Philips, gezondheid en sport vormen een gouden trio sinds de oprichting van de Philips Sport Vereniging (PSV) in 1913. De missie van het bedrijf, "Improving people’s lives", heeft wortels in een ver verleden en is de hedendaagse invulling van het grote belang dat de onderneming al meer dan honderd jaar hecht aan lichaamsbeweging en recreatieve ontspanning.
De Oprichting en Vroege Jaren van PSV
Op 31 augustus 1913 werd door werknemers van Philips de doelstelling van de Philips Sport Vereniging geformuleerd als "Lichamelijke en geestelijke verheffing van het personeel". De Sportvereniging dankte zijn oprichting aan een geslaagd bevrijdingsfeest, waar sport- en spelactiviteiten plaatsvonden. Naast atletiek en gymnastiek, stonden er ook meer exotische spelen als ringsteken op de fiets en driebeenslopen op het programma. Met ruim zeshonderd deelnemers en duizenden toeschouwers overtrof het evenement alle verwachtingen. De Meierijsche Courant sprak over de ‘schitterende wijze waarop deze wereldfirma het feest in Philipsdorp heeft opgezet’. Na afloop werd door de organisatoren van het feest de Philips Sportvereeniging opgericht. Gerard en Anton Philips pakten het initiatief van het personeel op en enkele dagen later kreeg het ontstaan van Philips Sportvereeniging op het kantoor van Anton formeel zijn beslag. Doel van de nieuwe vereniging was om voor het personeel van de Philips’ fabrieken “de gelegenheid te openen voor lichamelijke ontwikkeling en ontspanning in de open lucht”.
De Groei van PSV en de Introductie van Waterpolo
Onder de paraplu van PSV werden ook twee oudere initiatieven gebracht, het Philips Elftal (voetbal, 1910) en de Gymnastiek en Turnvereeniging (1912). PSV voegde daar in 1913 de afdelingen atletiek, gymnastiek en korfbal aan toe. In de loop der jaren kwamen daar tal van nieuwe afdelingen bij, waaronder waterpolo en zwemmen in 1942 (vanaf de jaren 1980 ook schoonspringen). Andere sporten die werden toegevoegd waren (post)duivensport (1913), cricket (1915), hockey (1917), tennis (1923), handbal (1923), schermen (1930), baseball (1941), krachtsport (boksen, worstelen, gewichtheffen en jiujitsu, 1942), tafeltennis (1948), volleybal (1951), basketbal (1970), badminton (1971), rugby (1974), bowling (1982), pétanque (1984) en squash (1991). Daarnaast organiseerde PSV fietstochtjes, reisjes en kampeeruitstapjes.
De Filosofie Achter PSV: Gezondheid en Karaktervorming
De grondleggers van de onderneming, Gerard en Anton Philips, ondersteunden vanaf het prille begin de sportinitiatieven van werknemers. Vanaf 1921 vielen de sportactiviteiten organisatorisch onder het Philips - De Jongh Ontspanningsfonds. Sportclubs en kleine verenigingen, die op initiatief van personeel waren ontstaan, maar geen deel van PSV uitmaakten, konden op steun rekenen van dit fonds. “De geestelijke en lichamelijke ontspanning van de personeelsleden en hun gezinnen in de ruimste zin te bevorderen” was het ultieme doel van het door Anton Philips en zijn echtgenote Anna Philips-de Jongh opgerichte fonds. Voor Anton was sport niet alleen ontspannend maar ook karaktervormend. Ook de opvolgers van Anton Philips, Frans Otten (1939-1961) en Frits Philips (1961-1971) droegen het belang van sport uit. Frans Otten was een fanatiek sportliefhebber en beoefende actief verschillende sporten, van hockey, korfbal en tennis tot golf, schaatsen en bergbeklimmen. Hij was lid van alle PSV-afdelingen: “Sport kan ons teamwork leren, ons al vroeg bijbrengen samen iets te willen en kunnen doen voor een gemeenschappelijk doel.”
PSV Waterpolo: Breedte- en Topsport
PSV Waterpolo biedt zowel breedte- als topsportmogelijkheden en heeft teams voor verschillende leeftijdsgroepen en niveaus, waaronder jeugd, senioren, en dames- en herenteams. De club legt een sterke nadruk op talentontwikkeling en biedt (jeugd)spelers uitgebreide begeleiding en trainingsfaciliteiten. Er is een professionele technische staf die zorgt voor coaching en begeleiding op hoog niveau. De wedstrijden en trainingen van PSV Waterpolo vinden plaats in het iconische Pieter van den Hoogenband Zwemstadion in Eindhoven, een zwembad dat bekend is door nationale en internationale (waterpolo)toernooien.
Lees ook: Zwemmen en Waterpolo bij PSV Eindhoven
Accommodaties en Faciliteiten
Philips steunde de verenigingen ook met accommodaties. Bij het bouwen van Philipsdorp werd er al rekening gehouden met een sport- en speelpark. In 1916 verrees er op het sportterrein een sportpark met overdekte tribune, kleedlokalen en douches. Verder stond er een muziekkiosk en een koffiepaviljoen. In het Philips Ontspanningsgebouw, gereed in 1929, konden de sport- en gezelschapsclubs gebruik maken van onder andere een grote gymnastiekzaal en verschillende lokalen voor het beoefenen van gezelschapsspelen. Zwemmers kregen dankzij Anton Philips in 1935 de beschikking over een overdekt zwembad. Philips personeel kon tegen een laag tarief zwemmen en voor pendelende werknemers werd het zwembad in de middaguren opengesteld. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw had Philips in de regio Eindhoven acht sportparken met ruim tachtig hectare in beheer. Het betrof de sportparken: ELTV (35.120 m2), Tivoli (30.600 m2), De Heihoef (98.300 m2), ’t Schoot (36.900 m2), Welschapsedijk (204.900 m2), Tegenbosch (139.400 m2), De Herdgang (331.000 m2), Karpendonk (8.000 m2).
Bedrijfssport in de 21ste Eeuw
In 1982 werd de federatie van Philips’ Sportverenigingen omgevormd tot De Philips Bedrijfsport Federatie (PBF). Deze reorganisatie luidde het begin in van een ontwikkeling waarbij verenigingen en sportparken op grotere afstand van de onderneming kwamen te staan. De behoefte aan georganiseerd sporten in bedrijfsverband verminderde in de loop der jaren en veel verenigingen lieten inmiddels ook niet-Philipswerknemers toe tot het ledenbestand. In de 21ste eeuw zoeken werknemers van Philips elkaar vooral op in losser teamverband, gewoon bij een vereniging of sportschool of ter voorbereiding van bijvoorbeeld een door Philips gesponsorde wedstrijd. Ook de collectieve pauzegymnastiek heeft al lang geleden plaatsgemaakt voor een stevige wandeling met directe collega’s tussen de middag. Zowel werknemers als bedrijfsleiding laten zich daarbij leiden door het aloude Romeinse adagium ‘mens sana in corpore sano’: een gezonde geest in een gezond lichaam.
De Eerste Jaren van PSV Voetbal: Een Fundament voor Succes
Drie jaar eerder, op 12 december 1910, wordt de basis gelegd voor wat uit zal groeien tot de huidige voetbalclub PSV. Dit is vermoedelijk de 1e foto van een PSV elftal. Mogelijk is de persoon rechts J.W. Hofkes, de eerste voorzitter van PSV. Zondag 15 januari 1911 speelde het elftal haar eerste wedstrijd, tegen Hollandia uit Woensel. De aftrap van deze wedstrijd werd gedaan door de destijds vijfjarige Frits Philips. Het veld was een stuk braakliggend terrein aan de Frederiklaan dat geschonken was door Philips aan het elftal. Die locatie is dezelfde plaats waar nu het Philips Stadion staat. In het seizoen 1911/1912 was het Philips Elftal ingedeeld in de tweede klasse B van de Brabantse Voetbalbond. In het daaropvolgende seizoen speelde men ook competitie, maar werden vele wedstrijden niet gespeeld vanwege geldgebrek.
Vrouwen in de Sport bij PSV
Een aantal van de activiteiten bij PSV was gemengd, echter sport voor vrouwen bleef nog lange tijd een gevoelig onderwerp. Meisjes en vrouwen konden zich in eerste instantie alleen inschrijven voor enkele onderdelen van atletiek en ritmische gymnastiek. Korfbal met gemengde teams leidde tot hevig protest van de rooms-katholieke kerk. Pas in de tweede helft van de 20ste eeuw verdween de maatschappelijke weerstand tegen sport als vrijetijdsbesteding voor vrouwen.
De Rol van Philips in de Ontwikkeling van PSV
Om het hele terrein was een hekwerk met een paar toegangspoorten, de hoofdingang, praktisch op de hoek met de Elisabethlaan, een tweede bij het huis van de terreinknecht, Nol Vermeulen, zo’n 100 m verderop en een derde op de hoek Mathildelaan/Elisabethlaan. Dit sportpark kwam er omdat Anton Philips zich, begin 20e eeuw, had laten inspireren door de tuindorp-gedachte: een modern fabrieksdorp moest gezond zijn voor de fabrieksarbeiders. Prettig voor hen, en goed voor de fabriek want gezonde arbeiders zijn productiever. Er kwamen ruime huizen met diepe achtertuinen met een plaats voor een moestuin. Daarom heen veel groen in ruime lichte straten. En op loopafstand voor de Philipsdorp-bewoners een sport- en ontspanningspark aan de Frederiklaan. Dat zorgt voor saamhorigheid en betrokkenheid bij het bedrijf. Philips was al snel overtuigd van de commerciële waarde van de sport, zoals de reclame en verdiensten voor de vereniging.
Lees ook: Waterpolo voor studenten in Maastricht
De Eerste Landstitel voor PSV Voetbal
Het eerste kampioenschap van de Zuidelijke 1e klasse werd door PSV behaald in de periode 1928/1929. Slechts twintig jaar na de oprichting en tien jaar 1e klasserschap werd de grootste en mooiste titel van Nederland behaald. Het landskampioenschap van 1929 werd in 1935 geëvenaard.
Clubicoon Jan van den Broek
Jan van den Broek in Breda geboren op 8 juni 1907 was een fenomeen in die jaren dertig. Jan valt in zijn veldspel op omdat geen enkel doelpunt eenvoudig is en kenmerkend zijn de afstandsschoten. Fameus is het doelpunt op 6 april 1930 tegen Italië. Jan van den Broek was een gedrongen linksbenige aanvaller die in 200 competitiewedstrijden maar liefst 154 maal scoorde. Een onwaarschijnlijk hoog gemiddelde van 0,77 per wedstrijd. Hij krijgt op zijn 22e een aanbieding voor een profcontract bij Lille OSC uit Frankrijk, nog ver voordat Beb Bakhuys de eerste Nederlandse prof in Frankrijk wordt. Jan blijft PSVer en blijft doelpunten maken. Na 6 districtstitels en 2 landskampioenschappen stopt hij met voetballen. Vervolgens werd hij tussen 1938 en 1942 trainer van PSV met een goed oog voor de eigen jeugd. PSV doorbrak met de keuze voor Jan van den Broek de keten van voornamelijk Engelse trainers. Jan van den Broek was lid van verdienste van PSV en overleed op 7 november 1964 in zijn geboortestad .
PSV Tijdens de Oorlogsjaren
Tijdens de oorlog staat Philips onder druk van de Duitsers en gebruiken de bezetters het sportpark voor militaire trainingen. De voetbalcompetitie moest van de Duitse bezetter gewoon doorgaan ondanks de oorlogssituatie. Verenigingen konden vaak maar net een elftal samenstellen en ook het vervoer kende beperkingen.
Lees ook: Teams en talenten in het Nederlandse waterpolo
tags: #psv #waterpolo #eindhoven #geschiedenis