Basketbal is een dynamische en uitdagende sport die in 1891 in Amerika werd uitgevonden door James Naismith, een gymnastiekleraar in Springfield. Hij kreeg de opdracht om een binnenspel te ontwikkelen, wat resulteerde in dertien spelregels en het gebruik van perzikmanden als baskets. Sindsdien is basketbal uitgegroeid tot een wereldwijd populaire sport, gespeeld op verschillende niveaus, van recreatieve potjes tot professionele competities zoals de NBA. Dit artikel biedt een uitgebreide uitleg van de basketbalregels, van de basisprincipes tot de meer complexe details, geschikt voor zowel beginners als gevorderden.
Geschiedenis van basketbal
In de winter van 1891 bedacht James Naismith, een gymnastiekleraar in Springfield, Amerika, basketbal als een binnensport. Hij hing twee perzikmanden aan het balkon van de gymzaal en stelde dertien spelregels op. De eerste teams bestonden uit vijf spelers die een voetbal door de mand moesten mikken. Basket Ball, zoals het toen werd geschreven, was geboren. Aanvankelijk hadden de manden nog een bodem, wat het lastig maakte om de bal na een score eruit te halen.
Basketbal kwam in 1926 naar Nederland dankzij de directeur van de Militaire Sportacademie in Utrecht, die het spel in Amerika had gezien. In de beginjaren werd er alleen in Amsterdam in competitieverband gebasketbald. Na de Tweede Wereldoorlog werd de Amsterdamse Basketball Bond opgericht.
De basketbal en het speelveld
Een basketbal is gemaakt van rubber of leer en is verkrijgbaar in verschillende maten:
- Maat 4: voor kinderen jonger dan 8 jaar.
- Maat 5: voor kinderen tot en met 12 jaar (In de U12 Tweede Divisie Mannen wordt soms gespeeld met maat 6).
- Maat 6: voor iedereen vanaf 13 jaar.
- Maat 7: voor jongens/mannen vanaf 15 jaar.
De basket kan aan de muur, aan een paal of verrijdbaar zijn (zoals in sporthallen). De ring heeft een diameter van 45 centimeter. Het bord is officieel 1 meter en 5 centimeter hoog en 1 meter en 80 centimeter breed. Op het bord is een rechthoek getekend van 45 centimeter hoog en 59 centimeter breed, als hulpmiddel om de bal via het bord door de ring te gooien. De ring hangt op 3 meter en 5 centimeter hoogte.
Lees ook: Van rugby naar media: JayJay Boske
Speelduur en formaten
Een basketbalwedstrijd bestaat uit 4 kwarten van 10 minuten. Tussen het 1e en 2e kwart en het 3e en 4e kwart is er een pauze van 2 minuten, en tussen het 2e en 3e kwart een pauze van 15 minuten. De speeltijd is dus 40 minuten, maar de totale duur van de wedstrijd is langer omdat de tijd stilstaat bij onderbrekingen.
In het basketbal kan er niet gelijkgespeeld worden. Bij een gelijke stand volgt een verlenging van 5 minuten, en zo nodig meerdere verlengingen totdat er een winnaar is.
Basketbal kan 3-tegen-3 (3x3) of 5-tegen-5 gespeeld worden. Bij 3x3 bestaat een team uit maximaal 4 spelers, waarvan er altijd 3 op het veld staan. Er mag onbeperkt gewisseld worden tijdens spelonderbrekingen.
Basisprincipes van het spel
In het basketbal staan er tegelijkertijd tien spelers op het veld, vijf per team. De basisspelers, de "starting five", nemen posities in als twee Forwards, twee Guards en een Center. Het doel is om de bal in de basket van de tegenstander te krijgen, die zich op 3,05 meter hoogte bevindt. Een doelpunt door een vrije worp levert één punt op, een normale worp twee punten en een worp achter de driepuntslijn drie punten.
Spelers en teams
Een basketbalteam bestaat uit maximaal 12 spelers, een coach en maximaal 8 team begeleiders (waarvan maximaal 2 assistent-coaches). Alle namen moeten op het wedstrijdformulier staan. De shirts en broeken van de spelers moeten één overheersende kleur hebben. Het thuisteam speelt in hun eigen kleur, het bezoekende team in reserveshirts.
Lees ook: Honkbalregels begrijpelijk gemaakt
Een speler mag meedoen zolang hij geen vijf fouten heeft en niet is gediskwalificeerd. Harde bescherming is niet toegestaan, met uitzondering van brillen zonder puntige hoeken, bescherming voor een gebroken neus en kniebescherming bedekt met zacht materiaal.
Puntentelling
- Vrije worp: 1 punt
- Worp binnen de cirkel: 2 punten
- Worp buiten de cirkel (driepunter): 3 punten
De bal moet binnen 24 seconden de ring raken, anders krijgt de tegenpartij de bal.
Belangrijke regels
- Loopregel: Een speler mag niet lopen met de bal zonder te dribbelen. Pivoteren is toegestaan, waarbij één voet (de pivotvoet) op de plek blijft.
- Dribbelen: De bal moet gestuit worden met één hand. Nadat de bal is opgepakt, mag er niet nog een keer gedribbeld worden.
- Voetbal: Het is een overtreding als de bal expres of per ongeluk in aanraking komt met de voet of het onderbeen.
- Uitbal: De bal is uit wanneer hij een speler raakt die uit staat, de vloer buiten het speelveld raakt, het plafond raakt, de steunen van het bord raakt of de achterkant van het bord raakt.
Overtredingen en straffen
- Loopfout: Een speler stopt met dribbelen en begint opnieuw, of tilt de pivotvoet op terwijl hij de bal nog vasthoudt.
- Tijdsovertredingen:
- 3-secondenregel: Een verdediger mag niet langer dan 3 seconden in de bucket van de tegenstander staan als zijn team de bal niet heeft.
- 5-secondenregel: Bij een inworp mag een speler de bal niet langer dan 5 seconden vasthouden. Een speler die nauw bewaakt wordt, moet binnen 5 seconden beginnen met dribbelen of een schot wagen.
- 8-secondenregel: Een team moet binnen 8 seconden de eigen speelhelft verlaten.
- 24-secondenregel (Shot clock): Een aanval mag niet langer duren dan 24 seconden.
- Double dribble (Second dribble): Een speler dribbelt, vangt de bal en dribbelt opnieuw.
- Goaltending: Een bal in een neerwaartse beweging richting de basket mag niet worden aangeraakt door een verdediger zolang de bal de ring niet heeft geraakt.
- Persoonlijke fouten: Opzettelijk lichamelijk contact met een tegenstander. Bij 5 persoonlijke fouten moet een speler het veld verlaten.
- Technische fout: Ongehoorzaamheid richting de scheidsrechter.
- Onsportieve fout: Lomp en overbodig lichaamscontact zonder kans op balbezit.
- Diskwalificerende fout: Grofheid of erge onsportiviteit, zoals geweld en schelden.
Verschillen tussen NBA en FIBA
Er zijn verschillen tussen de regels van de Amerikaanse NBA en de Europese FIBA, bijvoorbeeld in de afmetingen van het speelveld, de hoogte van de basket, de speeltijd en de puntentelling.
Posities in basketbal
De posities en capaciteiten van basketbalspelers verschillen enigszins:
- Point Guard: De spelverdeler, wendbaar, goed in passen, dribbelen en het overzien van het spel.
- Shooting Guard: De speler die vooral voor de punten zorgt, atletisch, wendbaar en met goede schotvaardigheden.
- Center: De langste speler, belangrijk aanspeelpunt, goed in verdedigen onder de basket en het blokken van schoten.
- Small Forward: Een veelzijdige speler die bijdraagt aan het scoren van het team.
- Power Forward: Combineert lengte met kracht en agressiviteit, pakt rebounds, blokt schoten en scoort van dichtbij.
Benodigdheden om te basketballen
- Geschikt speelveld
- Basketbal
- Basket met ring
- Goede sportschoenen
- De juiste sportkleding
- Een scheidsrechter
- Een bord om de tijd bij te houden
Competities
Er zijn verschillende competities in het basketbal, waaronder:
Lees ook: Spelplezier door Volleybalregels
- FIBA Basketbal
- NBA (National Basketball Association)
- Rolstoelbasketbal
Competities zijn vaak ingedeeld in leeftijdscategorieën met bijbehorende aanpassingen in speeltijd, baskethoogte en balmaat.
| Leeftijdscategorie | Leeftijd | Speeltijd | Baskethoogte | Balmaat |
|---|---|---|---|---|
| Senioren | 22+ jaar | 4x10 | 3.05 meter | 7 |
| U22 | 20-21 jaar | 4x10 | 3.05 meter | 7 |
| U20 | 18-19 jaar | 4x10 | 3.05 meter | 7 |
| U18 | 16-17 jaar | 4x10 | 3.05 meter | 7 |
| U16 | 14-15 jaar | 4x10 | 3.05 meter | 6 |
| U14 | 12-13 jaar | 4x10 | 3.05 meter | 6 |
| U12 | 10-11 jaar | 8x4 | 2.60 meter | 5 |
| U10 | 8-9 jaar | 8x4 | 2.60 meter | 5 |
| U8 | 7- jaar | 8x4 | 2.60 meter | 4 |
Tips om te beginnen met basketbal
- Vind een team en vereniging: Sluit je aan bij een team via een vereniging.
- De juiste uitrusting: Zorg voor goede sportkleding en geschikte sportschoenen.
- Leer de regels: Ken de basisregels van het basketbal.