Pijn in de botten van handen en voeten kan verschillende oorzaken hebben, variërend van artrose en reumatoïde artritis tot zenuwschade door diabetes en specifieke handaandoeningen. Het is belangrijk om de oorzaak van de pijn te achterhalen om een passende behandeling te kunnen starten.
Artrose als oorzaak van pijn
Artrose is een reumatische aandoening die de gewrichten aantast. Bij artrose vermindert de kwaliteit van het kraakbeen in het gewricht, raakt het gewricht soms ontstoken en verandert het bot rondom het gewricht. Dit kan leiden tot pijn, stijfheid en moeite met bewegen. Artrose kan in één gewricht voorkomen, maar ook in meerdere gewrichten tegelijk. Gewrichten die vaak getroffen worden door artrose zijn de knieën, heupen, nek en onderrug, duim, vingers en de grote teen.
Wat gebeurt er in het gewricht bij artrose?
In een gewricht komen twee botten samen. Om ervoor te zorgen dat deze botten soepel langs elkaar glijden, zijn de uiteinden van de botten bedekt met schokdempende laagjes, het kraakbeen. Bij artrose wordt deze kraakbeenlaag dunner, zachter en brokkeliger. Het bot onder het kraakbeen kan compacter en breder worden, en aan de randen van het gewricht kunnen knobbels ontstaan, zogenaamde osteofyten. In het ergste geval verdwijnt het kraakbeen volledig, waardoor de botten direct over elkaar schuiven.
Hoe ontstaat de pijn bij artrose?
Kraakbeen zelf bevat geen zenuwen en kan dus geen pijn veroorzaken. De pijn bij artrose kan ontstaan door:
- Verzwakking van de spieren rondom het gewricht.
- Benige knobbels (osteofyten) die druk uitoefenen op de omliggende weefsels.
- Ontsteking van het gewricht.
Diagnose en verloop van artrose
De diagnose artrose wordt gesteld op basis van de klachten van de patiënt en een lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt de gewrichten op ontstekingen en kenmerken van artrose, zoals botuitgroeisels en kraakgeluiden. Röntgenfoto's kunnen worden gemaakt om de aanwezigheid van artrose te bevestigen, maar zijn niet altijd noodzakelijk voor de diagnose.
Lees ook: Volleybal en armpijn: Preventie en behandeling
Het verloop van artrose is voor iedereen anders. Soms blijft het beperkt tot één gewricht, vooral als er een duidelijke oorzaak is. In andere gevallen kan artrose langzaam erger worden in de loop van de tijd.
Behandeling van artrose
Er is geen behandeling die artrose kan genezen, maar er zijn verschillende manieren om de pijn te verminderen en de functie van het gewricht te verbeteren:
- Leefstijladviezen: Afvallen bij overgewicht kan de belasting op de gewrichten verminderen en de pijn verlichten. Bewegen en blijven bewegen is belangrijk om de spieren te versterken en de gewrichten soepel te houden. Een fysiotherapeut of oefentherapeut kan hierbij adviseren en begeleiden.
- Pijnstillers: Paracetamol is vaak de eerste keuze bij pijn. Als dit onvoldoende helpt, kunnen NSAID's (zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen) worden gebruikt, die ook een ontstekingsremmende werking hebben. Pijnstillers zijn ook verkrijgbaar in crème- of gelvorm voor lokale toepassing.
- Injecties: In sommige gevallen kan een injectie met een ontstekingsremmende stof (glucocorticoïden) in het gewricht worden gegeven.
- Alternatieve behandelingen: Sommige mensen ervaren een positief effect van alternatieve behandelingen, maar wetenschappelijk bewijs hiervoor is vaak onvoldoende. Overleg altijd met een arts voordat je een alternatieve behandeling probeert. Glucosamine is een supplement dat soms wordt gebruikt bij artrose.
- Handenteam: Als de handen en polsen minder goed functioneren, kan een verwijzing naar een handenteam zinvol zijn. Dit team bestaat uit verschillende behandelaars, zoals een fysiotherapeut, ergotherapeut, revalidatiearts, reumatoloog en chirurg.
- Pijnkliniek: Bij ernstige pijn die niet reageert op andere behandelingen, kan een pijnkliniek soms uitkomst bieden.
- Ergotherapie: Een ergotherapeut kan helpen met hulpmiddelen en aanpassingen bij dagelijkse bezigheden.
- Podotherapie: Een podoloog of podotherapeut kan adviseren over schoeisel en/of steunzolen bij artrose in de voet en/of enkel.
- Psychologische hulp: Artrose kan ook de stemming en het sociale leven beïnvloeden. Een psycholoog of maatschappelijk werker kan helpen bij het omgaan met deze problemen.
Reumatoïde artritis als oorzaak van pijn
Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam afweerstoffen aanmaakt tegen de eigen gewrichten, wat leidt tot ontstekingen. Deze ontstekingen kunnen pijn, stijfheid, zwelling en bewegingsbeperkingen veroorzaken, vooral in de handen, polsen, voeten en enkels. In Nederland hebben bijna een kwart miljoen mensen reumatoïde artritis. De ziekte komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Symptomen van reumatoïde artritis
- Pijnlijke gewrichten, ook zonder dat je er iets mee doet.
- Stijve en dikke gewrichten, vaak ook warm.
- Moeilijkheden met het buigen, strekken of bewegen van de gewrichten.
- Klachten aan beide kanten van het lichaam.
- Ochtendstijfheid die langer dan een half uur aanhoudt.
- Vermoeidheid, ziek voelen en soms koorts.
- Slecht slapen door de pijn.
- Ontstekingen in de pezen.
- Bloedarmoede.
- Afvallen zonder aanleiding.
Diagnose en behandeling van reumatoïde artritis
De diagnose reumatoïde artritis wordt gesteld door een reumatoloog. Hoe eerder de behandeling begint, hoe beter, om schade aan de gewrichten te voorkomen.
De behandeling van reumatoïde artritis is gericht op het verminderen van de ontstekingen en het voorkomen van gewrichtsschade. Dit kan met behulp van:
Lees ook: Oorzaken achillespees pijn voetbal
- Medicijnen: DMARD's (Disease-Modifying Antirheumatic Drugs) zijn medicijnen die de ontstekingen remmen en de kans op gewrichtsschade verkleinen. Daarnaast kunnen pijnstillers (zoals paracetamol en NSAID's) worden gebruikt om de pijn te verlichten.
- Fysiotherapie of oefentherapie: Oefeningen kunnen helpen om de spieren te versterken en de gewrichten soepel te houden.
- Ergotherapie: Een ergotherapeut kan helpen met hulpmiddelen en aanpassingen bij dagelijkse activiteiten.
- Podotherapie: Een podotherapeut kan advies geven over schoenen en steunzolen.
- Handtherapie: Een handtherapeut kan oefeningen en spalken geven bij klachten aan de handen en polsen.
- Diëtist: Een diëtist kan helpen bij gezond eten en gewichtsverlies.
- Pedicure: Een pedicure kan helpen bij de verzorging van de voeten en nagels.
- Psychologische hulp: Een praktijkondersteuner of psycholoog kan helpen bij het omgaan met somberheid of angst.
Wat kun je zelf doen bij reumatoïde artritis?
- Koelen: Als een gewricht warm aanvoelt, kun je het koelen met een natte doek of een coldpack.
- Bewegen: Blijf bewegen om de spieren te versterken en de gewrichten soepel te houden.
- Sporten: Kies sporten die niet te zwaar zijn voor de gewrichten, zoals wandelen, fietsen of zwemmen.
- Pijnstillers: Neem pijnstillers in als je pijn hebt, maar overleg altijd met je arts over het gebruik van NSAID's.
- Steunzolen: Zachte steunzolen kunnen de pijn in de voeten verlichten.
- Afvallen: Als je overgewicht hebt, is het belangrijk om af te vallen om de belasting op de gewrichten te verminderen.
Neuropathie door diabetes als oorzaak van pijn
Diabetes kan leiden tot zenuwschade, ook wel neuropathie genoemd. Hoge bloedglucosewaarden, roken, alcohol, verzadigd vet, overgewicht en onvoldoende beweging kunnen bijdragen aan het ontstaan van neuropathie. Zenuwschade kan op verschillende plaatsen in het lichaam voorkomen, waaronder de voeten en handen.
Soorten neuropathie
- Perifere neuropathie: Beschadiging van zenuwen in de voeten en handen, wat kan leiden tot gevoelsstoornissen, pijn, tintelingen, kramp en krachtverlies.
- Autonome neuropathie: Beschadiging van zenuwen die organen aansturen, wat kan leiden tot problemen met de spijsvertering, blaas, hart, bloedvaten en huid.
- Mono- en polyneuropathie: Schade aan één of meerdere zenuwen, wat kan leiden tot een gestoord gevoel in delen van het lichaam, branderig gevoel, tintelingen, prikkend en doof gevoel in de voeten.
Symptomen van neuropathie in de voeten en handen
- Minder gevoel in de voeten (het gevoel dat je op watten loopt).
- Stekende of brandende pijn.
- Tintelingen.
- Kramp.
- Krachtverlies.
- Wondjes die niet of te laat worden opgemerkt.
- Droge huid en gezwollen aderen op de voorvoeten (bij autonome neuropathie).
Behandeling van neuropathie
Het belangrijkste wapen tegen zenuwschade is het stabiel houden van de bloedglucosewaarden. Daarnaast zijn er medicijnen die de pijn kunnen verlichten.
Andere oorzaken van pijn in de handen
Naast artrose, reumatoïde artritis en neuropathie kunnen er ook andere oorzaken zijn voor pijn in de handen:
- Carpaletunnelsyndroom: Beknelde zenuwen in de pols, wat kan leiden tot pijn, tintelingen en een doof gevoel in de hand.
- Peesirritatie van De Quervain: Een peesontsteking aan de zijkant van de pols.
- Tendinitis: Een peesontsteking in de hand.
- Ganglion: Een bobbeltje aan de pols of vinger.
- Breuk of breukje in een bot.
- Verstuiking van een vinger.
- Triggerfinger: Een vinger die onvrijwillig samentrekt.
- Ziekte van Dupuytren: Een streng van bindweefsel in de handpalm die de vinger krom trekt.
- Jicht: Urinezuurkristallen die neerslaan in gewrichten, wat zorgt voor een pijnlijke ontsteking.
- Ziekte van Raynaud: Een aandoening waarbij de vingers koud en gevoelloos aanvoelen en van kleur veranderen.
- Morbus Dupuytren: Pathologische verandering van het bindweefsel in de handpalm.
- Ontsteking van de peesschede (tendovaginitis): Ontsteking van het omhulsel waarin de pees loopt.
- Fractuur van het scheepsbeentje (scaphoid fractuur): Botbreuk in de pols.
- Muishand (Repetetive Strain Injury Syndrom): Overbelastingssymptoom van de hand door herhaalde bewegingen.
- Polsartrose (radiocarpale artrose): Slijtage van het kraakbeen in de pols.
- Spaakbeenfractuur in de buurt van de pols (distale radiusfractuur): Botbreuk in de pols.
- Skiduim (letsel van de ulnaire gewrichtsband): Letsel aan de duim.
- Zadelgewrichtartrose (rhizartrose): Artrose van het duimzadelgewricht.
- Haperende vinger (trigger finger / tendovaginitis stenosans): Vinger die blijft hangen bij het buigen of strekken.
- Artrose van het vingergewricht: Slijtage van de vingergewrichten.
- Cubitaal tunnelsyndroom (sulcus nervi ulnaris-syndroom): Beknelde zenuw aan de elleboog.
Behandeling van pijn in de handen
De behandeling van pijn in de handen is afhankelijk van de oorzaak. Mogelijke behandelingen zijn:
- Rust en immobilisatie: Bij overbelasting of ontsteking is het belangrijk om de hand rust te geven en te immobiliseren met een spalk.
- Pijnstillers: Paracetamol en NSAID's kunnen de pijn verlichten.
- Fysiotherapie: Oefeningen kunnen helpen om de spieren te versterken en de gewrichten soepel te houden.
- Ergotherapie: Een ergotherapeut kan helpen met hulpmiddelen en aanpassingen bij dagelijkse activiteiten.
- Injecties: In sommige gevallen kan een injectie met corticosteroïden worden gegeven.
- Operatie: In sommige gevallen is een operatie nodig om de oorzaak van de pijn te verhelpen.
Pijn in de voeten
Naast de eerder genoemde oorzaken zoals artrose, reumatoïde artritis en neuropathie, kunnen er ook andere oorzaken zijn voor pijn in de voeten:
Lees ook: Behandelingen voor volleybal-gerelateerde elleboogpijn
- Overbelasting: Te veel lopen of staan kan leiden tot pijn in de voeten.
- Verkeerde schoenen: Schoenen die niet goed passen of onvoldoende steun bieden, kunnen pijn veroorzaken.
- Blessures: Een verzwikte enkel of een andere blessure kan leiden tot pijn in de voeten.
- Ontsteking door een bacterie: Een ontsteking in een gewricht door een bacterie kan veel pijn veroorzaken.
- Jicht: Urinezuurkristallen die neerslaan in gewrichten, wat zorgt voor een pijnlijke ontsteking.
- Reumatoïde artritis: Een auto-immuunziekte die ontstekingen in de gewrichten veroorzaakt, waaronder de voeten.
- Andere ziekten: Sommige ziekten, zoals psoriasis, de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, kunnen ook pijn in de gewrichten veroorzaken.
- Ziekten die weinig voorkomen: Zoals sarcoïdose of lupus erythematodes.
Behandeling van pijn in de voeten
De behandeling van pijn in de voeten is afhankelijk van de oorzaak. Mogelijke behandelingen zijn:
- Rust en immobilisatie: Bij overbelasting of een blessure is het belangrijk om de voet rust te geven en te immobiliseren.
- Goede schoenen: Draag schoenen die goed passen en voldoende steun bieden.
- Steunzolen: Steunzolen kunnen de voet ondersteunen en de druk verdelen.
- Pijnstillers: Paracetamol en NSAID's kunnen de pijn verlichten.
- Fysiotherapie: Oefeningen kunnen helpen om de spieren te versterken en de voet soepel te houden.
- Operatie: In sommige gevallen is een operatie nodig om de oorzaak van de pijn te verhelpen.
Wanneer naar de dokter?
Het is raadzaam om een arts te raadplegen bij pijn in de botten van handen en voeten in de volgende gevallen:
- De pijn is hevig en/of houdt lang aan.
- De pijn gaat gepaard met zwelling, roodheid of warmte.
- De pijn belemmert de dagelijkse activiteiten.
- Er is sprake van gevoelloosheid of tintelingen.
- Er is sprake van een recente blessure.
- De pijn wordt erger ondanks zelfzorgmaatregelen.
De arts kan de oorzaak van de pijn vaststellen en een passende behandeling aanbevelen.