Het Europees kampioenschap voetbal voor mannen, vaak simpelweg EK voetbal genoemd, is een prestigieus voetbaltoernooi exclusief voor Europese landen. Het toernooi, dat afwisselend met het wereldkampioenschap voetbal wordt gehouden, vindt elke vier jaar plaats. Duitsland en Spanje delen het record als meest succesvolle landen met elk drie gewonnen titels. De huidige titelhouder is Italië, die het EK in 2021 (EURO 2020) wonnen.
De Beginjaren en de Visie van Henri Delaunay
Het idee voor een Europees kampioenschap werd in 1930 geopperd door de Fransman Henri Delaunay. Delaunay was een fervent voetballiefhebber die begon als speler bij l’Etoile des Deux Lacs in Parijs en later een bestuursfunctie bij de FIFA bekleedde. Hoewel hij al in 1927 met het idee kwam om een Europees Kampioenschap te organiseren, kreeg het aanvankelijk weinig steun. De FIFA was namelijk al bezig met de organisatie van het Wereldkampioenschap, en er bestond vrees dat een EK de populariteit van het WK zou verminderen.
In 1958, drie jaar na Delaunay's dood, besloot de UEFA tijdens een congres in Zweden dat het eerste EK in 1960 zou plaatsvinden. Zijn zoon, Pierre Delaunay, zette het werk van zijn vader voort als directeur van de UEFA en zorgde ervoor dat de trofee vernoemd werd naar Henri Delaunay als eerbetoon aan zijn pioniersrol. De Coupe Henri Delaunay is sindsdien de felbegeerde trofee waar de deelnemende landen om strijden.
De Eerste Toernooien
De eerste editie van het EK vond plaats in 1960 in Frankrijk, met slechts vier deelnemende landen: Sovjet-Unie, Joegoslavië, Tsjecho-Slowakije en gastland Frankrijk. De finale werd gespeeld tussen de Sovjet-Unie en Joegoslavië, waarbij de Sovjet-Unie met 2-1 won, mede dankzij het sterke keeperswerk van Lev Jasjin.
Uitbreiding en Groei
In de beginjaren kwalificeerden zich slechts vier landen voor het eindtoernooi. In 1980 werd het aantal deelnemende landen uitgebreid naar acht, wat de concurrentie al aanzienlijk verhoogde. In 1996, toen het EK in Engeland werd gehouden, werd het aantal deelnemers verder uitgebreid naar zestien. Sinds 2016 kwalificeren maar liefst vierentwintig landen zich voor het toernooi. Deze uitbreiding heeft geleid tot meer diversiteit en onvoorspelbaarheid in het toernooi.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Memorabele Momenten en Winnaars
Door de jaren heen zijn er verschillende memorabele momenten en verrassende winnaars geweest. Nederland behaalde zijn enige EK-titel in 1988 in West-Duitsland, onder leiding van coach Rinus Michels en met Marco van Basten als sterspeler. Na de hereniging van Duitsland in 1990 domineerde het Duitse team het EK van 1996 in Engeland. Frankrijk (2000) en Griekenland (2004) zorgden voor verrassende overwinningen in de vroege jaren 2000. Portugal behaalde zijn eerste grote titel op het EK van 2016, met Cristiano Ronaldo als aanvoerder. Italië won het EK in 1968 en voegde een tweede titel toe in 2021 na een overwinning op Engeland na strafschoppen.
Nederland en België op het EK
Nederland heeft één keer het EK gewonnen, in 1988. Daarnaast werd Nederland een keer derde in 1976, in een tijd dat er nog een troostfinale werd gespeeld. In 1992, 2000 en 2004 eindigde Nederland ook als vierde, maar er werd geen wedstrijd om de derde plaats meer gespeeld.
België behaalde de derde plaats in 1972 en de tweede plaats in 1980, wat nog steeds de beste prestatie is voor België op een EK.
De Golden Goal en Andere Regelwijzigingen
In 1996 werd de golden goal, ook wel ‘sudden death’ genoemd, ingevoerd op het EK in Engeland. Zowel tijdens dit EK als het daaropvolgende EK van 2000 werd het toernooi gewonnen door een golden goal. In 2002 schafte de UEFA de golden goal weer af. Voor het EK van 2004 werd de silver goal geïntroduceerd. Tijdens dit EK werd de silver goal alleen toegepast tijdens de halve finale tussen Griekenland en Tsjechië, waarbij Griekenland won door in de laatste minuut van de eerste verlenging te scoren. In 2006 keerde de UEFA terug naar het traditionele verlengingssysteem: twee keer een kwartier verlenging, gevolgd door strafschoppen indien nodig.
Mascottes en Toernooisfeer
Elk EK heeft zijn eigen unieke sfeer en mascottes die bijdragen aan de feestelijke stemming. Op 20 juni 2023 werd een teddybeer met een kleurrijk shirt gepresenteerd als mascotte voor het EK 2024. Fans konden kiezen uit de namen Albärt, Bärnardo, Bärnheart en Herzi von Bär.
Lees ook: Complete gids volleybal inslaan
Records en Statistieken
Cristiano Ronaldo is de topscorer aller tijden op het EK voetbal. Tijdens vijf toernooien scoorde hij in totaal veertien doelpunten. De grootste overwinning van Nederland op een EK was in 2000, toen ze Joegoslavië met 6-1 versloegen in de kwartfinale.
Het EK 2024 in Duitsland
Het EK 2024 wordt gehouden in Duitsland. De finale van het toernooi werd gespeeld op 14 juli 2024. Spanje is de winnaar van het EK 2024 geworden en volgt Italië op als Europees Kampioen.
Lijst van alle EK finales op een rij:
- 1960: Sovjet-Unie
- 1964: Spanje
- 1968: Italië
- 1972: West-Duitsland
- 1976: Tsjecho-Slowakije
- 1980: West-Duitsland
- 1984: Frankrijk
- 1988: Nederland
- 1992: Denemarken
- 1996: Duitsland
- 2000: Frankrijk
- 2004: Griekenland
- 2008: Spanje
- 2012: Spanje
- 2016: Portugal
- 2021: Italië
- 2024: Spanje
Lees ook: Jouw gids om lid te worden van de KNVB
tags: #europees #kampioenschap #voetbal #geschiedenis