Basketbal is een snelle, leuke, uitdagende, gezellige en spectaculaire sport. Het is een teamsport die wordt gespeeld met verschillende mede- en tegenspelers. Maar hoeveel spelers staan er nu eigenlijk in een basketbalteam? Dit artikel geeft een gedetailleerd overzicht van de teamformatie in basketbal, de verschillende posities en de regels omtrent wissels.
Geschiedenis van basketbal
Basketbal is in Amerika uitgevonden door James Naismith, een gymnastiekleraar in Springfield. In de winter van 1891 kreeg hij van de directeur van de school de opdracht om een nieuw spel te verzinnen. Omdat het buiten erg koud was, moest het een binnenspel worden. Na lang nadenken hing hij twee perzikmanden aan het balkon op elk eind van de gymzaal en kwam hij met dertien spelregels voor het spel. Naismith maakte twee teams van vijf spelers die een voetbal (!) door de mand moesten mikken. Basket Ball (zo schreef je dat toen) was uitgevonden. In het begin had de mand gewoon nog een bodem waardoor het erg moeilijk was om de bal er na een score weer uit te krijgen.
In 1926 kwam basketbal over van Amerika naar Nederland. De directeur van de Militaire Sportacademie in Utrecht had in Amerika basketbal gezien en wilde dat spel graag op de academie laten spelen. De eerste jaren werd er alleen in competitie gebasketbald in Amsterdam. Na de Tweede Wereldoorlog werd de ‘Amsterdamse Basketball Bond’ opgericht. Deze bond had toen ongeveer vijfhonderd leden.
Het aantal spelers in een basketbalteam
Een basketbalteam bestaat uit 12 spelers, 1 hoofdcoach en 1 of 2 assistent coaches. Tijdens een wedstrijd staan er echter slechts vijf spelers van elk team tegelijkertijd op het veld. Het doel van elke ploeg is om de bal in de basket van de tegenstander te werpen en de andere ploeg te verhinderen een doelpunt te maken.
Verschillende partijvormen: 3×3 en 5×5
Basketbal kan je 3-tegen-3 (3×3) of 5-tegen-5 spelen. Bij 3×3 mag je team uit maximaal 4 spelers bestaan waarvan er altijd 3 op het veld staan. In de Nederlandse en buitenlandse competities wordt er 5-tegen-5 gespeeld. Bij de jeugd wordt soms als alternatief 3-tegen-3 gespeeld met als voordeel dat je vaker aan de bal komt.
Lees ook: Volledige basketbal gids
Het traditionele 5×5 basketbal is wat je ziet in professionele competities zoals de NBA en op internationale FIBA-toernooien. 3×3 basketbal is een compacte, snelle variant van het traditionele 5×5 basketbal en wordt gespeeld op een half veld.
Wissels
Anders dan bij sommige andere sporten mag je bij basketbal onbeperkt wisselen. Elke keer als het spel stil ligt (bijvoorbeeld als de bal uit is), mogen beide teams wisselen. De coach mag spelers gedurende de gehele wedstrijd onbeperkt wisselen, tenzij een speler door zijn foutenlast wordt uitgesloten.
De verschillende posities in een 5×5 basketbalteam
De vijf spelers bij 5×5 basketbal worden toegewezen aan specifieke posities, elk met hun eigen rollen en verantwoordelijkheden. Normaal gezien staan ze opgesteld als twee Forwards, twee Guards, en een Center (middenvelder).
- Point Guard (PG): Vaak gezien als de strategische visionair van het team, vergelijkbaar met een quarterback in American football. De point-guard is veelal de kleinste speler op het veld. In essentie is zijn rol de aanval van zijn team te leiden door het controleren van de bal en deze op het juiste moment aan een teamspeler toe te spelen. In verdedigend opzicht stoort de guard de aanvalsopzet van de tegenpartij. Elke aanval begint bij de point-guard. Naast scoren door te schieten dan wel naar de basket te penetreren is het van belang dat hij veel assists geeft en weinig balverlies heeft.
- Shooting Guard (SG): De shooting guard is de beste buitenschutter van het team, vaak verantwoordelijk voor het scoren van driepunters. De naam zegt het al. Deze speler moet voor punten zorgen. De shooting-guard is vaak de beste schutter van het team, maar kan ook een met een beweging een lay-up lopen dan wel scoren middels een dunk. Ze zijn doorgaans niet de langste speler binnen het team. Daarentegen vraagt de invulling van deze positie naast het goede schot (zowel 2- als 3 punters) veel atletisch vermogen, explosiviteit en snelheid. De shooting-guard helpt vaker de point-guard om de bal over de middenlijn op te brengen.
- Small Forward (SF): De small forward is een van de meest veelzijdige spelers, die de snelheid en behendigheid van een shooting guard combineert met de kracht van een power forward. ‘Small’ is binnen basketbal misschien wel misleidend want deze positie wordt vaak ingevuld door spelers met een lengte van rond de 2 meter. Zijn belangrijkste taak is het scoren van punten, na de center en de power-forward is hij als derde verantwoordelijk voor het rebounden. Een onontbeerlijke kwaliteit van de small-forward is zijn schot. Ook moet hij kunnen beschikken over een uitstekende passing. Een rol van de smallforward is het afdwingen van persoonlijke fouten van de tegenstander. Daardoor is deze positie ook cruciaal in de verdediging.
- Power Forward (PF): Deze positie wordt vaak ingenomen door fysiek sterke spelers die dicht bij de basket spelen. Kenmerkend voor een powerforward zijn scoren (veelal van binnen = dicht bij de ring), rebounds pakken, agressiviteit en kracht, schoten blokkeren van de tegenstander en sommige taken delen met de center. Hij beschikt over een stevige fysiek. Op deze positie moet een speler met de rug naar de ring kunnen spelen. In aanvallend opzicht moeten zij scoren, in verdedigend opzicht moeten zij zorgen dat er niet makkelijk gepasst kan worden en spelen zij vaak ‘onder het bord’.
- Center (C): Traditioneel is de center de langste speler, die onder de basket en dicht bij de lage post speelt. Op deze positie is de combinatie van lengte, gewicht en kracht belangrijk. De center is vaak de langste speler op het veld en staat opgesteld dicht bij de basket. Deze speler is een belangrijk aanspeelpunt en kan van dichtbij de basket scoren. Ook is dit een belangrijke speler in het verdedigen onder de basket en het blokken van schoten van de tegenpartij. Het pakken van zowel aanvallende als verdedigende rebounds is van onschatbare waarde voor het team. Omdat het onder het bord vaak druk is, is het belangrijk om goed positie te kiezen en ruimte te maken onder de ring.
Spelregels
Gedurende de wedstrijd wordt de bal uitsluitend met de handen gespeeld. De bal mag worden gepasst, geworpen, gerold of in elke richting worden gedribbeld (bij iedere pas die een speler zet moet hij de bal stuiteren). Wanneer speler en bal over de middenlijn zijn dan mag er niet meer teruggegaan worden naar de “eigen helft. Aanval en verdediging wisselen elkaar in snel tempo op.
Puntentelling
Voor een veldscore krijgt je team 2 punten, voor een score uit een vrije worp 1 punt. Een score van achter de driepuntlijn levert 3 punten op.
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
Persoonlijke fouten
Je krijgt in basketbal een persoonlijke fout als je opzettelijk lichamelijk contact met je tegenstander maakt. Lichamelijk contact in het basketball is verboden. Als er lichamelijk contact wordt gemaakt wordt er een fout uitgedeeld. Iedere speler mag maximaal 4 persoonlijke fouten maken (wordt aangeduid op scorebord naast het nummer van de betreffende speler). Een speler met 5 persoonlijke fouten moet het veld verlaten en mag niet meer worden opgesteld. Hij wordt vervangen door een andere speler. Als een team 5 persoonlijke fouten heeft gemaakt in een kwart, krijgt de tegenpartij bij iedere volgende fout 2 vrije worpen.
Tijdsregels
De ploeg in balbezit heeft telkens 24 seconden (in totaal) om een doelpoging te ondernemen. De bal moet binnen de 8 seconden over de middellijn in het aanvallende vak zijn. Wanneer de bal bij een doelpoging ‘de ring raakt’, worden de 24 seconden herstart. Bij iedere fout of als de bal met de voet wordt afgestopt, worden de 24 seconden herstart.
Wedstrijdduur
Een basketbalwedstrijd bestaat uit 4 kwarten (delen) van 10 minuten. Een basketball wedstrijd moet uit 4 perioden van ieder 10 minuten zuivere speeltijd bestaan. Tussen de eerste en de tweede periode, tussen de derde en de vierde periode is er een pauze van 2 minuten. Tussen beide helften is er een pauze van 15 minuten. Wanneer de stand aan het einde van de vierde periode gelijk is, moet de wedstrijd met zoveel verlengingen van 5 minuten worden voortgezet, als nodig is om de gelijke stand op te heffen. Er is dus altijd een winnaar.
Lees ook: Wat verdient een derde keeper?