Handbal is een dynamische en snelle balsport die door twee teams wordt gespeeld. Het doel is simpel: meer doelpunten scoren dan de tegenstander door de bal in het doel van de tegenpartij te gooien. Maar er is meer aan handbal dan op het eerste gezicht lijkt. Deze teamsport, beoefend door zowel dames als heren, kent een rijke geschiedenis en een verrassend aantal weetjes.
De essentie van handbal
Handbal is een sport met veel snelheid en beweging. De belangrijkste basiskenmerken zijn dat de bal met de hand gevangen en gegooid wordt. Een speler mag maximaal drie passen lopen met de bal in de hand zonder tussendoor te stuiteren of de bal af te spelen. Een volwaardige handbalwedstrijd duurt 2 x 30 minuten.
Het speelveld
Een handbalveld heeft een afmeting van 40 meter lang en 20 meter breed. Het veld is verdeeld in twee speelhelften met aan beide kanten een handbaldoel. De handbalbelijning bestaat uit een middellijn en twee doelgebieden voor de doelen, waar alleen de keeper zich in mag bewegen. Deze doelgebieden (ook wel handbalcirkels genoemd) zijn opgebouwd uit de lijnen van kwartcirkels vanuit de hoeken met een radius van 6 meter. Op 3 meter afstand van de lijn van het doelgebied is een onderbroken lijn aanwezig die de vrijeworplijn aangeeft. Deze ligt daarmee op 9 meter van het doel. Verder ligt er op zeven meter afstand van het doel nog een strafworplijn met een lengte van 1 meter. Alle lijnen zijn 5 centimeter breed, maar tussen de doelpalen is de lijn 8 centimeter breed, gelijk met de dikte van de doelpalen. Een handbaldoel is van binnenuit gemeten 3 meter breed en 2 meter hoog. Het doel is gemaakt van palen en een lat van 8 centimeter in het vierkant. Het doel hoort vast te worden gemaakt aan de grond of de muur zodat deze goed op zijn plek blijft en er ook veilig gesport kan worden. Het doel is tweekleurig uitgevoerd waarbij er twee kleuren om en om zichtbaar zijn. Dit zijn meestal rood en wit.
Techniek en tactiek
Handbal is een technische sport waarbij het gebruik van de handen veel controle vereist bij de balbehandeling. Vangen en passen op een snelle en secure manier is erg belangrijk. Spelers moeten zowel goed in de aanval als in de verdediging zijn. Slimme dekkingssystemen en verwarring bij de tegenstander in de aanval maken handbal een creatieve sport. Passief spel wordt bestraft als er na het geven van een 10 seconden teken geen doelpoging wordt ondernomen. Spelers hebben meestal een vaste positie in het veld.
De rol van de keeper
Als handbal op tv te zien is, worden meestal alleen de doelpunten getoond. Het lijkt alsof de keeper volstrekt kansloos is tegen de ballen die met enorme snelheid op hem of haar afgevuurd worden. Toch is dat niet zo. Een keeper stopt zeker veertig tot vijftig procent van de ballen! Behalve een snelle reactie moet een keeper ook veel spelinzicht hebben. De keeper ziet vaak van tevoren waar de volgende bal vandaan gaat komen.
Lees ook: Van prehistorie tot olympisch succes: Hockey weetjes
De geschiedenis van handbal
Handbal is een van de oudste teamsporten. In oude boeken en op een grafsteen afbeelding uit Athene van ver voor onze jaartelling (gedateerd-600BC) schreven de Grieken al over een sport die op handbal leek. Ook werd een handbal achtige sport gespeeld in Frankrijk tijdens de middeleeuwen. Echter zoals de overlevering van het handbal nu in wedstrijd verband wordt gespeeld is een doorontwikkeling vanuit Duitsland. Het was de Duitser Max Heiser die handbal voor het eerst spelregels gaf.
In 1917 werden de eerste spelregels vastgelegd door de turnbond onder de officiële naam: ’Bestimmungen für die Abhaltung des Handbalspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes’. Je ziet dus dat handbal in eerste instantie alleen door meisjes werd beoefend en als tweede zie je dat het gebruikt werd door de Berlijnse Turnraad. In het begin van deze eeuw wilde men de sporttak gymnastiek verbreden door ook balspelen aan het scenario toe te voegen, aangezien voetbal een mannensport was en tennis alleen voor de elite, was handbal uitermate geschikt voor de meisjes. De spelregels waren een combinatie van basket-, korf- en voetbalregels. Handbal kreeg geen Olympische erkenning tot 1972. Het spel werd toen door mannen werd gespeeld. Vier jaar later in 1976 werd het op de Olympische Spelen ook door vrouwen gespeeld. In 1990 waren er al 102 landen aangesloten.
Handbal werd eerst met 11 man op een aangepast voetbalveld gespeeld met een bal die 10 centimeter groter was dan de huidige herenbal. Niet veel later kwam de variant met 7 man. Na de tweede wereldoorlog verdween het minder aantrekkelijke handbal met 11 man. Sinds 1993 kennen wij ook het beachhandbal.
Volgens de Nederlandse overlevering komt handbal oorspronkelijk uit Duitsland. Het was de Duitser Max Heiser die handbal voor het eerst spelregels gaf. Je ziet dus dat handbal in eerste instantie alleen door meisjes werd beoefend en als tweede zie je dat het gebruikt werd door de Berlijnse Turnraad. In het begin van de 20ste eeuw wilde men de sporttak gymnastiek verbreden door ook balspelen aan het scenario toe te voegen, aangezien voetbal een mannensport was en tennis alleen voor de elite, was handbal uitermate geschikt voor de meisjes. Later voegden de heren zich ook toe. De Duitse speelwijze is uiteindelijk de basis geworden voor het internationale handbal. De spelregels waren een combinatie van basket-, korf- en voetbalregels. Via een uitwisseling tussen Hamburgse- en Berlijnse turnverenigingen kwam handbal in Groningen terecht waar de basis werd gelegd voor het Nederlandse handbal. In die tijd werd handbal nog op aangepaste voetbalvelden gespeeld en (ook opvallend) met elf spelers. De eerste competities werden in de jaren ‘20 gespeeld. Het doelgebied was vierkant (afgeleid van het voetbal) en er mocht vanaf 5 meter geschoten worden. Ballen waren voor de keeper vrijwel niet te houden. Het waren de kleine mankementjes van een beginnende sport in opkomst. In 1930 vond de eerste strijd om het landskampioenschap plaats en in 1935 werd in Den Haag de eerste interland tegen Duitsland gespeeld. Er werd kansloos verloren met 15-2. In 1935 kreeg handbal zijn eigen bond, het Nederlands Handbal Verbond. Momenteel heeft de bond ruim 50.000 leden. Om praktische redenen werd handbal met zijn elfen afgeschaft en vervangen door het huidige handbal, met zijn zevenen. Ook het gras was verleden tijd en werd vervangen door ons eigen veldhandbal. Veldhandbal wordt vaak gespeeld op asfalt of op kunstgras. Later deed eindelijk ook het zaalhandbal zijn intrede in Nederland. Op 17 juli 1947 werd in de Houtrusthallen in Den Haag de eerste demonstratie gegeven door de heren. In de zomermaanden wordt steeds vaker Beach Handball gespeeld. Voor deze stoere handbalvorm zijn aparte regels opgesteld.
Handbal in Nederland
Handbal is binnen ons land een populaire sport geworden. Steeds meer mensen krijgen interesse voor deze sport en ook onze nationale teams doen het erg goed. De Nederlandse handbaldames doen het de laatste jaren ontzettend goed. Na het verliezen van de WK finales in 2015 en 2016, maar ook het behalen van de Olympische spelen in Rio, zijn de dames in 2017 derde geworden tijdens het WK door de troostfinale te winnen van Zweden. De halve finale ging verloren tegen Noorwegen.
Lees ook: Leer meer over volleybal
Elk jaar spelen de nationale teams kwalificatiewedstrijden om zich te kwalificeren voor een Europees kampioenschap (EK handbal) of voor het wereldkampioenschap (WK handbal). Er vindt afwisselend een EK en dan een WK plaats. Eind augustus 2019 start de EK-kwalificatie voor de vrouwen. De kwalificatie is de opmaat naar het toernooi dat in Engeland wordt gehouden in de zomer van 2021. Aan het EK van 2021 doen 16 landen mee, terwijl de kwalificatie start met 47 landen, aangesloten bij de Europese voetbalbond.
Het WK 2019: Een historische overwinning
Zondag speelden én wonnen de Nederlandse handbalvrouwen de finale van het WK in Japan. Ze wonnen met 30-29 van Spanje.
- Wist je dat… Nederland pas in de laatste paar seconden het winnende punt maakte in de halve finale? De wedstrijd was heel spannend, uiteindelijk wonnen de vrouwen met 33-32 van Rusland. Daarmee plaatsten ze zich voor de finale. In de finale was dat net zo. Toen scoorde in de laatste seconden Lois Abbingh het winnende punt.
- Wist je dat… het de tweede keer is dat de Nederlandse handbalvrouwen in een WK-finale staan? De vorige keer was in 2015, toen verloren ze de finale van Noorwegen.
- Wist je dat… omdat Oranje wereldkampioen is geworden ze zich direct hebben geplaatst voor de Olympische Spelen in Tokio volgend jaar? Als ze hadden verloren moesten ze nog een kwalificatietoernooi spelen in maart 2020.
- Wist je dat… dit het 24e kampioenschap handbal is voor vrouwen? Het eerste WK voor vrouwen was in 1957 in Joegoslavië. Het wereldkampioenschap voor mannen bestaat al langer, dat was al in 1938 in Duitsland.
- Wist je dat… deze finale ook bijzonder was voor Spanje? Het was de eerste keer dat het team een WK-finale speelde.
- Wist je dat… het team zich in 2016 pas voor het eerst plaatste op de Olympische Spelen in Brazilië? Ze werden daar uiteindelijk vierde.
- Wist je dat… handbal wordt gespeeld met zes spelers en een keeper? De keepster van het Nederlandse team is Tess Wester.
Spelregels en uitrusting
Zoals elke sport spelregels heeft, zijn er ook binnen de handbalsport spelregels waar elke speler zich aan dient te houden. Spelers mogen maar drie stappen zetten met de bal in handen. Hierna is het de bedoeling dat de bal wordt doorgespeeld of wordt gestuiterd op het veld. Spelers mogen de bal niet met de voeten aanraken. Een speler mag niet binnen het doelvlak van de tegenpartij staan.
Bij handbal heb je een aantal dingen nodig om te spelen:
- De bal mag van leer of kunststof zijn met een omtrek van 58 tot 60 cm (bij vrouwen 54 tot 56 cm).
- Een handbalveld.
- De junioren hebben twee keer 20 minuten speeltijd.
- De spelers hebben andere kleding dan de keeper. De speler heeft een shirt, een korte broek, kniebeschermers en stroeve schoenen.
- Een scheidsrechter.
Handbal: Een sport voor iedereen
Handbal is een sport die vooral populair is in Europa. De sport is dynamisch, vraagt om veel energie en biedt zowel fysieke als mentale uitdagingen. Het is een teamsport die samenwerking, techniek en tactisch inzicht combineert. Of je nu jong of oud bent, beginner of gevorderd, handbal biedt voor ieder wat wils.
Lees ook: De wereld van voetbal lezen
Verschillende niveaus
Je hebt verschillende niveaus binnen het handbal. Je hebt verschillende klasse en daar spelen de amateurclubs veelal in. Hierna komt de hoofdklasse, 2e divisie, 1e divisie, eredivisie en dan is er bij de mannen nog de BENE-league.
Jeugdhandbal
Handbal gaat op leeftijd en de categorieën zijn: mini's, E's, D's, C's, B's, A's, dames 1, 2 en drie. Als je heel goed bent kan je een team naar boven worden gezet. Maar dat bepaalt de club. Met handbal speel je wedstrijden met teams uit de regio. Je gaat als je in Amsterdam woont niet in Enschede spelen. Maar als je in Deventer woont wel tegen bijvoorbeeld Dalfsen. Bij elke wedstrijd krijg je punten. Sta je bovenaan met de punten, kan je kampioen worden. Dan speelt nummer 1 tegen nummer 2. Wie dan wint is kampioen van dat seizoen. Je hebt 2 seizoenen: binnen en buiten. In het voorjaar speel je buiten en in het najaar speel je binnen. Af en toe krijg je een toernooi.