Op 4 oktober 2024 deed het Europees Hof van Justitie een baanbrekende uitspraak die de voetbalwereld op haar grondvesten doet schudden. De uitspraak in de zaak van oud-voetballer Lassana Diarra tegen de FIFA stelt dat bepaalde regels van de wereldvoetbalbond in strijd zijn met het EU-recht. Deze uitspraak, die al vergeleken wordt met het Bosman-arrest van 1995, kan leiden tot ingrijpende veranderingen in het internationale transfersysteem en de machtsverhoudingen tussen spelers en clubs.
De zaak-Diarra: Een lange juridische strijd
De zaak begon in 2014 toen de Franse voetballer Lassana Diarra een conflict kreeg met zijn toenmalige club Lokomotiv Moskou. Diarra weigerde nog voor de Russische club in actie te komen na een conflict over salarisverlagingen, waarna de club zijn contract beëindigde. Lokomotiv Moskou was van mening dat Diarra onterecht contractbreuk had gepleegd door niet meer te komen opdagen bij zijn club en eiste een schadevergoeding van miljoenen euro’s.
Diarra probeerde vervolgens een transfer te maken naar de Belgische voetbalclub Charleroi, maar de FIFA weigerde Diarra een Internationale Transfer Certificaat (ITC) te geven, wat nodig is voor spelers om bij een nieuwe club te registreren. Dit leidde tot een langdurige juridische strijd, waarbij de vraag centraal stond of de regels van de FIFA, met name die rond contractstabiliteit en compensatie bij contractbreuk, in strijd waren met de EU-wetgeving inzake mededinging en vrij verkeer van personen en arbeid.
De uitspraak van het Europees Hof: FIFA-regels in strijd met EU-recht
Het Europese Hof oordeelde dat de FIFA-regels inderdaad een belemmering vormen voor het vrije verkeer van voetballers binnen de Europese Unie en zodoende in strijd zijn met het vrije verkeer van werknemers. Volgens het Hof zijn de huidige regels bij contractbreuk er te veel op gericht om spelers en clubs af te schrikken. Het Hof stelt dat het FIFA-transfersysteem, waarin clubs hoge bedragen kunnen vragen voor spelers met een lopend contract, niet strookt met de Europese wetgeving. Volgens het Hof belemmeren deze regels grensoverschrijdende concurrentie.
Het oordeel van het Hof was dat de sancties die FIFA oplegt bij contractbreuk, zoals aansprakelijkheid van nieuwe clubs voor compensaties en de schorsingen voor spelers, te ver gaan en onevenredig zijn aan de doelstellingen van contractuele stabiliteit en eerlijke competitie. Hoewel het Hof erkent dat sommige FIFA-regels gerechtvaardigd kunnen worden, omdat ze een zekere mate van stabiliteit bij de clubs garanderen, zijn de regels in de ogen van het Hof te restrictief.
Lees ook: WK-kwalificatie: Koemans blunder
Concreet heeft het Europese Hof nu bepaald dat voetballers meer zeggenschap moeten krijgen over waar ze spelen en dat de FIFA-regels wat dat betreft minder restrictief moeten zijn. De uitspraak stelt volgens de FIFA "slechts twee paragrafen van twee artikelen van het reglement inzake de status en transfers van spelers ter discussie".
Het Hof van Justitie velt geen afsluitend oordeel, het is nu aan de Belgische rechtbank, waar Diarra de zaak aanspande, om de uitspraken van het Hof mee te nemen in een verder vonnis.
Mogelijke gevolgen voor het transfersysteem
De uitspraak van het Europese Hof heeft grote gevolgen voor het huidige transfersysteem, waarin spelers hun macht zien toenemen. Als de FIFA haar regels moet versoepelen, kunnen spelers mogelijk eenvoudiger hun contracten verbreken en overstappen naar nieuwe clubs zonder het risico van zware boetes of schorsingen. Dit zou het einde betekenen van het transfersysteem zoals we dat nu kennen, waar clubs in bijvoorbeeld de Eredivisie hun inkomsten voor een belangrijk deel aan verdienen.
De verwachting is dat spelers in de toekomst meer vrijheid zullen krijgen om hun contract te beëindigen. Zo kunnen zij een nieuwe club zoeken zonder dat zij bang hoeven te zijn voor hoge boetes. Dit zou de macht van spelers vergroten en de balans tussen clubs en spelers veranderen.
De internationale spelersvakbond Fifpro stelt dat het vonnis “het landschap van het betaald voetbal” zal veranderen. Spelers zouden in de toekomst meer vrijheid kunnen krijgen om van club te wisselen, zonder dat dit leidt tot de torenhoge transfersommen die nu vaak gevraagd worden.
Lees ook: Turkije wint EK Volleybal
Reacties op de uitspraak
De uitspraak van het Europese Hof heeft tot een breed scala aan reacties geleid van verschillende betrokken partijen.
Advocaten van voormalig voetballer Diarra stellen tegenover persbureau Reuters dat ze uitspraak ervaren als ‘een complete overwinning.’ Ze denken dat de immuniteit van de FIFA voorbij is. En: "Alle profvoetballers die zijn geraakt door deze illegale regels kunnen nu gecompenseerd worden."
De internationale spelersvakbond (FIFPro) noemde het vonnis een ‘game changer’ en prees het Hof voor het erkennen van de rechten van spelers binnen het huidige transfersysteem. In hun officiële verklaring benadrukte FIFPro dat de uitspraak niet alleen van belang is voor Diarra, maar voor alle actieve en gepensioneerde spelers wereldwijd die door de huidige regels zijn benadeeld. FIFPro bekritiseerde in het bijzonder artikel 16 van de FIFA-regels waarin stond dat spelers en hun nieuwe clubs financieel verantwoordelijk zijn bij contractbreuk zonder geldige reden.
De FIFA zelf reageerde wat terughoudender op het vonnis. Hoewel ze erkennen dat enkele paragrafen van de regels moesten worden herzien, benadrukte de FIFA dat de kernprincipes van het huidige transfersysteem niet in gevaar waren. De FIFA zegt in een verklaring dat het tevreden is met het oordeel, waarin ‘de wettigheid van de belangrijkste principes van het transfersysteem opnieuw is bevestigd’. De wereldvoetbalbond zegt ook dat het nu eerst in overleg gaat met andere belanghebbenden.
Vergelijking met het Bosman-arrest
Veel experts hebben de zaak-Diarra vergeleken met het beroemde Bosman-arrest van 1995, waarin het Europese Hof oordeelde dat voetballers na afloop van hun contract vrij moesten kunnen overstappen naar een nieuwe club zonder dat er een transfersom betaald hoefde te worden. Ook dit arrest zorgde voor veel opschudding en veranderde de verhoudingen in het voetbal drastisch.
Lees ook: EK Voetbal: Een Overzicht
De vraag is of dit vonnis het Bosman-arrest van deze eeuw zal zijn, die de voetbalwereld net zo op zijn kop gaat zetten als het voormalige arrest in de jaren negentig? Men sprak daarom al van het 'Bosman-arrest 2.0'.
Gevolgen voor Nederlandse clubs
De uitspraak heeft niet alleen gevolgen voor individuele spelers, maar ook voor de financiële situatie van veel clubs. Dit geldt vooral in kleinere “opleidingslanden”, waaronder Nederland. Het verdienmodel van een club als Ajax, die het vooral moet hebben van verkoop van spelers uit eigen school hoeft niet te vrezen.
Risico op misbruik?
Deskundigen waarschuwen ook voor mogelijk misbruik van de nieuwe situatie. Als spelers gemakkelijker hun contracten kunnen verbreken, kan dit leiden tot een situatie waarin spelers vlak voor belangrijke wedstrijden of aan het einde van het seizoen vertrekken, waardoor clubs in de problemen komen.