De hockeygeschiedenis van Eindhoven is rijk en divers, met clubs die diepe wortels hebben in de lokale gemeenschap. Een belangrijk hoofdstuk in deze geschiedenis werd geschreven door de hockeyclubs EHMC (Eindhovense Mixed Hockey Club) en MHC Oranje Zwart, die in 2016 fuseerden tot de nieuwe club Oranje-Rood. Deze fusie betekende het einde van Oranje Zwart als zelfstandige club, maar de rijke historie leeft voort in de nieuwe vereniging.
De Oprichting van Oranje Zwart
Oranje Zwart werd officieel opgericht op 1 september 1933, onder leiding van oud-voetballer Piet van der Linden. De club startte met 24 leden, verdeeld over een heren- en een damesteam. Hun thuiswedstrijden werden gespeeld op Kortonjo, een boerenhoeve aan de overkant van de Aalsterweg. In die tijd werd hockey beschouwd als een elitesport en was er nog geen sprake van een competitie; er werd gespeeld op uitnodiging van een club en het plezier stond voorop. De contributie bedroeg zes gulden per jaar, te betalen in drie termijnen.
Na drie jaar werd Oranje Zwart lid van de nationale bond KNHB. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog kreeg de club een eigen sportveld met kleedruimte aan de Bootenlaan.
Oranje Zwart tijdens de Oorlogsjaren
Tijdens de oorlogsjaren werden alle verenigingen extra in de gaten gehouden door de bezetter. Vergaderen was niet toegestaan en de kleur oranje in het wedstrijdtenue was verboden. Ballen en hockeysticks waren nauwelijks verkrijgbaar, maar OZ bleef hecht en op een bescheiden wijze bestaan.
De Jaren na de Oorlog
Na de oorlog telde Eindhoven vier hockeyverenigingen: HTCC, HTC Eindhoven, EMHC en Oranje Zwart. De eerste twee hadden hun velden aan de Oirschotsedijk. EMHC en Oranje Zwart kregen in 1948 de beschikking over drie grasvelden op het nieuwe gemeentelijke sportterrein aan de Aalsterweg. De voorzieningen waren beperkt, de kleedruimten krap en er was alleen koud water in de douches, maar het voelde goed om weer terug te zijn aan de Aalsterweg.
Lees ook: Steun het Nederlands Elftal met stijl
Hockey werd steeds populairder en zowel EMHC als Oranje Zwart groeiden. Vanwege de ligging op de gemeentegrens waren beide clubs favoriet bij hockeyers uit Aalst en Waalre. Ook toen die gemeente een eigen club kreeg (DVS), bleven veel hockeyers trouw aan EMHC of Oranje Zwart. Binnen de verenigingen en tussen de verenigingen ontstonden vele vriendschappen en relaties.
Enkele Oranje Zwart spelers van het eerste uur voelden zich rijp om veteranenhockey te gaan spelen en noemden zich het Oranje Zwart Racing Team. Hun ideeën over die organisatie pasten niet bij het beleid van het OZ-bestuur en in 1949 scheidden ze zich af en verhuisden naar Woensel. Pas in 1956 werd binnen OZ een nieuwe veteranenafdeling gevormd op initiatief van Frans van der Meulen. Teams van geroutineerde dertigers ontstonden, maar ze namen geen deel aan de competitie. Uiteindelijk richtten zij naast de velden van Oranje Zwart Golfclub de Tongelreep op.
Sinds 1948 trainden de schoolhockeyers van het St. Joriscollege (SJC, jongens) en het Catharinalyceum (SHOT, meisjes) op de velden van Oranje Zwart. De clubleiding zag dat er volop talent was in die schoolteams en besloot in 1958 om de technische commissie (die voordien alleen de senioren bedient) uit te breiden met een jeugdcommissie.
Groei en Modernisering
In 1958 werd een nieuw modern clubhuis gerealiseerd met verwarmde kleedruimtes en warme douches, dat in september 1960 in gebruik genomen werd. In 1960 stemde het bestuur ook in met een initiatief om veteranenhockey voor dames te organiseren. Na een voorzichtige start volgde in 1968 een tweede elftal en twee jaar later speelde OZ met vier dames-veteranenteams een huisvrouwen competitie met EMHC.
De Rol van Harrie van Hout sr.
Onder leiding van Harrie van Hout sr. brak Oranje-Zwart op alle geledingen door tot aan het hoogste niveau. Hij maakte van de Eindhovense club een landelijke speler. Hij leidde de commissie die de Nederlandse hockey competitie zijn huidige hoofdklasse vorm gaf. Hiervoor werd hij door de KNHB benoemd tot erelid. Bovendien legde hij de eerste steen voor zaken als de eerste samenwerking met EMHC, het eerste kunstgrasveld, een vernieuwd clubhuis en de doorgroei van tophockey op het allerhoogste niveau. Hij kreeg dan ook met recht de titel van ere-voorzitter van Oranje-Zwart.
Lees ook: Wie zijn de huidige doelmannen van Oranje?
Jeugdhockey en Talentontwikkeling
Het jeugdhockey groeide in populariteit. In 1966 werd de TC verdeeld in drie disciplines: jeugd, senioren en veteranen. Er kwam meer aandacht voor het serieus trainen en begeleiden van jeugdige spelers en speelsters. In 1968 verdween het veldhandbal van het sportpark en kregen OZ en EMHC ieder een vrijgekomen sportveld erbij. Samen met EMHC werd een competitie opgezet voor de mini's, vanaf 8 jaar. Dat bleek zo'n succes dat andere Eindhovense verenigingen zich daarbij aansloten. Oranje Zwart wilde ook de allerkleinsten kennis laten maken met het hockeyspel. De Hockeyschool werd opgericht om kleuters vanaf 6 jaar op speelse wijze vertrouwd te maken met bal en stick.
De vroege entree van de jongsten en het goed opgezette jeugdbeleid maakte OZ nog aantrekkelijker en in 1973 telde Oranje Zwart al 35 jeugdteams. Er werd actief gescout in de omgeving om talenten binnen te halen als bredere basis voor tophockey.
Verdere Uitbreiding en Modernisering
Het clubhuis werd in 1977 weer eens flink uitgebreid en vier jaar later werd veld 1 omgeploegd om plaats te maken voor het eerste volledige kunstgrasveld met kunstverlichting. Oranje Zwart was in de jaren tachtig erg succesvol, zowel op het veld als in de zaal en dat trok veel nieuwe leden aan.
In 1988 werd het Hockeycollege opgericht; een onafhankelijke stichting die regionaal talent uitnodigde om op de velden van Oranje Zwart extra trainingen te volgen. Hierdoor kwam OZ in contact met jeugdig talent en wist de club diverse spelers en speelsters te interesseren om in OZ-teams te gaan hockeyen. Spelers en oud-spelers van Heren 1 en Dames 1 waren graag bereid om hun talent en enthousiasme over te dragen aan de jeugd. Jeugdleden werden niet zelden van heinde en verre gebracht als zij een uitnodiging ontvingen om deel te nemen aan deze toptrainingen.
Toptoernooi en de Businessclub
1988 was ook het jaar van het Top toernooi op de velden van Oranje Zwart. Dit was een toptoernooi tussen dames- en herenhockeykampioenen uit diverse landen. Voor de financiering van dit toernooi, waren tientallen bedrijven bereid dit evenement te sponsoren. Om deze bedrijven waar voor hun geld te geven, werd de Businessclub opgericht.
Lees ook: Korfbal Historie Tilburg
De Businessclub is nog steeds actief en combineert informele bijeenkomsten waar men zakelijk kan netwerken met een gemeenschappelijke passie: het hockeyspel. De Businessclub is een aparte stichting met een eigen bestuur en beleid en heeft inmiddels meer dan 100 deelnemende bedrijven.
Brand en Wederopbouw
Kort voordat het befaamde Oud Eindhoven Toernooi editie 1992 zou plaatsvinden, werd OZ getroffen door het volledig afbranden van het clubhuis als gevolg van kortsluiting. Deze ramp spoorde alle leden aan om met talloze acties geld bij elkaar te brengen voor een nieuw clubhuis. In september 1993 werd bij de zestigste verjaardag van de club een nieuw, ruimer clubhuis opgeleverd met een groot terras.
Professionalisering en Sportieve Successen
In de jaren negentig gold OZ als trendsetter in het van oorsprong amateuristische Nederlandse Tophockey. Onder aanvoering van voorzitter Joop Veelenturf introduceerde de club in 1995 het fenomeen spelersbetalingen. Het Duitse strafcornerkanon Carsten Fischer was de eerste buitenlandse tophockeyer die werd 'gehaald' door Oranje Zwart. Mede dankzij de kwaliteitsinjectie heeft Oranje Zwart de aansluiting met de top van de hoofdklasse gevonden; de club bereikte in 1999, 2001, 2003 en 2005 de finale van de play-offs. Na drie keer verloren te hebben, won het OZ-Herenteam op zondag 5 juni 2005 voor het eerst in zijn bestaan de landstitel, ten koste van HC Bloemendaal. Diezelfde avond werd Joop Veelenturf (na 18 jaar voorzitter te zijn geweest) uitgeroepen tot erevoorzitter van Oranje Zwart. Enige smet op het kampioenschap was de degradatie, kort daarvoor, van het eerste vrouwenteam naar de overgangsklasse.
Financiële en Sportieve Uitdagingen
In 2011 luidde Simon van de Boomen als lid van de Raad van Advies de noodklok over de financiële en sportieve nood van de club. De club stond aan de rand van de afgrond. Hij werd voorzitter en wist samen met oa Harry van Hout jr, Joop Veelenturf en Ton van der Schoot Oranje Zwart weer gezond te krijgen. Hij is ook een van de architecten van de fusie van Oranje Zwart met EMHC in 2016 en werd bij zijn afscheid benoemd tot ere-voorzitter.
Laatste Successen en de Fusie met EMHC
De heren van Oranje Zwart haalden in 2015 voor de tweede keer in de historie het landskampioenschap binnen. Het seizoen 2014-2015 werd het meest succesvolle seizoen in de geschiedenis van Oranje Zwart, waarin zowel het landskampioenschap werd behaald als de Euro Hockey League werd gewonnen olv coach Michel van de Heuvel.
In seizoen 2015-2016 plaatste de mannen van Oranje Zwart zich via de competitie opnieuw voor de play-offs voor het landskampioenschap.
EMOZ: Een Eerdere Samenwerking
Het is dit jaar feest op Oranje-Rood. De Eindhovense fusieclub viert het honderdjarig bestaan, omdat EMHC in 1921 is opgericht. In 2016 ging die vereniging samen met Oranje Zwart. Maar, er was al eerder sprake van een samensmelting toen midden jaren zeventig van de vorige eeuw de beste spelers van beide clubs zich verenigden.
In de zomer van 1975 lag het Eindhovense tophockey aan stukken. HTCC verkeerde in de onderste regionen van de Hoofdklasse, waaruit EMHC net was gedegradeerd. Oranje Zwart greep nipt naast promotie naar de hoogste klasse. Deze resultaten zorgden ervoor dat sommigen in de lichtstad het woord rampjaar in de mond namen, terwijl de gloriedagen nog vers in het geheugen lagen. In 1971 draaiden vier Eindhovense ploegen mee in de Eerste Klasse Zuid. De Eerste Klasse was in die tijd de hoogste afdeling en verdeeld in vier districten.
Die glorietijden moesten terugkeren. Er moest iets gebeuren. Daar waren de spelers van de eerste teams van EMHC en Oranje Zwart het over eens. Ze staken de koppen bij elkaar en benaderden vervolgens het bestuur van beide clubs.
De samenwerking leek logisch, maar lag toch ook niet voor de hand. ‘Oranje Zwart was de club van de middenstanders. EMHC had een iets elitairder karakter. Dat was de club van de hoger opgeleiden’, legt Harry van Hout, de huidige voorzitter tophockey van Oranje-Rood, uit.
‘De samenwerking betrof alleen de topteams’, legt Henk Westerlaken, toenmalig voorzitter van EMHC, uit. ‘De rest van de club bleef hetzelfde. Beide clubs behielden hun eigen clubhuis. Er werd besloten een stichting op te richten naar het voorbeeld van FC Utrecht. De voetbalclub is in 1970 ontstaan uit een samenwerking tussen de Utrechtse verenigingen DOS, Elinkwijk en Velox. In het betaalde voetbal speelt de club onder de naam FC Utrecht. Hetzelfde gebeurde in Eindhoven. Beide vaandelteams vielen onder de stichting EMOZ en EMHC en Oranje Zwart bleven als zelfstandige clubs bestaan.
De KNHB gaf echter geen toestemming aan de teams om onder de naam EMOZ in de Eerste Klasse uit te komen. Onderaan de ladder beginnen was voor de Eindhovense clubs geen optie. Er werd besloten dat het ‘sterkste fusieteam’ onder de vlag van Oranje Zwart ging spelen en de tweede keus als EMHC aan de afslag van de competitie in de Eerste Klasse stond. ‘Als je keek naar beide poules maakte Oranje Zwart de meeste kans op promotie’, zegt Westerlaken.
Peter van der Horst was een van de weinigen die als speler van Oranje Zwart een plek wist af te dwingen in het sterkste team. ‘We begonnen met zo’n veertig spelers op de eerste training. Iedere keer vielen er spelers af. Voor een aantal mensen was dat spannend, maar ik heb zelf nooit getwijfeld of ik in dat sterkste team zou komen.
De thuiswedstrijden werden afwisselend op Oranje Zwart en EMHC gespeeld. ‘Het gaf in de club wel emotie dat iemand met een EHMC-hart uitkwam voor Oranje Zwart’, zegt Van Hout. In het team speelden die gevoelens niet, zegt Van der Horst. ‘Daar heb ik nooit iets van gemerkt. Uiteindelijk sta je samen in het veld en wil je promoveren.
Op sportief gebied pakte de samenwerking positief uit voor Oranje Zwart. Het combinatieteam promoveerde direct in het eerste jaar naar de Hoofdklasse. De ploeg bleef in het seizoen 1975-1976 ongeslagen en won in de Eerste Klasse C vijftien van de achttien duels. ‘Natuurlijk heb je altijd moeilijke wedstrijden, maar het seizoen verliep eigenlijk probleemloos. Het was heerlijk spelen.
De druiven waren daarentegen enorm zuur voor de ploeg die als EMHC in de Eerste Klasse speelde. Door een 2-0 zege van HMC in de inhaalwedstrijd op MOP eindigde EMHC alsnog als laatste en degradeerde naar de Tweede Klasse. Zo zakte EMHC dus in twee jaar van het hoogste naar het derde niveau. ‘Met een aantal jongens van dat team heb ik in de jeugd gespeeld. Ik merkte wel dat het frustrerend voor hen was.
De samenwerking tussen EMHC en Oranje Zwart hield niet lang stand. Na een seizoen was het project EMOZ eigenlijk al ten einde. ‘De bond wilde niet dat we onder één vlag bleven spelen. Het was of onder de vlag van Oranje Zwart of onder die van EMHC. De opzet is gelukt. Oranje Zwart promoveerde naar de Hoofdklasse in het seizoen 1975-1976. EMHC en Oranje Zwart besloten hun eigen weg te gaan.
Oranje Zwart groeide in de daarop volgende jaren uit tot een van de topclubs in Nederland. EMHC leidde daarentegen een bescheidener bestaan. De heren keerden in 2003 nog een keer terug op het hoogste niveau, maar degradeerden al na een seizoen na verlies in de nacompetitie tegen Tilburg. Op de achtergrond waren de gesprekken over een fusie tussen EMHC en Oranje Zwart al in volle gang.
Terugblikkend concludeerde Westerlaken dat de keuze om EMHC en Oranje Zwart samen te laten werken om promotie naar de Hoofdklasse te realiseren een goede is geweest. ‘Als je iets wilt bereiken, moet je stappen ondernemen.
De Fusie tot Oranje-Rood
Oranje-Rood viert dit jaar het honderdjarig bestaan. De fusie van EMHC en Oranje Zwart in 2016 was een logische stap in de ontwikkeling van het Eindhovense hockey.
HC Oranje-Rood is officieel opgericht op 1 juli 2016. De vereniging is voortgekomen uit de twee Eindhovense hockeyclubs EMHC en MHC Oranje-Zwart. Marcel Oosterveer en Frans van Duivenboden van EMHC hebben samen met Simon van den Boomen vanuit Oranje Zwart er hard aan getrokken om hun leden van de fusieplannen te overtuigen. De clubs hadden al vaker gesproken over een fusie. Beide clubs speelden al lange tijd hockeywedstrijden naast elkaar op hetzelfde sportpark en er werd zelfs een speelveld door beide clubs gedeeld. In 2013, op 19 juni, werd door de leden de fusie definitief goedgekeurd.
De naam en de clubkleuren, oranje en rood, verwijzen naar de twee hoofdkleuren van de oorspronkelijke clubs. Het oranje van Oranje Zwart en het rood van EMHC. De naam en het logo werden bekendgemaakt op 15 maart 2015. De eerste voorzitter is Frans van Duivenboden. Frans van Duivenboden was hiervoor de voorzitter van een van de twee fusieclubs, EMHC. De club is in het eerste jaar met meer dan 2.500 leden de één-na-grootste hockeyclub van Nederland. Anno 2021 heeft Oranje-Rood 2700 leden waarvan 1700 jeugdleden.
De insteek voor de naam is om een nieuw begin te maken, waarbij de connectie naar het verleden én heden heel belangrijk zijn. Er is gezocht naar een naam waarin de historie zichtbaar is en tegelijkertijd ook een stap naar de toekomst gezet kan worden. Dat is gevonden door de clubkleuren te combineren. Zo is de naam herkenbaar voor iedereen. In het shirt zijn elementen toegevoegd zoals het logo van de gemeente Eindhoven en het jaartal van oprichting op en in de kraag. Het uittenue is wit met kleine oranje en rode elementen.
In het logo is het jaartal 1921 verwerkt, omdat dat het jaar van ontstaan was van de oudste van de twee fusieclubs, EMHC. Met goedkeuring van de KNHB wordt dit gebruikt. De bestaande logo’s van EMHC (cirkel) en Oranje Zwart (schild) staan model voor het nieuwe logo. Door de cirkelvorm een paar keer over elkaar heen te leggen, ontstaat in het midden een schild. Dit is de vorm van het logo. De club verwijst met de kleuren naar prestatie (oranje) en warmte en gezelligheid (rood). Deze kleuren worden verbonden door een rennende hockeyspeler.
De club heeft de volgende kernwaarden:
- We Connect: Verbinding is de basis van de club. Er is niet alleen chemie op het veld, maar ook daarbuiten. Van lieverlee werden hele families lid en werden er door de jaren heen zelfs nieuwe families gesticht! In het Eindhovense drukte de NV Philips in de begintijd ook een flinke stempel op de stad Eindhoven en dat zag je terug bij de hockeyclub EMHC; Vanuit het hele land kwam men naar Eindhoven om te werken. En hockeyen bij EMHC en Oranje-Zwart werd een middel voor sociale verbinding! In een latere fase werd de club ook een wezenlijk onderdeel van het leven van studenten; tot op de dag van vandaag is de combinatie van studie & hockey een succesformule!
- We Play: Spelplezier staat altijd bovenaan. In de beginjaren ('30) was er nog geen sprake van een competitie en werd er alleen op uitnodiging van een club gespeeld.
- We Grow: De club is altijd ambitieus geweest en heeft gestreefd naar groei. Dit kan worden geïnterpreteerd als groei in aantal leden, groei op team én individueel niveau (hockey skills en sociaal gebied), en de ambitie om een topclub te zijn.
De Laatste Landstitel en het Afscheid van Oranje Zwart
Oranje Zwart heeft het laatste jaar in de bestaansgeschiedenis van de club bekroond met een landskampioenschap. In de derde en beslissende wedstrijd werd Amsterdam in eigen huis met 3-2 opzijgezet. Het betekent het derde kampioenschap in drie jaar voor de Eindhovenaren, de vierde titel in de geschiedenis van de club.
Voor Amsterdam betekende het een grote teleurstelling. Hoewel de onderlinge krachtmetingen in de reguliere competitie beide werden gewonnen door Amsterdam, was het Oranje Zwart dat in de play-offs de bovenliggende partij was. De eerste wedstrijd, op Sportpark Aalsterweg in Eindhoven, won Amsterdam nog met 2-1, waarmee het Oranje Zwart een gedroomd afscheid van de thuishaven belette. Zaterdag bogen de hockeyers uit Eindhoven in een zinderend duel een 2-0 achterstand om in een 3-2 zege.
Al vroeg in de eerste helft kreeg Oranje Zwart een strafcorner, die Mink van der Weerden meteen verzilverde. Nog geen twintig minuten later was het opnieuw raak toen Van der Weerden wederom een strafcorner benutte en de score op 0-2 bracht. Het duel was vervolgens in evenwicht. Na 25 minuten kreeg ook Amsterdam een strafcorner. Justin Reid-Ross had het vizier op scherp en bracht de spanning weer in de wedstrijd: 1-2. In de tweede helft joeg Amsterdam op de gelijkmaker, maar de thuisploeg kon het aanvallende spel niet op het scorebord tot uitdrukking brengen. Oranje Zwart was productiever. Bob de Voogd kreeg halverwege de tweede helft een kans en leek de beslissing te brengen: 1-3. Dat hij de bal met de bolle kant speelde, werd niet gezien. Het duel leek beslist, maar niets was minder waar. Het was opnieuw Reid-Ross die een strafcorner benutte en de score op 2-3 bracht. Amsterdam drong steeds nadrukkelijker aan en Oranje Zwart beleefde benauwde momenten, vooral in de slotminuten toen Sander Baart en Niek van der Schoot met geel van het veld werden gestuurd. Maar de bezoekers hielden stand.
tags: #oranje #zwart #hockey #eindhoven #geschiedenis