De KNVB Beker, officieel bekend als de Eurojackpot KNVB Beker, is een jaarlijks terugkerend voetbaltoernooi dat garant staat voor spanning, verrassingen en memorabele momenten. Van spectaculaire bekerstunts tot monsterzeges, het toernooi is een podium voor zowel gevestigde namen als opkomende talenten. Dit artikel duikt in de geschiedenis van de KNVB Beker en belicht enkele van de meest opmerkelijke records en gebeurtenissen.
De Geschiedenis van de KNVB Beker
Het initiatief voor de KNVB Beker werd genomen door Hak Holdert, een dagbladuitgever en ondernemer, aan het einde van de 19e eeuw. Geïnspireerd door de Engelse FA Cup, organiseerde hij in 1894 een eerste bekertoernooi. Echter, de animo was destijds gering, en het bleef bij een enkele wedstrijd tussen de Haarlemsche Football Club en HFC Haarlem. Van een echt toernooi was dus geen sprake, maar deze Haarlemse derby wordt soms wel beschouwd als het allereerste bekerduel in de Nederlandse voetbalgeschiedenis.
In 1898 werd een nieuwe poging ondernomen door de Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorloper van de huidige KNVB. Hak Holdert was opnieuw betrokken en stelde een beker beschikbaar, de Holdertbeker. Op 7 mei 1899 vond de eerste officiële finale plaats, waarin RAP Amsterdam na verlenging met 1-0 won van H.V.V. uit Den Haag.
Ondanks deze start werd het bekertoernooi in de beginjaren niet altijd serieus genomen. Dat bleek bijvoorbeeld heel duidelijk in 1910 toen finalisten Quick en H.V.V. besloten de eindstrijd te laten afwerken door hun tweede elftallen. Het toernooi werd niet jaarlijks afgewerkt en kende periodes van desinteresse.
In 1946 werd de Holdertbeker, die inmiddels was kwijtgeraakt, vervangen door een nieuwe zilveren beker, aangeboden door de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen. Deze cup wordt vaak liefkozend de ‘dennenappel’ genoemd, naar zijn bijzondere vorm. Tijdens de eerste na-oorlogse editie van het bekertoernooi, in 1948, werd de ‘dennenappel’ voor het eerst overhandigd aan een winnaar. In de jaren hierna werd het toernooi vaak niet gespeeld.
Lees ook: Lees meer over de KNVB Beker records
Een belangrijke impuls voor het toernooi was de introductie van de Europa Cup II in 1960, een Europees toernooi voor bekerwinnaars. Hierdoor nam de animo voor de KNVB Beker toe, en vanaf dat moment kende elk voetbalseizoen een bekerfinale. Aanvankelijk werden de finales op wisselende locaties afgewerkt. Tussen 1972 en 1976 was de Kuip in Rotterdam steeds gastheer voor de finale. Dit beviel velen, maar toch werd de finale hierna nog verschillende keren in andere stadions afgewerkt.
In 1989 werd besloten om de bekerfinale exclusief in De Kuip in Rotterdam te spelen. Dat jaar werd ook officieel vastgelegd dat amateurclubs mogen deelnemen aan het knock-outsysteem. Samen met de vaste deelname van amateurclubs en het knock-outsysteem, kreeg het bekertoernooi eindelijk de allure die het verdiende. Tegenwoordig komen alleen amateurclubs uit de Tweede en de Derde divisie en clubs die in het seizoen daarvoor de halve finales van de regionale districtbekers hebben bereikt, in aanmerking voor deelname aan het toernooi. Sinds het seizoen 1980/81 heeft het toernooi ook een editie voor vrouwen.
Recordhouders en Topscorers
Welke club won de KNVB Beker het vaakst? Ajax is de recordhouder met 20 gewonnen bekers, gevolgd door Feyenoord (14) en PSV (11). De Amsterdammers hebben ook de meeste finales gespeeld, namelijk 29.
Wie heeft de meeste doelpunten in de KNVB Beker aller tijden? Willy van der Kuijlen is de topscorer aller tijden van de KNVB Beker met 57 doelpunten.
De grootste zege in het bekertoernooi dateert uit het seizoen 1903/04. De meest doelpuntrijke wedstrijd in de KNVB Beker is SC Dieren tegen HVC op 19 augustus 1956.
Lees ook: Bekijk de historie van Fortuna Sittard in het bekertoernooi
Opmerkelijke Records en Feiten
- Snelste doelpunt: Het snelste doelpunt in een bekerfinale staat op naam van Romário, die in 1989 voor PSV al na twee minuten scoorde tegen FC Groningen.
- Grootste overwinning: NAC Breda behaalde op 1 januari 1959 een 18-1 overwinning op Dongen, de grootste overwinning ooit in de KNVB Beker. De grootste uitslag in een bekerfinale dateert uit 1944.
- Jongste speler: Rinus van Leijenhorst was de jongste debutant in de KNVB Beker. Hij maakte zijn opwachting namens DWS AFC in het duel tussen ZFC Zaandam en DWS AFC op 24 maart 1968 met een leeftijd van 15 jaar en 9 maanden.
- Oudste speler: Rob Gebbink is met een leeftijd van 48 jaar, 7 maanden en 17 dagen de oudste speler die ooit actief was in de KNVB Beker.
- Jongste doelpuntenmaker: Ryan Gravenberch werd de jongste doelpuntenmaker ooit op 26 september 2018, met een leeftijd van 16 jaar, 4 maanden en 10 dagen, in een 0-7 overwinning van Ajax op HVV Te Werve.
- Meeste toeschouwers: De finale tussen Ajax en Sparta Rotterdam op 20 mei 1971 in het Olympisch Stadion te Amsterdam trok 65.000 toeschouwers.
- Meeste kaarten: Het duel tussen OJC Rosmalen en Sparta Rotterdam op 22 september 2015 eindigde in een 3-4 overwinning voor Sparta, waarbij scheidsrechter Davy Otto liefst twaalf gele kaarten trok.
KNVB Bekerwinnaars van de Afgelopen Decennia
De KNVB Beker wordt lang niet altijd door een erkende topclub gewonnen. Vrij geregeld gaan ook clubs uit de subtop met de cup aan de haal. De traditionele top-3 voert echter wel de lijst met recordwinnaars aan: Ajax (20x), Feyenoord (14x) en PSV (11x). Hieronder een overzicht van de winnaars van de afgelopen decennia:
- 2000-2009: Roda JC (2000), FC Twente (2001), FC Utrecht (2003, 2004), SC Heerenveen (2009)
- 2010-2019: Ajax (2010), FC Twente (2011), PEC Zwolle (2014), FC Groningen (2015)
- 2020-2025: Ajax (2019, 2021), Feyenoord (2016, 2018), PSV (2022, 2023, 2024, 2025)
De Rol van Amateurclubs
Een bijzonder aspect van de KNVB Beker is de deelname van amateurclubs. Door de jaren heen hebben verschillende amateurclubs voor verrassingen gezorgd en indrukwekkende prestaties geleverd.
Welke amateurclubs kwamen het verst in de KNVB Beker? IJsselmeervogels (1974/’75), VVSB (2015/’16) en Spakenburg (2022/’23) zijn de enige amateurclubs die de halve finale van de KNVB Beker hebben bereikt.
Onbekende Bekerwinnaars
Naast de bekende namen zijn er ook clubs die ooit de KNVB Beker hebben gewonnen, maar tegenwoordig minder bekend zijn:
- Fortuna ’54 (1957, 1964)
- Quick Nijmegen (1949)
- WVV Wageningen (1939, 1948)
- VSV Velsen (1938)
- RFC Roermond (1936)
- Velocitas 1897 (1934)
- VUC Den Haag (1927)
- TSV Longa (1926)
- ZFC Zaandam (1925)
- VV Schoten (1921)
Clubs die tot en met 1920 de KNVB Beker wonnen
In 1899 werd voor de eerste keer een toernooi georganiseerd, wat nu de KNVB Beker is. Dit is dus nog vóór de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Het voetbal van toen - tot 1920 - is te vergelijken met de ‘kelderklasse’ van nu. Daarnaast is er weinig over bekend. Dit zijn de winnaars van toen:
Lees ook: PSV in de KNVB Beker
- CVV Mercurius (1920)
- RC Haarlem (1918, 1912)
- AFC Ajax (1917)
- Quick (1916, 1911, 1910, 1909)
- Koninklijke HFC (1915, 1913, 1904)
- Dordrechtsche FC (1914)
- HFC Haarlem (1912, 1902)
- HBS (1908, 1901)
- VOC Rotterdam (1907, 1905)
- Concordia Delft (1906)
- Velocitas Breda (1900)
- RAP Amsterdam (1899)
Sommige clubs die tussen 1899 en 1920 wonnen, zijn voorlopers van clubs uit het hedendaagse betaald voetbal of bestaan nog steeds, zoals Dordrechtse FC en AFC Ajax. Ook Koninklijke HFC bestaat nog steeds.
De KNVB Beker als Springplank
De KNVB Beker biedt clubs de kans om een ticket voor Europa te verdienen. Het is een kans om op een bijzonder podium te spelen, nieuwe uitdagingen te vinden en nieuw talent te spotten.
Johan Cruijff Schaal
Elk seizoen is het de eerste prijs die te winnen is: de Johan Cruijff Schaal. Vlak voor de aftrap van de nieuwe competitie nemen de winnaar van de Eurojackpot KNVB Beker en de kampioen van de Eredivisie het tegen elkaar op in het stadion van de regerend landskampioen. Een seizoensopening in stijl. Als de bekerwinnaar tevens de landstitel verovert, dan neemt de nummer twee van de Eredivisie de plaats in van de landskampioen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 1998 en 2002 toen Ajax ‘de dubbel’ won en in 2005 toen PSV beide prijzen pakte. En - meest recent - ook in 2021, toen Ajax zich zowel tot landskampioen als bekerwinnaar kroonde.
Naamswijziging
De reeks ontmoetingen tussen de beker- en de landskampioen is in 1991 van start gegaan. De teams streden aanvankelijk om de PTT Telecom Cup, een naam die drie jaar later werd veranderd in Super Cup. Sinds 1996 staat de prijs bekend als de Johan Cruijff Schaal. Vanaf dat jaar was de Johan Cruijff ArenA 21 jaar lang de plaats van handeling. Met ingang van 2017 vormt het stadion van de regerend landskampioen het podium waar de wedstrijd wordt gespeeld.
Primeur voor SVV
De strijd tussen de bekerwinnaar en de landskampioen werd vanaf 1991 elf keer gewonnen door PSV, acht keer door Ajax, vier maal door Feyenoord, twee keer FC Twente en eenmaal door Utrecht, AZ en PEC Zwolle.
Ook SVV hoort in het rijtje winnaars thuis. In 1949 werd er immers ook al eens een wedstrijd gespeeld tussen de landskampioen (SVV) en de bekerwinnaar (Quick Nijmegen). SVV won in het Goffertstadion in Nijmegen met 2-0.
Maatschappelijk karakter
De wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal staat bekend om het sociale karakter: van elk verkocht kaartje gaat één euro naar de Johan Cruyff Foundation. Hiermee kan de Cruyff Foundation sportactiviteiten ontwikkelen voor kinderen voor wie sport niet vanzelfsprekend is. Met sportprojecten voor kinderen met een handicap, door het inrichten van sportieve buitenruimte in aandachtsgebieden en maatschappelijke sportprogramma’s geeft de Cruyff Foundation kinderen de ruimte. Ruimte om ze in beweging te brengen én te houden.
Niet gespeeld in 2020
Vanwege de uitbraak van de coronapandemie - en het daaraan vanuit de overheid gekoppelde verbod op vergunningsplichtige evenementen - werden de competities en het Eurojackpot KNVB Bekertoernooi in het seizoen 2019/'20 niet uitgespeeld. Aangezien het seizoen werd afgesloten zonder kampioen en bekerwinnaar, startte het nieuwe seizoen 2020/'21 niet met de wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal.
Winnaars Johan Cruijff Schaal
| Jaar | Winnaar | Naam prijs |
|---|---|---|
| 2025 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXIX |
| 2024 | Feyenoord | Johan Cruijff Schaal XXVIII |
| 2023 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXVII |
| 2022 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXVI |
| 2021 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXV |
| 2020 | niet gespeeld | |
| 2019 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XXIV |
| 2018 | Feyenoord | Johan Cruijff Schaal XXIII |
| 2017 | Feyenoord | Johan Cruijff Schaal XXII |
| 2016 | PSV | Johan Cruijff Schaal XXI |
| 2015 | PSV | Johan Cruijff Schaal XX |
| 2014 | PEC Zwolle | Johan Cruijff Schaal XIX |
| 2013 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XVIII |
| 2012 | PSV | Johan Cruijff Schaal XVII |
| 2011 | FC Twente | Johan Cruijff Schaal XVI |
| 2010 | FC Twente | Johan Cruijff Schaal XV |
| 2009 | AZ | Johan Cruijff Schaal XIV |
| 2008 | PSV | Johan Cruijff Schaal XIII |
| 2007 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XII |
| 2006 | Ajax | Johan Cruijff Schaal XI |
| 2005 | Ajax | Johan Cruijff Schaal X |
| 2004 | FC Utrecht | Johan Cruijff Schaal IX |
| 2003 | PSV | Johan Cruijff Schaal VIII |
| 2002 | Ajax | Johan Cruijff Schaal VII |
| 2001 | PSV | Johan Cruijff Schaal VI |
| 2000 | PSV | Johan Cruijff Schaal V |
| 1999 | Feyenoord | Johan Cruijff Schaal IV |
| 1998 | PSV | Johan Cruijff Schaal III |
| 1997 | PSV | Johan Cruijff Schaal II |
| 1996 | PSV | Johan Cruijff Schaal I |
| 1995 | Ajax | Supercup |
| 1994 | Ajax | Supercup |
| 1993 | Ajax | PTT Telecom Cup |
| 1992 | PSV | PTT Telecom Cup |
| 1991 | Feyenoord | PTT Telecom Cup |