Het Europees kampioenschap voetbal voor mannen, vaak simpelweg EK voetbal genoemd, is een prestigieus voetbaltoernooi exclusief voor Europese landen. Het toernooi, dat afwisselend met het wereldkampioenschap voetbal wordt gehouden, vindt elke vier jaar plaats. Duitsland en Spanje delen het record als meest succesvolle landen met elk drie gewonnen titels. De huidige titelhouder is Italië, die het EK in 2021 (EURO 2020) wonnen. Met het EK 2024 dat deze zomer in Duitsland plaatsvindt, is het tijd om terug te blikken op de landen die de meeste successen hebben behaald in de geschiedenis van het Europees Kampioenschap.
De Beginjaren en de Visie van Henri Delaunay
Al in 1927 bedacht de Franse voetbalbestuurder Henri Delaunay het idee van een Europees Kampioenschap voor landenteams. Henri Delaunay was een fervent voetballiefhebber die begon als speler bij l’Etoile des Deux Lacs in Parijs en later een bestuursfunctie bij de FIFA bekleedde. Toch duurde het, mede vanwege de Tweede Wereldoorlog, nog tot 1960 voordat de eerste EK-eindronde plaatsvond. Hoewel hij al in 1927 met het idee kwam om een Europees Kampioenschap te organiseren, kreeg het aanvankelijk weinig steun. De FIFA was namelijk al bezig met de organisatie van het Wereldkampioenschap, en er bestond vrees dat een EK de populariteit van het WK zou verminderen.
In 1958, drie jaar na Delaunay's dood, besloot de UEFA tijdens een congres in Zweden dat het eerste EK in 1960 zou plaatsvinden. Zijn zoon, Pierre Delaunay, zette het werk van zijn vader voort als directeur van de UEFA en zorgde ervoor dat de trofee vernoemd werd naar Henri Delaunay als eerbetoon aan zijn pioniersrol. De Coupe Henri Delaunay is sindsdien de felbegeerde trofee waar de deelnemende landen om strijden.
De Eerste Toernooien
Met behulp van een knock-out systeem werd bepaald welke vier landen mochten deelnemen aan de eindronde van het eerste Europees Kampioenschap. De eerste editie van het EK vond plaats in 1960 in Frankrijk, met slechts vier deelnemende landen: Sovjet-Unie, Joegoslavië, Tsjecho-Slowakije en gastland Frankrijk. Dat werden Tsjechoslowakije, de Sovjet-Unie, Yoegoslavië en thuisland Frankrijk. De finale werd gespeeld tussen de Sovjet-Unie en Joegoslavië, waarbij de Sovjet-Unie met 2-1 won, mede dankzij het sterke keeperswerk van Lev Jasjin die veel aanvallen van Joegoslavië wist af te slaan. Tijdens de eerste editie kwalificeerden zich slechts vier landen voor het eindtoernooi.
Uitbreiding en Groei van het EK
Van 1960 tot en met 1976 kwalificeerden vier landen zich voor het eindtoernooi. In 1980 werd het aantal deelnemende landen uitgebreid naar acht, wat de concurrentie al aanzienlijk verhoogde. Voor het eerst deden acht landen mee aan de eindronde van het EK. Tot en met 1992 namen acht landen deel aan de eindronde. Vanaf 1980 wordt van tevoren bepaald in welk land de eindronde zal plaatsvinden. Sinds 2000 is het ook mogelijk dat twee landen het eindtoernooi gezamenlijk organiseren. In 1996, toen het EK in Engeland werd gehouden, werd het aantal deelnemers verder uitgebreid naar zestien. Daarnaast besloot de UEFA om het toernooi uit te breiden tot 24 landenteams.[1][3] De kans dat de grote voetballanden dan het toernooi missen wordt kleiner, de grote groep landen achter de top heeft meer kans zich te kwalificeren en volgens de UEFA zou het een kwaliteitsimpuls aan het toernooi geven, als landen als Denemarken, Schotland en Engeland zich wel structureel kwalificeren voor het Europees kampioenschap. Deze landen ontbraken op de editie van 2008. Ook zal een toernooi met meer teams en meer wedstrijden meer inkomsten voor de UEFA genereren. Sinds 2016 kwalificeren maar liefst vierentwintig landen zich voor het toernooi.
Lees ook: Turkije wint EK Volleybal
Memorabele Momenten en Winnaars
Door de jaren heen zijn er verschillende memorabele momenten en verrassende winnaars geweest.
- 1964: Spanje won hun eerste EK in eigen land. Nadat het zich vier jaar eerder nog had teruggetrokken in de kwartfinale vanwege een door het Franco-regime ingefluisterde weigering om tegen de Sovjet-Unie te spelen, bleek Spanje deze keer wel bereid om tegen de Sovjets te spelen.
- 1988: EK-winst van Nederland. Nederland behaalde zijn enige EK-titel in 1988 in West-Duitsland, onder leiding van coach Rinus Michels en met Marco van Basten als sterspeler. Wat Rinus Michels in 1974 met Cruijff, Van Hanegem en Neeskens niet gelukt was, lukte hem in 1988 met Van Basten, Gullit en Koeman wel: het winnen van een toernooi met Oranje. Vooral de winst op thuisland West-Duitsland in de halve finale smaakte zoet.
- 1996: Duitsland wint in Engeland. Na de hereniging van Duitsland in 1990 domineerde het Duitse team het EK van 1996 in Engeland. Duitsland, nu verenigd, won hun derde titel in Engeland.
- 2000: Frankrijk. Frankrijk (2000) zorgde voor een verrassende overwinningen in de vroege jaren 2000.
- 2004: Griekenland. Griekenland (2004) zorgde voor een verrassende overwinningen in de vroege jaren 2000.
- 2008: Spanje triomfeert. Het Spaanse team, geleid door spelers als Fernando Torres, triomfeerde in Oostenrijk en Zwitserland.
- 2012: Spanje schrijft geschiedenis. Spanje werd de eerste ploeg ooit die het EK wist te winnen in twee opeenvolgende edities.
- 2016: Portugal. Portugal behaalde zijn eerste grote titel op het EK van 2016, met Cristiano Ronaldo als aanvoerder.
- 2021: Italië. Italië won het EK in 1968 en voegde een tweede titel toe in 2021 na een overwinning op Engeland na strafschoppen.
Nederland en België op het EK
Nederland heeft één keer het EK gewonnen, in 1988. Daarnaast werd Nederland een keer derde in 1976, in een tijd dat er nog een troostfinale werd gespeeld. In 1992, 2000 en 2004 eindigde Nederland ook als vierde, maar er werd geen wedstrijd om de derde plaats meer gespeeld. Voor WK-finalist Nederland liep het EK 2012 in Polen en de Oekraïne, met drie verliespartijen, op een deceptie uit. Een zware groep, met daarin behalve titelfavoriet Duitsland ook het Portugal van Christiano Ronaldo vormde daarvoor maar een gedeeltelijke verklaring. Het Nederlands elftal lootte een loodzware groep met onder andere Italië en Frankrijk, maar plaatste zich overtuigend voor de kwartfinale. Daarin viel tegen het Rusland van Guus Hiddink echter het doek. Oranje werd in de halve finale door Italië op strafschoppen uitgeschakeld (na een 0-0 die mede het gevolg was van twee onbenut gelaten penalties in de reguliere speeltijd), terwijl de Rode Duivels al in de eerste ronde sneuvelden. Nederland, gehinderd door interne conflicten rond de in 'de kabel' verenigde zwarte spelers, werd in de kwartfinale op penalties uitgeschakeld. Nederland werd in de halve finale op penalties uitgeschakeld door een team dat zich niet eens voor het toernooi had weten te plaatsen.
België behaalde de derde plaats in 1972 en de tweede plaats in 1980, wat nog steeds de beste prestatie is voor België op een EK. De Rode Duivels waren, voor het eerst sinds 2000, wel weer eens van de partij op een EK-Voetbal. België werd uitgeschakeld in de eerste ronde, waarbij o.a. met 5-0 werd verloren van de Fransen. Oranje wist geen indruk te maken, maar de Rode Duivels ontpopten zich tot de verassing van het toernooi door ten koste van Engeland, Spanje en thuisland Italië de finale te bereiken. Thuisland België behaalde, na verlies tegen West-Duitsland, met een 2-1 overwinning op Hongarije de derde plaats.
De Golden Goal en Andere Regelwijzigingen
In 1996 werd de golden goal, ook wel ‘sudden death’ genoemd, ingevoerd op het EK in Engeland. Zowel tijdens dit EK als het daaropvolgende EK van 2000 werd het toernooi gewonnen door een golden goal. In 2002 schafte de UEFA de golden goal weer af. Voor het EK van 2004 werd de silver goal geïntroduceerd. Tijdens dit EK werd de silver goal alleen toegepast tijdens de halve finale tussen Griekenland en Tsjechië, waarbij Griekenland won door in de laatste minuut van de eerste verlenging te scoren. In 2006 keerde de UEFA terug naar het traditionele verlengingssysteem: twee keer een kwartier verlenging, gevolgd door strafschoppen indien nodig.
Mascottes en Toernooisfeer
Elk EK heeft zijn eigen unieke sfeer en mascottes die bijdragen aan de feestelijke stemming. Op 20 juni 2023 werd een teddybeer met een kleurrijk shirt gepresenteerd als mascotte voor het EK 2024.
Lees ook: EK Voetbal: Een Overzicht
Records en Statistieken
Cristiano Ronaldo is de topscorer aller tijden op het EK voetbal. Tijdens vijf toernooien scoorde hij in totaal veertien doelpunten. De Portugese spits Cristiano Ronaldo is de topscorer aller tijden het EK Voetbal. Tijdens vijf toernooien scoorde hij in totaal veertien doelpunten.
De grootste overwinning van Nederland op een EK was in 2000, toen ze Joegoslavië met 6-1 versloegen in de kwartfinale. In de kwartfinale, gespeeld in de Kuip in Rotterdam, versloeg het Nederlands elftal toen Joegoslavië met maar liefst 6-1, mede dankzij een hattrick van Patrick Kluivert. Dit is nog altijd de grootste overwinning ooit op een EK Voetbal. Er waren echter wel vaker landen die met vijf doelpunten verschil wonnen.
EK Winnaars Overzicht
Nu je weet hoeveel landen er door de jaren heen meededen, is het beter in te schatten hoe knap het was om het EK te winnen. Hierbij het totaaloverzicht van EK-winnaars van 1960 tot nu:
- 1960: Sovjet-Unie
- 1964: Spanje
- 1968: Italië
- 1972: West-Duitsland
- 1976: Tsjechoslowakije
- 1980: West-Duitsland
- 1984: Frankrijk
- 1988: Nederland
- 1992: Denemarken
- 1996: Duitsland
- 2000: Frankrijk
- 2004: Griekenland
- 2008: Spanje
- 2012: Spanje
- 2016: Portugal
- 2021: Italië
De grootste twee verrassingen in het rijtje zijn Denemarken en Griekenland. Denemarken wist in 1992 in de finale Duitsland te verslaan en Griekenland was in 2004 te sterk voor de Portugezen.
EK 2024 in Duitsland
Het EK 2024 wordt gehouden in Duitsland. De finale van het toernooi werd gespeeld op 14 juli 2024.
Lees ook: Het EK Honkbal: Een Terugblik
tags: #europees #voetbal #landenteams #geschiedenis