Basketbal is een snelle, leuke, uitdagende, gezellige en spectaculaire sport. Het spel vereist niet alleen snelheid en techniek, maar ook een goed begrip van de spelregels. Een van de meest fundamentele aspecten van basketbal is de teamformatie. Dit artikel duikt diep in het aantal spelers in een basketbalteam, hun rollen en de regels die het spel bepalen.
De Geschiedenis van Basketbal
Basketbal is in Amerika uitgevonden door James Naismith, een gymnastiekleraar in Springfield. In de winter van 1891 kreeg hij van de directeur van de school de opdracht om een nieuw spel te verzinnen. Omdat het buiten erg koud was, moest het een binnenspel worden. Na lang nadenken hing hij twee perzikmanden aan het balkon op elk eind van de gymzaal en kwam hij met dertien spelregels voor het spel. Naismith maakte twee teams van vijf spelers die een voetbal (!) door de mand moesten mikken. Basket Ball (zo schreef je dat toen) was uitgevonden. In het begin had de mand gewoon nog een bodem waardoor het erg moeilijk was om de bal er na een score weer uit te krijgen.
In 1926 kwam basketbal over van Amerika naar Nederland. De directeur van de Militaire Sportacademie in Utrecht had in Amerika basketbal gezien en wilde dat spel graag op de academie laten spelen. De eerste jaren werd er alleen in competitie gebasketbald in Amsterdam. Na de Tweede Wereldoorlog werd de ‘Amsterdamse Basketball Bond’ opgericht. Deze bond had toen ongeveer vijfhonderd leden.
Het Basisprincipe: 5-tegen-5
Basketbal wordt gespeeld door twee ploegen van ieder vijf spelers. Het doel van elke ploeg is de bal in de basket van de tegenstander te werpen en de andere ploeg te verhinderen een doelpunt te maken. Dit is de meest voorkomende vorm van basketbal, die je terugvindt in professionele competities zoals de NBA en internationale toernooien georganiseerd door de FIBA.
Team Samenstelling
Een basketbalploeg bestaat uit 12 spelers, 1 hoofdcoach en 1 of 2 assistent-coaches. De coach mag spelers gedurende de gehele wedstrijd onbeperkt wisselen, tenzij een speler door zijn foutenlast wordt uitgesloten. Gedurende de wedstrijd wordt de bal uitsluitend met de handen gespeeld. De bal mag worden gepasst, geworpen, gerold of in elke richting worden gedribbeld (bij iedere pas die een speler zet moet hij de bal stuiteren). Wanneer speler en bal over de middenlijn zijn dan mag er niet meer teruggegaan worden naar de “eigen helft. Aanval en verdediging wisselen elkaar in snel tempo op.
Lees ook: Hoeveel calorieën verbrand je met korfbal?
De Vijf Posities in een 5x5 Team
De vijf spelers bij 5×5 basketbal worden toegewezen aan specifieke posities, elk met hun eigen rollen en verantwoordelijkheden. Deze posities zijn cruciaal voor een goed samenspel en een evenwichtige teamdynamiek.
- Point Guard (PG): Vaak gezien als de strategische visionair van het team, vergelijkbaar met een quarterback in American football. De point-guard is veelal de kleinste speler op het veld. Kort gezegd is hij de spelverdeler die de lijnen uitzet. Hij moet beschikken over een goede bal controle, goed kunnen passen, snel en wendbaar kunnen dribbelen en een goed spelinzicht hebben met een constant oog voor de schotklok. In essentie is zijn rol de aanval van zijn team te leiden door het controleren van de bal en deze op het juiste moment aan een teamspeler toe te spelen. In verdedigend opzicht stoort de guard de aanvalsopzet van de tegenpartij. Elke aanval begint bij de point-guard. Naast scoren door te schieten dan wel naar de basket te penetreren is het van belang dat hij veel assists geeft en weinig balverlies heeft.
- Shooting Guard (SG): De naam zegt het al. Deze speler moet voor punten zorgen. De shooting-guard is vaak de beste schutter van het team, maar kan ook een met een beweging een lay-up lopen dan wel scoren middels een dunk. Ze zijn doorgaans niet de langste speler binnen het team. Daarentegen vraagt de invulling van deze positie naast het goede schot (zowel 2- als 3 punters) veel atletisch vermogen, explosiviteit en snelheid. De shooting-guard helpt vaker de point-guard om de bal over de middenlijn op te brengen.
- Small Forward (SF): ‘Small’ is binnen basketball misschien wel misleidend want deze positie wordt vaak ingevuld door spelers met een lengte van rond de 2 meter. Zijn belangrijkste taak is het scoren van punten, na de center en de power-forward is hij als derde verantwoordelijk voor het rebounden. Een onontbeerlijke kwaliteit van de small-forward is zijn schot. Ook moet hij kunnen beschikken over een uitstekende passing. Een rol van de smallforward is het afdwingen van persoonlijke fouten van de tegenstander. Daardoor is deze positie ook cruciaal in de verdediging.
- Power Forward (PF): Kenmerkend voor een powerforward zijn scoren (veelal van binnen = dicht bij de ring), rebounds pakken, agressiviteit en kracht, schoten blokkeren van de tegenstander en sommige taken delen met de center. Hij beschikt over een stevige fysiek. Op deze positie moet een speler met de rug naar de ring kunnen spelen. In aanvallend opzicht moeten zij scoren, in verdedigend opzicht moeten zij zorgen dat er niet makkelijk gepasst kan worden en spelen zij vaak ‘onder het bord’.
- Center (C): Op deze positie is de combinatie van lengte, gewicht en kracht belangrijk. De center is vaak de langste speler op het veld en staat opgesteld dicht bij de basket. Deze speler is een belangrijk aanspeelpunt en kan van dichtbij de basket scoren. Ook is dit een belangrijke speler in het verdedigen onder de basket en het blokken van schoten van de tegenpartij. Het pakken van zowel aanvallende als verdedigende rebounds is van onschatbare waarde voor het team. Omdat het onder het bord vaak druk is, is het belangrijk om goed positie te kiezen en ruimte te maken onder de ring. Traditioneel is de center de langste speler, die onder de basket en dicht bij de lage post speelt.
Wissels
Bij 5×5 basketbal zijn de wissels onbeperkt. Dit betekent dat een coach gedurende de wedstrijd spelers kan in- en uitwisselen wanneer het spel stil ligt, bijvoorbeeld bij een time-out of een overtreding.
De Dynamische Variant: 3-tegen-3 (3x3)
3×3 basketbal is een compacte, snelle variant van het traditionele 5×5 basketbal en wordt gespeeld op een half veld. Bij 3×3 mag je team uit maximaal 4 spelers bestaan waarvan er altijd 3 op het veld staan.
Wissels bij 3x3
Anders dan bij sommige andere sporten mag je bij basketball onbeperkt wisselen. Elke keer als het spel stil ligt (bijvoorbeeld als de bal uit is), mogen beide team wisselen.
Spelregels en Basisprincipes
Basketbal heeft een aantal basisregels die wereldwijd gelden. Dit zijn regels over hoe het spel begint, het aantal spelers en de doelstelling van het spel.
Lees ook: Wat verdient een derde keeper?
Speelveld
Het speelveld is rechthoekig (zie het onderstaande diagram van een helft van het speelveld) en heeft een lengte van 28 meter en is 15 meter breed. De basketring hangt op 3,05 meter. Op het veld staan de volgende belangrijke lijnen:
- De vrije-worplijn (1): deze ligt op 5.80 van de achterlijn.
- De drie-punt lijn (2): deze ligt op 6,75 meter. De 3-punter schiet men vanuit een gebied. Het driepuntsgebied van een ploeg omvat het gehele speelveld achter deze driepuntlijn.
- Het beperkte gebied (3): dit is het rechthoekige gebied onder de basket(s). Dit is een gedeelte waar de aanvallende spelers zich slechts 3 seconden in mogen begeven.
- De semi-cirkel (4) onder de basket noemt men in het basketball de “no charge zone”.
Puntentelling
Een team kan punten scoren door de bal door de basketring te gooien.
- Een ‘normale’ score levert 2 punten op.
- Een score van achter de driepuntlijn levert 3 punten op
- Een vrije worp levert 1 punt op. Vrije worpen worden verkregen als een verdedigende speler een fout maakt op een speler die een doelpoging onderneemt. Als er gescoord wordt gaat het balbezit over naar het andere team.
Speelduur
Een basketbalwedstrijd bestaat uit 4 kwarten (delen) van 10 minuten. Tussen het 1e en 2e kwart en het 3e en 4e kwart zit een pauze van 2 minuten. Tussen het 2e en 3e kwart zit een pauze van 15 minuten. De speeltijd van een basketbalwedstrijd is dus 40 minuten, maar een wedstrijd duurt langer. Dit komt omdat als de bal uitgaat of als er een overtreding wordt gemaakt, de tijd stil staat. In het basketball kun je niet gelijk spelen. Als de stand op het eind gelijk is, dan wordt er verlengt met 5 minuten. Is de stand na de verlenging weer gelijk? Dan wordt er opnieuw 5 minuten verlengt, net zo lang totdat er een winnaar is. Een basketball wedstrijd moet uit 4 perioden van ieder 10 minuten zuivere speeltijd bestaan. Tussen de eerste en de tweede periode, tussen de derde en de vierde periode is er een pauze van 2 minuten. Tussen beide helften is er een pauze van 15 minuten. Wanneer de stand aan het einde van de vierde periode gelijk is, moet de wedstrijd met zoveel verlengingen van 5 minuten worden voortgezet, als nodig is om de gelijke stand op te heffen. Er is dus altijd een winnaar.
Belangrijke Regels
Tijdens een wedstrijd komen verschillende overtredingen en fouten voor die het spel kunnen beïnvloeden. De meest voorkomende overtredingen zijn persoonlijke fouten, waarbij fysiek contact een rol speelt en technische fouten, die optreden bij onsportief gedrag of regelschendingen. Het systeem van fouten en overtredingen is opgezet om het spel eerlijk te houden en de veiligheid van spelers te waarborgen. Lichamelijk contact in het basketball is verboden. Als er lichamelijk contact wordt gemaakt wordt er een fout uitgedeeld. Iedere speler mag maximaal 4 persoonlijke fouten maken (wordt aangeduid op scorebord naast het nummer van de betreffende speler). Een speler met 5 persoonlijke fouten moet het veld verlaten en mag niet meer worden opgesteld. Hij wordt vervangen door een andere speler. Als een team 5 persoonlijke fouten heeft gemaakt in een kwart, krijgt de tegenpartij bij iedere volgende fout 2 vrije worpen.
De ploeg in balbezit heeft telkens 24 sec. (in totaal) om een doelpoging te ondernemen. De bal moet binnen de 8 sec. over de middellijn in het aanvallende vak zijn. Wanneer de bal bij een doelpoging ‘de ring raakt’, worden de 24 sec. herstart. Bij iedere fout of als de bal met de voet wordt afgestopt, worden de 24 sec. herstart.
Lees ook: Hoeveel vlakken heeft een voetbal?
Basketbal is een snel spel en tijdslimieten zijn belangrijk om het spel in beweging te houden. Een van de belangrijkste tijdsbeperkingen is de 24-secondenregel, die bepaalt dat een team binnen 24 seconden moet schieten wanneer het balbezit heeft.
Veelvoorkomende Overtredingen
In het basketbal wordt onderscheid gemaakt tussen vier soorten overtredingen:
- persoonlijke fout: niet-toegestaan lichaamscontact (Defensief of offensief)
- technische fout: technische fouten of ongedisciplineerd spel (bijv. Een verdediger mag een aanvaller met balbezit maar op beperkte manieren afweren. Een aanvaller met balbezit begaat een overtreding wanneer hij of zij in contact komt met een verdediger die zich op zijn legitieme verdedidingspositie bevindt, of die zich achteruit beweegt. Bij vijf persoonlijke of technische overtredingen wordt een speler uitgesloten van de lopende wedstrijd.