Het Europees Kampioenschap voetbal, een prestigieus toernooi dat om de vier jaar plaatsvindt, kent een rijke en boeiende geschiedenis. Van de eerste editie in 1960 tot de meest recente toernooien, het EK heeft talloze memorabele momenten en veranderingen doorgemaakt. Dit artikel duikt in de geschiedenis van het EK, met bijzondere aandacht voor de Nederlandse deelname en de successen en teleurstellingen die daarmee gepaard gingen.
Het Ontstaan van het EK
Het idee voor een Europees Kampioenschap ontstond al in 1927 dankzij Henri Delaunay, een Franse voetbalbestuurder en de eerste secretaris-generaal van de UEFA. Delaunay zag een competitie voor landenteams als een manier om de sport in Europa verder te ontwikkelen. Echter, door de spanningen in Europa voor en na de Tweede Wereldoorlog duurde het tot 1960 voordat het eerste toernooi daadwerkelijk kon plaatsvinden. De UEFA nam de organisatie op zich na de oprichting in 1954.
In 1958 begonnen de kwalificatiewedstrijden voor het eerste UEFA European Football Championship. In 1960 werd het toernooi in Frankrijk gehouden, met 17 landen die streden om een plek in de eindronde. De Sovjet-Unie won de eerste editie in 1960 door Joegoslavië in de finale te verslaan met 2-1. De finale werd gekenmerkt door de sterke prestaties van de Sovjet-doelman Lev Jasjin.
De Eerste Jaren: Van Europacup voor Landen tot EK Voetbal
De eerste edities van het toernooi, in 1960 en 1964, stonden bekend als de "Europacup voor Landen." Het aantal deelnemende landen steeg in deze periode naar 29. Tot 1976 kwalificeerden slechts vier landen zich voor de eindronde, waarbij een van de vier het toernooi in eigen land organiseerde. In 1980 werd besloten om de plaats van de eindronde van tevoren vast te stellen, met acht deelnemende landen. In 1996 vond er opnieuw een belangrijke verandering plaats: het aantal deelnemende landen werd uitgebreid naar zestien. Tijdens dit toernooi werd ook de golden goal geïntroduceerd, waarbij Duitsland als eerste land profiteerde toen Oliver Bierhoff in de 116e minuut scoorde tegen Tsjechië en zo de finale won. In 2000 werd Nederland samen met België het eerste land dat het EK samen organiseerde.
Radicale Veranderingen in de 21e Eeuw
Een van de meest opvallende veranderingen in de geschiedenis van het EK is de continue uitbreiding van het aantal deelnemende landen. Tot 1992 deden slechts acht landen mee aan het Europees Kampioenschap. Vanaf 1996 werd dit aantal verhoogd naar zestien, en vanaf 2016 namen maar liefst 24 landen deel. Deze uitbreiding had als doel om grotere landen te beschermen in het geval dat ze zich niet wisten te kwalificeren, en om de inkomsten te verhogen door meer wedstrijden.
Lees ook: Ontdek het verhaal van de huidige Europees Kampioen
De Golden Goal en Silver Goal
De "Sudden Death" of golden goal werd voor het eerst gebruikt op het EK in Engeland in 1996. In 2002 werd deze regel echter weer afgeschaft. Zowel in 1996 als in 2000 werd het toernooi beslist door een golden goal. In 1996 scoorde de Duitser Olivier Bierhoff in de 95e minuut tegen Tsjechië, en in 2000 scoorde de Fransman Trezeguet in de 103e minuut.
Voor het EK van 2004 werd de silver goal geïntroduceerd. Tijdens dit EK werd de silver goal alleen gebruikt in de halve finale tussen Griekenland en Tsjechië, waarbij Griekenland won door in de laatste minuut van de eerste verlenging te scoren. In 2006 keerde de UEFA terug naar het oude verlengingssysteem: twee keer een kwartier verlenging, gevolgd door strafschoppen indien nodig.
Unieke Edities
Het EK 2020, dat vanwege de gezondheidscrisis werd uitgesteld tot 2021, was uniek omdat het in maar liefst elf verschillende gastlanden werd georganiseerd.
Het Nederlands Elftal op het EK: Een Geschiedenis van Hoogte- en Dieptepunten
Het Nederlands elftal maakte zijn debuut op het EK in 1976 in Joegoslavië. Met het totaalvoetbal onder leiding van Johan Cruijff bereikte het team meteen de halve finales, waar ze verloren van Tsjechoslowakije. In de troostfinale won Nederland van het gastland met 3-2 en behaalde zo de derde plaats.
De Glorie van 1988
In 1988 beleefde Nederland zijn grootste succes door in West-Duitsland de finale tegen de Sovjet-Unie met 2-0 te winnen. Met spelers als Ruud Gullit en Marco van Basten behaalde het Nederlands elftal eindelijk de titel van Europees kampioen.
Lees ook: Turkije wint EK Volleybal
Het EK in Duitsland begon voor de Nederlandse ploeg met onder andere Marco van Basten en Erwin Koeman weinig veelbelovend. De eerste groepswedstrijd tegen de Sovjet-Unie werd verloren met 0-1. De Nederlandse aanvallers wisten niet door de stugge verdediging van de Russen te komen. Ook de tweede wedstrijd was geen makkie. Tegen de Engelsen scoorde Nederland wel drie keer, maar had het ook het nodige geluk dat de Engelsen één bal tegen de paal en één tegen de binnenkant van de paal schoten. Het werd uiteindelijk 3-1. En dat geluk had Nederland misschien gewoon ‘afgedwongen’. Vervolgens moest Oranje de volgende wedstrijd tegen Ierland winnen om door te gaan. Dat leek lange tijd niet te gaan lukken. Weer had het elftal geluk, met een bal op de paal van Ierland. Acht minuten voor het einde belandde een mislukt afstandsschot van Ronald Koeman uiteindelijk per ongeluk op het hoofd van Wim Kieft en via een merkwaardige curve stuiterde de bal uiteindelijk achter de Ierse keeper: 1-0. Een van de merkwaardigste doelpunten die de spits vermoedelijk ooit maakte. Maar wel de belangrijkste treffer van zijn carrière.
De écht historische wedstrijd was de wedstrijd hierna, de halve finale tegen West-Duitsland. Na de nederlaag op het WK van 1974, toen West-Duitsland in de finale Nederland had verslagen, was Duitsland zelf dé plek voor de ultieme wraak. Voor het eerst tijdens het EK liet Oranje sprankelend voetbal zien. Toch leek het lange tijd niet te lukken om ook een doelpunt te maken. In de rust stond het nog steeds 0-0. Na een onterechte strafschop werd het zelfs 1-0 voor Duitsland en kort daarna schopte Jürgen Klinsman maar een paar centimeter naast het doel van Hans van Breukelen. Een kwartier voor tijd kreeg Oranje onverwachts een penalty en waren de teams weer in evenwicht. In de 89ste minuut schoot Marco van Basten Nederland voor het eerst in de geschiedenis naar een EK-finale.
In die finale kwam het elftal weer oog in oog te staan met de Sovjet-Unie, het land waar men in de eerste wedstrijd nog van verloren had. Dit keer ging het een stuk beter. Na een half uur stond Oranje in het Olympiastadion in München dankzij een rake kopbal van aanvoerder Ruud Gullit al op 1-0. En tien minuten na rust beslist Marco van Basten de wedstrijd met een wondergoal. De opkomende middenvelder Arnold Mühren wilde een lage strakke voorzet in het strafschopgebied geven, maar dat mislukte volledig. De bal belandde schoot omhoog en belandde onverwachts bij Van Basten die geen moment aarzelde en hem vanaf de zijkant van het strafschopgebied in één keer diagonaal over de kansloze keeper Rinat Dasajev schoot: 2-0. Een wondergoal. Volgens veel (Nederlandse) voetbalkenners de mooiste uit de EK-geschiedenis.
Na de 2-0 werd het nog spannend, mede doordat de Sovjet-Unie een strafschop kreeg. Deze werd echter gestopt door Van Breukelen. Vervolgens was het wachten op het laatste fluitsignaal. Nederland was Europees Kampioen. Een dag later vond de huldiging al plaats. De ploeg maakte een rondvaart door de grachten van Amsterdam en werd toegejuicht op het Museumplein. Tijdens de rondvaart dansen veel supporters op woonboten. De beelden gaan de hele wereld over. Later verklaarde toenmalig grensrechter Rémi Harrel tegenover de Franse krant Le Parisien overigens dat hij het beroemde doelpunt van Marco van Basten bijna had afgekeurd wegens buitenspel. Ik kan het mij nog goed herinneren. Ik wilde mijn vlag omhoog doen, maar toen ik zag hoe mooi het doelpunt was, liet ik mijn arm naar beneden. Achteraf is hij ervan overtuigd de juiste keuze te hebben gemaakt. De selectie van Rinus Michels spreekt nog altijd tot de verbeelding met Marco van Basten en aanvoerder Ruud Gullit als absolute helden. Van Basten, die na een blessure als wisselspeler aan het toernooi begon, maakte indruk met een hattrick tegen Engeland, zijn winnende treffer in de halve finale tegen Duitsland (2-1) en zijn wonderschone doelpunt in de finale tegen de Sovjet-Unie (2-0 winst). Ruud Gullit had in de eindstrijd met een snoeiharde kopbal de 1-0 op scorebord gezet. Na de winst van het EK barstte er een heus volksfeest los met een rondvaarttocht door de Amsterdamse grachten.
De Teleurstelling van 1980
Het Europees Kampioenschap voetbal van 1980 is in Nederland de geschiedenis ingegaan als een totale mislukking - en het begin van de magere jaren voor Oranje. Na de WK-finales van 1974 en 1978 denken de spelers die EK-titel in Italië wel even op te halen. Ze nemen, samen met bondscoach Jan Zwartkruis (na het WK ’78 gepromoveerd van assistent tot bondscoach) een single op met André van Duin (‘Nederland, die heeft de bal’) en reizen met veel verwachtingen naar Napels, waar de eerste wedstrijden op stapel staan. Ook de Amsterdamse cafévrienden Rooie Cor, Karel, Fred en Cor reizen vol goede moed af. Cor steelt de show tijdens de eerste wedstrijd tegen Griekenland, als hij verkleed als André van Duin de tribunes bespeelt. Daarmee is ook zo'n beetje het enige hoogtepunt van de wedstrijd genoemd, want meteen al blijkt: Oranje speelt mat en ongeïnspireerd. In de loop van het toernooi gaat het van kwaad tot erger: frustraties, hard spel, vroege uitschakeling. Achter de schermen blijkt van alles gaande, waar zowel de KNVB als de Oranje-supporters geen weet van hebben. De selectie is door bondscoach Zwartkruis - van huis uit militair - zodanig gedrild dat er geen fut meer in zit. De derde keeper, jongeling Hans van Breukelen, wordt door de oudere spelers gepest. Het hotel waar de spelers verblijven zit vol toeristen, die gewoon in en uit lopen, net als de pers. Andere Tijden Sport met Bennie Wijnstekers, René en Willy van de Kerkhof, Hans van Breukelen, Eric Vilé (destijds voorzitter van het sectiebestuur betaald voetbal van de KNVB) en met Rooie Cor, Karel, Fred en Cor, die in hun stamcafé La Bastille samen met Dione de Graaff terugkijken op hun ervaringen. Met dit toernooi zijn de gouden jaren van Oranje even voorbij - tot de Europese titel van ’88. Van de selectie van 1980 is er dan nog maar eentje over: Hans van Breukelen.
Lees ook: EK Voetbal: Een Overzicht
Halve Finales in Eigen Land (2000)
Op het EK 2000, dat in Nederland en België werd georganiseerd, bereikte het Nederlands elftal opnieuw de halve finales. Na een gelijkspel tegen Italië verloren de Nederlanders na strafschoppen. Na een moeizame en gelukkige zege op Tsjechië (1-0) kwam Oranje helemaal los. Onder leiding van bondscoach Frank Rijkaard won de ploeg met 3-0 van Denemarken en 3-2 van Frankrijk. Vervolgens werd Joegoslavië met maar liefst 6-1 opgerold. Nederland leefde op een roze wolk. De Europese titel lag voor het grijpen. Helemaal toen Italië in de halve finale al vroeg met tien man kwam te staan. Oranje kreeg kans na kans, miste zelfs twee strafschoppen, maar de bal wilde er niet in. Uiteindelijk werd er ook gemist in de strafschoppenserie. Dit verlies dreunde nog even na.
Halve Finales in Portugal (2004)
Het laatste succes van Nederland was in 2004, toen ze wederom de halve finales bereikten, maar verloren van gastland Portugal. Oranje plaatste zich niet voor het WK in 2002. Op het EK twee jaar later in Portugal won Oranje eindelijk een strafschoppenserie (tegen Zweden), maar was gastland Portugal in de halve finale te sterk.
De Generatie na 2000
Oranje begon het EK in 2008 wervelend met een 3-0 zege op Wereldkampioen Italië en een 4-1 overwinning op Frankrijk. In de achtste finale verloor het echter volkomen onverwacht na verlenging in de kwartfinale van Rusland. Het EK twee jaar later in Oekraïne en Polen werd een grote teleurstelling. Oranje verloor alle groepsduels en kon direct naar huis.
Memorabele Wedstrijden en Spelers
In de loop der jaren heeft het EK talloze memorabele wedstrijden en spelers voortgebracht. Het Nederlands elftal heeft ook zijn aandeel gehad in deze momenten. De grootste overwinning van Nederland op een EK was in 2000, toen ze Joegoslavië met 6-1 versloegen in de kwartfinale, mede dankzij een hattrick van Patrick Kluivert. Dit is nog altijd de grootste overwinning ooit op een EK Voetbal.
Topscorers en Winnaars
De absolute winnaars van de voorbije EK’s zijn de Duitsers. Met drie gouden, zilveren en bronzen medailles steken ze met kop en schouders uit boven hun eerste achtervolger Spanje. Spanje heeft het EK zelf ook drie keer gewonnen en één keer zilver behaald. Italië staat op de derde plaats met overwinningen in 1968 en 2021 op EURO2020. De Portugese spits Cristiano Ronaldo is de topscorer aller tijden op het EK Voetbal, met veertien doelpunten in vijf toernooien.
Kritiek en Controverses
Ondanks de populariteit en het prestige van het EK, zijn er ook kritiekpunten en controverses geweest. UEFA-baas Michel Platini was een groot voorstander van het organiseren van het EK in augustus, in plaats van direct na het seizoen, om spelers meer rust te geven. De uitbreiding naar 24 landen werd ook bekritiseerd, omdat het de kans vergrootte dat grote landen zich zouden kwalificeren, zelfs als ze niet hun beste prestaties leverden.
Jong Oranje: De Ideale Opstap
Voor veel spelers van het Nederlands elftal is Jong Oranje de ideale opstap. Het elftal is echter meer dan alleen een opleidingsteam. Ook het resultaat telt. Nederland heeft internationaal een goede reputatie opgebouwd. Het succes van de teams van Foppe de Haan is bij vele liefhebbers bekend. In Portugal versloeg Oranje in de finale Oekraïne met 3-0, door twee goals van Klaas Jan Huntelaar en een treffer van Nick Hofs. Een jaar later was Nederland gastheer. Opnieuw werd er gewonnen. In de Euroborg in Groningen versloeg Jong Oranje met 4-1 Servië. Ottmal Bakkal, Ryan Babel, Mateo Rigters en Luigi Bruins scoorden. Daarnaast leverde toernooiwinst kwalificatie op voor de Olympische Spelen een jaar later in Peking. Oranje strandde in de kwartfinale tegen de uiteindelijke winnaar Argentinië.
Verder Terug: De Geschiedenis van Jong Oranje
De geschiedenis van het elftal gaat verder terug. Op 17 april 1968 speelde Jong Oranje zijn eerste duel. Bulgarije was de tegenstander. De Bulgaren waren op dat moment de houders van de European Challenge Cup. De houder daarvan lootte steeds tegen een nieuwe tegenstander. Bulgarije won tegen Jong Oranje met 3-1 en behield de cup.
Eerste Interland van Oranje
Het Nederlands elftal speelde zijn eerste interland op 30 april 1905, vriendschappelijk tegen België. Oranje won, na verlenging, met 1-4. In die tijd was de Olympische Spelen het hoofddoel. Nederland was daarin in de eerste jaren bijzonder succesvol. Daarna kwamen de WK's en EK's. Op het WK van 1934 en het WK van 1938 kon Oranje na één wedstrijd weer naar huis. Respectievelijk Zwitserland (3-2) en Tsjecho-Slowakije (3-0) waren te sterk. Daarna kwam Nederland in 1974 pas weer in actie op een eindronde.
Het werd een memorabel toernooi. Onder de hoede van Rinus Michels en aan de hand van Johan Cruijff en Willem van Hanegem speelde de ploeg totaalvoetbal, de basis voor de huidige gewenste manier van spelen van het nationale elftal. Oranje domineerde in West-Duitsland en verbaasde de wereld. Het toernooi was echter één wedstrijd te lang. Het gastland won de finale met 2-1. Johan Neeskens schoot Oranje vanaf de penaltystip nog wel op 1-0. De Duitsers hadden op had moment nog geen balbezit gehad. Desondanks bereikte Nederland weer de finale. Dit keer was Argentinië na verlenging te sterk. De bal op de paal van Rob Rensenbrink zit bij menig voetballiefhebber voor altijd in het geheugen gegrift. Ondertussen had Oranje ook zijn debuut gemaakt op het EK. In 1976 eindigde de ploeg als derde, vier jaar later was de eerste ronde het eindstation. Hierna braken acht mindere jaren aan zonder eindtoernooi. In 1988 was Oranje er op het EK weer bij. Het resultaat is bekend. Met hoge verwachtingen toog de ploeg twee jaar later onder leiding van Leo Beenhakker richting het WK in Italië. Het werd een teleurstelling.
Verlies na Strafschoppen en Nieuwe Kansen
In de jaren die volgden was Oranje vaak dicht bij succes. De ploeg strandde in de halve finale van het EK in 1992 na strafschoppen tegen Denemarken. Op het WK in 1994 verloor Oranje in de kwartfinale tegen Brazilië (3-2). Na een minder EK in 1996 (kwartfinale), speelde de ploeg een sterk WK in Frankrijk. Oranje werd vierde, maar was bijzonder dicht bij de finale. De 2-1 overwinning op Argentinië in de kwartfinale, met een schitterend doelpunt van Dennis Bergkamp, was het hoogtepunt van het toernooi. Op het WK 2006 was Portugal opnieuw te sterk, nu in de achtste finale (1-0). Twee jaar later speelde Nederland minder wervelend, maar was het wel bijzonder effectief op het WK in Zuid-Afrika. Uiteindelijk bereikte de ploeg onder bondscoach Bert van Marwijk zelfs de finale. Hoogtepunten waren de overwinningen op Brazilië (kwartfinale 2-1) en Uruguay (halve finale 3-2). In de finale was Spanje met 1-0 na verlenging te sterk.
Het doelpunt van Andrès Iniesta viel nadat eerder John Heitinga met twee keer geel van het veld was gestuurd. De kans van Arjen Robben bij een 0-0 stand werd een nationaal trauma. Doelman Iker Casillas redde de bal maar net met de punt van zijn voet. De prestaties van Oranje zorgden voor enorme oranjefeesten in het land. Zonder verwachtingen vertrok de ploeg in 2014 richting het WK in Brazilië. De ploeg van bondscoach Louis van Gaal verraste echter vriend en vijand. Tijdens de eerste wedstrijd won de ploeg direct in een wonderlijke wedtrijd met 5-1 van Wereld- en Europees kampioen Spanje. De duikkopbal van Robin van Persie was ongelooflijk mooi. Ook de strafschoppenserie tegen Costa Rica in de kwartfinale was memorabel. Van Gaal haalde vlak voor het einde van de verlenging doelman Jasper Cillessen naar de kant en bracht Tim Krul als 'penaltykiller'. De doelman maakte zijn status waar en hielp Oranje naar de halve finale. Daarin moesten opnieuw strafschoppen de beslissing brengen. Cillessen kon zijn ploeg echter niet naar de finale loodsen. Uiteindelijk zegevierde Oranje wel in de troostfinale.
Het Gemiste EK van 2016
De kwalificatie voor het EK 2016 in Frankrijk werd een grote teleurstelling. Nederland verloor twee keer van IJsland en pakte tegen andere concurrenten Tsjechië en Turkije slechts één punt. Hoewel voor het eerst 24 landen in actie kwamen op de eindronde van een Europees Kampioenschap, was Nederland er niet bij. Het zorgde voor extra motivatie om er op het WK 2018 in Rusland wel bij te zijn. In augustus 2011 was Oranje de trotse lijstaanvoerder van de FIFA-ranglijst. Een jaar eerder na het WK bekleedde het de tweede plaats. Ook aan het einde van 2011 stond Nederland op de tweede plaats. Sinds de invoering van de lijst was Oranje meestal wel bij de eerste tien te vinden.
Meeste Interlands en Doelpunten
Wesley Sneijder kwam het vaakst voor Oranje in actie, maar liefst 134 keer. Robin van Persie staat bovenaan de topscorerslijst.
Naam Aantal interlands
- Wesley Sneijder 134
- Edwin van der Sar 130
- Frank de Boer 112
- Rafael van der Vaart 109
- Giovanni van Bronckhorst 106
- Dirk Kuyt 104
- Robin van Persie 102
- Phillip Cocu 101
- Arjen Robben 96
Naam Aantal doelpunten
- Robin van Persie 50
- Klaas Jan Huntelaar 42
- Memphis Depay 42
- Patrick Kluivert 40
- Dennis Bergkamp 37
- Arjen Robben 37
- Faas Wilkes 35
- Ruud van Nistelrooij 35
- Abe Lenstra 33
- Johan Cruijff 33
- Wesley Sneijder 31
Het EK: Meer dan Voetbal
Het Europees kampioenschap voetbal is niet alleen memorabel door de prestaties van het Nederlands elftal, maar ook vanwege de spanning die het toernooi bij fans oproept. Veel supporters beleven de wedstrijden nóg intenser door in te zetten op de uitslagen of bijzondere gebeurtenissen tijdens het toernooi. Interessant genoeg biedt de groeiende populariteit van online casino’s zonder CRUKS fans ook de mogelijkheid om andere vormen van entertainment te verkennen dan wedden, zoals het spelen van thematische casinospellen die zijn geïnspireerd op het kampioenschap.
De Henri Delaunay Trophy
Tijdens het EK Voetbal wordt gespeeld om de Coupe Henri Delaunay. Deze beker is vernoemd naar de Franse voetbalpersoonlijkheid Henri Delaunay (1883-1955) die aan de basis stond van het eerste Europees kampioenschap voetbal. Hij kwam al in 1927 met het idee voor het toernooi.
tags: #europees #kampioenschap #voetbal #geschiedenis #Nederland