Handbal is een dynamische en snelle teamsport die wereldwijd wordt gespeeld, hoewel de populariteit niet overal gelijk is verdeeld. Dit komt mede doordat handbal voornamelijk een zaalsport is, wat de beschikbaarheid van sporthallen vereist. Bovendien is handbal een relatief jonge sport die zich, anders dan oudere sporten zoals voetbal, niet over een langere tijd een positie kon veroveren. Het is een fysieke, snelle, passionele en verrassende teamsport waarbij de spelers technisch en creatief moeten zijn. Lichaamscontact wordt niet geschuwd. Dit artikel duikt in de belangrijkste regels van het handbal, van het team en de speeltijd tot de verschillende soorten worpen en overtredingen.
Het Team en Wissels
Een handbalteam bestaat uit maximaal 14 spelers, waarvan er zeven tegelijkertijd op het veld staan: zes veldspelers en één doelverdediger. De overige zeven spelers zijn wisselspelers. Er is een vliegende wissel mogelijk tussen de veld- en wisselspelers. De spelerswissel mag alleen worden uitgevoerd via de wissellijn. Deze definieert de wisselzone buiten het speelveld, waar zich de wisselspelers ophouden, en verloopt aan de langszijde van het speelveld, steeds vanaf de middellijn 4,5 meter naar links en rechts. Als een speler ongeoorloofd de wissellijn overschrijdt, begaat hij een wisselfout. Deze wordt bestraft door de overtredende speler van het veld te sturen en de tegenpartij een vrije worp toe te kennen.
In hogere handbaldivisies komt het voor dat een team bij een aanval de doelverdediger vervangt door een extra veldspeler, zodat er zeven veldspelers zijn om de aanval uit te voeren. Als de ploeg de bal verliest, wordt de doelverdediger weer ingewisseld. Deze tactiek wordt voornamelijk toegepast bij landelijke competitiewedstrijden, bijvoorbeeld als de stand vlak voor het einde van de wedstrijd nog steeds gelijk is en alles op één kaart wordt gezet.
Speeltijd en Verlengingen
Een handbalwedstrijd bestaat gewoonlijk uit twee speelhelften van 30 minuten. Bij de jeugd kiest men deels ook voor kortere speeltijden. Wanneer er bij bepaalde wedstrijden sowieso een winnaar uit de bus moet komen (bijvoorbeeld bekerwedstrijden) en het na 60 minuten nog steeds gelijkspel is, vinden er twee verlengingen van steeds 5 minuten plaats. Als de tweede verlenging ook geen winnaar oplevert, wordt deze bepaald door 7-meterworpen. Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen hieraan niet deelnemen. Ieder team wijst 5 spelers aan die beurtelings een doelworp uitvoeren.
Het Speelveld
Het speelveld meet 40 x 20 meter en wordt door talrijke lijnen begrensd en doorsneden:
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
- De zijlijnen en de achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter gedefinieerd. Dit gebied mag alleen door de doelverdediger worden betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt negen meter voor het doel.
- Tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn ligt de 7-meterlijn.
- Aan een van de zijlijnen ligt de wissellijn die vanaf de middenlijn steeds 4,5 meter naar rechts en links loopt.
De Handbal
De handbal is gemaakt van kunststof of leer. De diameter van de bal varieert al naargelang geslacht en leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams heeft een omvang die ongeveer 10 cm kleiner is dan een voetbal, maar hetzelfde weegt. Daardoor kunnen handballers hem beter grijpen en harder gooien dan een voetbal. Vroeger werd de bal vaak behandeld met hars zodat de spelers hem beter met één hand konden vangen en vasthouden, maar hars is niet meer toegestaan.
Basisregels tijdens het Spel
Staande mogen de spelers de bal slechts drie seconden vasthouden. Met de bal in de hand mogen zij slechts drie stappen doen. Als je de bal vangt, dan mag je daarna onbeperkt tippen. Als je de bal vast hebt, dan mag je drie passen maken. Het tellen van de passen begint als je de bal vangt en op de grond staat. Als je daarna een voet vooruit zet, is dat de eerste pas. Als je de bal in de lucht vangt en daarna op twee voeten landt, dan heb je volgens de regels nog geen pas gemaakt.
De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, opgevangen, gestopt en met hand of vuist worden geslagen. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan. Wanneer een verdediger de bal bewust met zijn been of voet tegenhoudt, kan dit zelfs 2 minuten straftijd opleveren. Een speler kan in balbezit komen als het hem lukt de bal op de tegenspeler met open hand te veroveren.
Fouls en Straffen
Als een speler er door vastgrijpen, omklemmen, stoten en vasthouden op een onsportieve manier aan wordt gehinderd de bal te werpen, wordt dit gezien als een foul en wordt doorgaans bestraft met een vrije worp. Als de scheidsrechter een speler de gele kaart toont, is dit een waarschuwing die geen onmiddellijke uitwerking heeft op het verloop van de wedstrijd. Een tweede overtreding van de speler, die de gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting. Het team moet dan verder spelen met een speler minder. Als een speler voor de tweede keer wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting, wordt hij gediskwalificeerd met de rode kaart en mag voor de verdere rest van de wedstrijd niet meer worden ingewisseld. Maak je een overtreding die zeer ernstig is, waarbij je het veld moet verlaten? Dan trekt de scheidsrechter een blauwe kaart bij handbal.
Overtredingen met een gering lichaamscontact kunnen ernstige gevolgen hebben en tot blessures leiden. Dit geldt met name als een speler in een sprong is of in de loop. Dit is ook van toepassing als een keeper uit zijn doelgebied komt om een bal te onderscheppen. De verantwoordelijkheid voor een botsing ligt bij de keeper.
Lees ook: Complete gids volleybal inslaan
Verschillende Worpen
- Beginworp: De beginworp wordt na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld uitgevoerd. Daarbij moet de speler met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft moet staan. Spelers van de tegenpartij moeten op een afstand van 3 meter van de speler blijven die de beginworp uitvoert. Het is toegestaan de beginworp 1,50 meter links en 1,50 meter rechts van het midden te nemen. Bij het begin van de 1e helft en het begin van de 2e helft. Het team dat een doelpunt tegen krijgt, begint weer met een beginworp. Hierbij moeten de spelers van het team dat de beginworp mag nemen op eigen helft blijven tot de scheidsrechter aanfluit.
- Vrije worp: De vrije worp wordt uitgevoerd als gevolg van overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding werd begaan. Overtredingen die met een vrije worp worden bestraft op een afstand van minder dan 9 meter van het doel van de tegenpartij worden genomen aan de vrijeworplijn. Soms moet je wachten op het fluitsignaal van de scheidsrechter, voordat je een inworp mag nemen: bijvoorbeeld, krijgt het aanvallende team een vrije worp mee, dan moet deze ook altijd op de juiste plaats gehouden.
- Inworp: Als de bal buiten het speelveld komt, wordt de inworp uitgevoerd.
- Uitworp: De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger en vindt plaats als de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst werd aangeraakt door de aanvallende ploeg of de doelverdediger van de verdedigende ploeg of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. De keeper moet de uitworp altijd nemen vanuit zijn doelgebied. De uitworp kan genomen worden zonder dat de scheidsrechter heeft aangefloten. Anders dan bij voetbal, waarbij de keeper bij de doellijn moet blijven, mag de keeper bij handbal maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
- 7-meterworp (strafworp): Als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een foul of door het betreden van het doelgebied, wordt de gelijkheid van kansen weer hersteld door een 7-meter worp. De werpende speler gaat voor de 7-meter staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Zo lang de speler de bal vasthoudt, mag hij de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden. De speler die de strafworp neemt staat achter de strafworplijn. Alle spelers van de tegenstander moeten op 3 meter afstand zijn.
Passief Spel
Je mag de bal niet in het team houden zonder dat er sprake is van een duidelijke poging om aan te vallen of om te proberen een doelpunt te maken. Passief spel kan de hele wedstrijd voorkomen. Als de scheidsrechter vindt dat het passief spel is, dan moet hij een waarschuwingsteken geven. Dat betekent dat het aanvallende team nu actie moet ondernemen. Wanneer een tijdspel bij handbal door de scheidsrecht na een overtreding wordt gegeven, mag het aanvallende team maximaal zes passes uitvoeren. De verschillende worpen als de vrije worp en de hoekworp tellen daarbij niet mee. De scheidsrechter houdt het aantal passes bij het tijdspel bij handbal bij.
Gelijkheid bij Einde Wedstrijd
Soms kan het voorkomen dat een wedstrijd gelijk eindigt, bijvoorbeeld bij een kampioenswedstrijd of finalewedstrijd. In dat geval nemen de teams om en om 5 strafworpen. Als er dan nog geen winnaar is, nemen de teams weer om en om strafworpen tot er een beslissing valt.
Leeftijdsindeling Competities
De verschillende competities zijn als volgt naar leeftijd ingedeeld:
- Mini’s: 5 t/m 7 jaar
- E-jeugd: 8 t/m 10 jaar
- D-jeugd: 10 t/m 12 jaar
- C-jeugd: 12 t/m 14 jaar
- B-jeugd: 14 t/m 16 jaar
- A-jeugd: 16 t/m 18 jaar
- Senioren: 19 jaar en ouder
Bij de Mini’s en de E-jeugd worden door de bond geen standen bijgehouden. Meedoen is in deze categorie belangrijker dan winnen.
Lees ook: Jouw gids om lid te worden van de KNVB