Het recente overlijden van amateurkeeper Lenard den Teuling na een botsing tijdens een wedstrijd heeft de discussie over de veiligheid van keepers en het al dan niet verplicht stellen van een helm opnieuw aangewakkerd. Dit tragische incident, in combinatie met de eerdere botsing waarbij RKC-doelman Etienne Vaessen zijn tong inslikte, roept urgente vragen op over de bescherming van keepers op het voetbalveld.
Een noodlottig ongeval en de nasleep
Afgelopen weekend kwam Lenard den Teuling (41), keeper van FC Engelen, tijdens een wedstrijd in botsing met een speler van RKDVC 11. Hij werd met spoed opgenomen in het ziekenhuis in Tilburg, maar overleed woensdag aan zijn verwondingen. Het bestuur van FC Engelen beschreef Den Teuling als een echte clubman, die als keeper, (keepers)trainer en betrokken lid bijna altijd op de club te vinden was. Zijn overlijden heeft een diepe impact gehad op de club, die bijeenkomsten organiseerde voor teamgenoten en leden om het verlies te verwerken. Alle wedstrijden van FC Engelen dit weekend zijn afgelast.
De tegenstander van afgelopen zondag, het Drunense RKDVC, heeft op sociale media haar medeleven gedeeld. Bestuurslid Wim van Sambeek van de Bossche voetbalclub meldde zondagavond nog dat de operatie van de keeper goed was verlopen. Toen hoopte hij nog op een voorspoedig herstel ook al werd Den Teuling in slaap gehouden en was het afwachten.
De discussie over de keepershelm
Naar aanleiding van het overlijden van Den Teuling laait de discussie over de keepershelm weer op. Moeten keepers voortaan verplicht een helm dragen om hoofd- en hersenletsel te voorkomen? De meningen hierover zijn verdeeld.
Argumenten voor een helmplicht
Voorstanders van een helmplicht wijzen op de kwetsbaarheid van de hersenen en de potentiële gevolgen van hoofd- en hersenletsel. Neuropsycholoog Erik Matser, die een polikliniek voor hersenschade heeft, pleit al jaren voor een helmplicht. Hij benadrukt dat de hersenen "zo zacht als boter" zijn en ingeklemd zitten in de schedel, waar ze bij schokbelasting langs scherpe randen kunnen schuren en beschadigd raken. Matser stelt dat er geen enkele reden meer is om geen helm te dragen en noemt de voetbalvelden een "leverancier van patiënten".
Lees ook: Essentiële keepersuitrusting
De Hersenstichting riep ruim vijf jaar geleden al op tot een helmverplichting voor kinderen tot 16 jaar, omdat hun hersenen nog niet volgroeid zijn en hun nekspieren klappen niet goed kunnen opvangen. Peter Cech speelde zijn carrière na een schedelbasisfractuur met helm.
FC Eindhoven heeft de laatste dagen extra aandacht besteed aan de veiligheid van jongere keepers tijdens een wedstrijd. Aanleiding waren het overlijden van een keeper bij FC Engelen en de botsing waardoor RKC-doelman Etienne Vaessen bewusteloos raakte. Keeperstrainer Maikel Aerts van FC Eindhoven nam vrijdag de keepers van Onder-18 en Onder-21 onder handen. Lars Heerkens (Onder-18) keept van jongs af met een helm.
Argumenten tegen een helmplicht
Tegenstanders van een helmplicht twijfelen aan de haalbaarheid en effectiviteit ervan. Emeritus-hoogleraar klinische sportgeneeskunde Frank Backx noemt voetbal een conservatieve sport en vreest dat een helmplicht op veel weerstand zal stuiten. Hij erkent dat een helm een groot verschil zou kunnen maken bij het voorkomen van blessures, maar benadrukt dat ernstig hoofdletsel bij keepers relatief zelden voorkomt. Backx is bang dat de helm anders binnen de kortste keren in de hoek ligt, en dat hij niet gedragen wordt.
Bovendien wijst Backx erop dat hoofd- en hersenletsel ook voorkomen kunnen worden door keepers te leren zichzelf te beschermen, bijvoorbeeld door andere in- en uitlooptechnieken te gebruiken bij een confrontatie met een aanvaller. "We moeten niet denken dat een helm alles kan voorkomen," aldus Backx.
De visie van de KNVB
De KNVB staat neutraal tegenover de keepershelm. Bondsarts Edwin Goedhart stelt dat er nog geen noodzaak is voor een verplichting. Hij benadrukt dat een keepershelm een hersenschudding niet kan voorkomen, omdat die ontstaat uit een onverwachte draaibeweging. De helm beschermt alleen tegen wonden op het voorhoofd en in het ergste geval tegen een botbreuk, maar dat is volgens Goedhart eigenlijk nooit gezien.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
De bondsarts ziet ook nadelen aan de keepershelm. Een harde helm kan anderen beschadigen en sommige spelers kunnen zich té goed beschermd voelen, waardoor ze risicovoller gedrag vertonen.
Alternatieven voor een helmplicht
Naast de discussie over de helmplicht worden er ook andere mogelijkheden genoemd om de veiligheid van keepers te verbeteren. Zo pleit Frank Backx voor betere trainingen waarin keepers leren zichzelf te beschermen bij botsingen. Ook FC Eindhoven besteedt extra aandacht aan de veiligheid van jonge keepers door ze te leren hoe ze hun gezicht kunnen beschermen in één-op-één situaties. Lars Heerkens (Onder-18) keept van jongs af met een helm. Guus Keijzers (Onder-21) speelt zonder helm: "Het voelt onnatuurlijk."
De gevolgen van hoofd- en hersenletsel
De gevolgen van een heftige botsing kunnen groot zijn. Hersenschuddingen, concentratieproblemen, hoofdpijn en vermoeidheid zijn veelvoorkomende klachten. In de meeste gevallen herstellen mensen volledig, maar een deel van de getroffenen houdt maanden tot jarenlang last van de schade en ontwikkelt een postcommotioneel syndroom.
VeiligheidNL publiceerde in een onderzoek dat er vorig jaar ongeveer 600 voetballers met licht hersenletsel naar de Spoedeisende Hulp in het ziekenhuis gingen. Hoeveel van hen ernstig letsel overhielden, is niet duidelijk. Emeritus-hoogleraar Backx stelt dat het in veel van dit soort gevallen gaat om hersenschuddingen. "Ernstig hersenletsel danwel langdurige en structurele hersenschuddingen komen relatief weinig voor, maar iedere getroffen voetbalkeeper is er natuurlijk één te veel."
Een tragische herinnering: het overlijden van een 13-jarige keeper
Het overlijden van Lenard den Teuling is niet het eerste tragische incident waarbij een keeper om het leven komt na een botsing. In september 2018 overleed een 13-jarig keepertje in het Gelderse Heerenberg nadat hij bewusteloos raakte na een botsing met een tegenstander. Nadat zijn ademhaling stokte, overleed hij aan hersenletsel.
Lees ook: De nasleep van het ongeluk: een analyse