Voetbal is een sport die wekelijks door tienduizenden mensen met plezier wordt beoefend en bekeken. Echter, incidenten zoals verbale en fysieke agressie, discriminatie en wangedrag komen helaas voor en kunnen een grote impact hebben op betrokkenen. Om deze problemen aan te pakken, heeft de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB) verschillende meldpunten en ondersteuningsstructuren in het leven geroepen. Dit artikel geeft een overzicht van deze meldpunten, protocollen en de beschikbare nazorg om een veilige en plezierige voetbalomgeving te waarborgen.
De Grens Tussen Gewenst en Ongewenst Gedrag
De grens tussen gewenst en ongewenst gedrag is niet altijd duidelijk te trekken. Wat voor de een nog kan, gaat voor de ander te ver. De verenigingsregels en de teamafspraken zijn leidend. Als voetbalcoach ben jij degene die de regels en afspraken bewaakt om ervoor te zorgen dat alle jeugdspelers zich prettig en veilig voelen. In zo’n omgeving kunnen zij hun sport met plezier beleven en zich ontwikkelen als mens en als voetballer.
Zelfreflectie
Corrigerend optreden staat altijd in dienst van het plezier en de ontwikkeling van de spelers. Daarom is het belangrijk om als voetbalcoach vooral eerst goed naar jezelf te kijken voordat je optreedt. Waarom irriteert bepaald gedrag jou? Het kan zijn dat een oefening niet goed wordt afgerond, maar dat is geen doel op zich. Wat stel je centraal? Gaat het om het doorlopen van de training zoals gepland, of staan plezier en ontwikkeling voorop, ook als de training niet per se vlekkeloos verloopt. Dat kinderen niet altijd even goed luisteren hoort erbij. Zie dat niet als “ze willen me dwarszitten”.
Voorkomen is Beter dan Genezen
Jeugdspelers, zeker jongens, kunnen zich lastig lang concentreren. Het is belangrijk dat de voetbalcoach daar rekening mee houdt en zich aanpast aan het tempo en het ritme van de jeugdspelers. Te lange uitleg verveelt. Afwisseling en uitdaging zorgt voor plezier. Spelers hebben behoefte aan duidelijkheid. De voetbalcoach kan die duidelijkheid geven door kaders te stellen en spelers aan te spreken op het niet nakomen van afspraken. Uiteraard dient de voetbalcoach zich zelf ook aan die afspraken te houden.
Hoe Spreek je Spelers Aan op Ongewenst Gedrag?
Het is belangrijk om ongewenst gedrag direct te adresseren. Laat het niet lopen. Ongewenst gedrag is vaak het gevolg van een incident. Bij de speler, maar ook bij de voetbalcoach kan er sprake zijn van emotie en/of ergernis. Om ongewenst gedrag niet te laten escaleren is het belangrijk dat jij als voetbalcoach rustig en geduldig blijft. Soms moet je direct ingrijpen omdat de situatie dat vereist, maar ook in dat soort gevallen is het meestal verstandig om het incident te bespreken als de gemoederen een beetje zijn bedaard. Wacht zo nodig nog even. Soms zit een speler zo in zijn emotie (boos, teleurgesteld) dat hij niet aanspreekbaar is. Waak er zelf ook voor dat jij als voetbalcoach niet reageert vanuit emotie. Laat iedereen inclusief jezelf tot bedaren komen. Houd het zo lang mogelijk luchtig; met een grapje bereik je soms meer dan met grote ernst; Benoem het concrete gedrag liefst op het moment zelf. Ik zie je dit doen, wat vind je daar zelf van en wat denk je dat je medespelers ervan vinden? ‘Wat hebben we hierover afgesproken?’ ‘Hoe kun je dit anders doen?’ Herinner hem aan de sanctie (time-out) als hij in herhaling valt.
Lees ook: Diepgaande blik op wedstrijdmanipulatie in FIFA 17
Aanhoudend Ongewenst Gedrag
Als een speler zich vaker niet aan regels en afspraken houdt, kan een gesprek met hem/haar en zo nodig de ouders wonderen doen. Neem de tijd om te vertellen wat je ziet en wat je ervan vindt. De plek die je kiest kan afhankelijk zijn van de ernst van situatie en leeftijd. Even een gesprekje tussendoor, of ga je serieus ergens zitten? Dit kan helpen om een speler te laten voelen dat het nu ernst is. Kom je er niet uit? Blijf er niet mee rondlopen, je bent niet de enige die hiermee worstelt. Bespreek het met iemand in je vereniging. Soms is hier iemand speciaal verantwoordelijk voor gemaakt, de jeugdcoördinator, of iemand van het jeugdbestuur.
KNVB Meldpunten: Een Overzicht
De KNVB heeft verschillende meldpunten waar incidenten kunnen worden gemeld, afhankelijk van de aard van het probleem. Deze meldpunten zijn essentieel voor het registreren van incidenten, het bieden van ondersteuning en het ondernemen van actie tegen ongewenst gedrag.
Centrum Veilige Sport Nederland (CVSN)
Voor vragen of meldingen van (vermoedelijke) overtredingen van regels of ongewenst gedrag, is het Centrum Veilige Sport Nederland (CVSN) het eerste aanspreekpunt. Hier kunt u terecht met vragen over (vermoedens van) doping, matchfixing, seksuele intimidatie, discriminatie, pesten en het niet respecteren van normen en waarden zoals respect en fair play.
Meldpunt Geweld en Sport
Bij gewelddadige incidenten op of rond het voetbalveld, zoals vechtpartijen of mishandeling, kan de voetbalclub contact opnemen met het Meldpunt Geweld en Sport. Dit meldpunt biedt hulp en ondersteuning bij het overleggen met de KNVB en het doen van aangifte. Het Meldpunt Geweld en Sport is bereikbaar op nummer 0800 - 22 99 555. Deze hulplijn is uitsluitend bedoeld voor noodgevallen en is 24/7 bereikbaar. Bij strafbaar handelen, zoals een gewelddadige handeling op of rond het veld, kan Hercules contact opnemen met het noodnummer van de KNVB.
Meldpunt Wanordelijkheden Voetbal
Voor andere vervelende voorvallen die geen noodgeval zijn, zoals een partijdige scheidsrechter of wangedrag langs de lijn, kan de voetbalclub contact opnemen met het Meldpunt Wanordelijkheden Voetbal. Voor negatieve ervaringen, die niet direct opgelost hoeven of kunnen worden, is er het meldpunt wanordelijkheden van de KNVB. Via een formulier op www.knvb.nl/meldpunt kan iedereen melding maken van wanordelijkheden op en rond het voetbalveld. Dit kunnen allerhande negatieve ervaringen zijn die ergernis veroorzaken, zoals partijdige scheids- en grensrechters, slechte ontvangst, wangedrag langs de lijn en wedstrijden die net niet uit de hand lopen. Het kan bij dit meldpunt gaan om allerhande ergernissen in het amateurvoetbal; partijdige scheids- en grensrechters, slechte ontvangst, wangedrag langs de lijn, wedstrijden die net niet uit de hand lopen en meer van dit soort zaken.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Hulplijn Noodgevallen
Naast de specifieke meldpunten is er ook een hulplijn voor noodgevallen beschikbaar voor leden van de KNVB. Deze hulplijn is bedoeld voor acute situaties zoals vechtpartijen en mishandelingen en is 24 uur per dag bereikbaar. De hulplijn is een samenwerking tussen het ministerie van Veiligheid en Justitie en de KNVB, waarbij een particuliere alarmcentrale direct de telefoon opneemt.
Nazorg voor Scheidsrechters
Scheidsrechters spelen een cruciale rol in het voetbal en zijn helaas soms het doelwit van fysieke en/of verbale agressie. De KNVB biedt daarom uitgebreide nazorg om scheidsrechters te ondersteunen die te maken hebben gehad met een schokkende gebeurtenis.
Samenwerking met 24/7
De KNVB werkt samen met 24/7, een partij die gespecialiseerd is in nazorg bij traumatische ervaringen. 24/7 biedt binnen vier uur nazorg aan scheidsrechters die te maken hebben gehad met een schokkende gebeurtenis. In tegenstelling tot Slachtofferhulp is de inzet van 24/7 niet afhankelijk van doorverwijzing door de politie.
Wat wordt verstaan onder een schokkende gebeurtenis?
Een schokkende gebeurtenis wordt gedefinieerd als een omstandigheid waarbij iemand in de uitoefening van zijn of haar functie wordt geconfronteerd met:
- Fysieke bedreiging of confrontatie met lichamelijk letsel ten gevolge van zinloos geweld of agressie.
- Een aangetaste lichamelijke of geestelijke gesteldheid als gevolg van zinloos geweld of agressie.
- Overlijden ten gevolge van zinloos geweld of agressie.
- Schrik, ongeloof, verbijstering en intense machteloosheid.
- (Doods)angst, lichamelijke (stress)reacties, apathie en gevoelloosheid.
Procedure Nazorg
Wanneer een melding van een schokkende gebeurtenis binnenkomt, schakelt de KNVB zo snel mogelijk met de betreffende scheidsrechter. Er wordt ingeschat of nazorg nodig en gewenst is. Vervolgens wordt in overleg met de landelijke coördinator scheidsrechterszaken het nazorgtraject via 24/7 gestart.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Protocollen bij Incidenten
De KNVB heeft specifieke protocollen opgesteld voor verschillende soorten incidenten, zoals discriminatie, racisme en vuurwerk.
Protocol Discriminatie, Racisme en/of Bedreiging
Dit protocol is bedoeld voor scheidsrechters, aanvoerders en bestuurders van clubs en beschrijft de stappen die moeten worden genomen bij incidenten van racisme en discriminatie. Het protocol erkent dat voetbal mensen verbindt, maar ook kwetsbaar kan zijn voor kwetsende opmerkingen en gedragingen. Het doel is om wedstrijden uit te spelen, maar ook om in te grijpen wanneer de emoties te hoog oplopen.
Protocol Vuurwerk
Vuurwerk op en langs het veld is (bij wet) verboden. Als er toch vuurwerk wordt afgestoken, is het niet de verantwoordelijkheid van de scheidsrechter om dit te stoppen. Scheidsrechters kunnen wel de thuisspelende vereniging verzoeken om degenen die vuurwerk afsteken te stoppen. Als de situatie gevaarlijk is, kan de wedstrijd worden stilgelegd. De scheidsrechter kan een rapportage indienen bij de afdeling tuchtzaken met vermelding van het soort vuurwerk, de betrokken partijen en de acties van de vereniging.
Belang van Melden van Wanordelijkheden
Het melden van incidenten en wanordelijkheden is van groot belang. Alle meldingen worden geadministreerd en bij meerdere klachten, in combinatie met eventuele tuchtzaken, wordt er contact opgenomen met de desbetreffende vereniging. Voor wanordelijkheden op en rond het (zaal-)voetbalveld die niet op het wedstrijdformulier komen, is er het Meldpunt wanordelijkheden.
Ondersteuning voor Verenigingen
Verenigingen die behoefte hebben aan ondersteuning kunnen terecht bij de verschillende adviseurs van de KNVB.
Juridische Bijstand via ARAG
Scheidsrechters die een SOIII- of BOS-opleiding hebben gevolgd en door de KNVB zijn ingepland op een door de KNVB georganiseerde wedstrijd, hebben mogelijk recht op juridische bijstand via het collectieve contract dat de KNVB heeft afgesloten met ARAG. ARAG bekijkt de mogelijkheden afhankelijk van de aard van het geweld of de bedreiging, de oorzaken en de gevolgen op korte en lange termijn.
Stappen na Geweld
Als een scheidsrechter slachtoffer is van fysiek geweld of bedreiging en niet verzekerd is via ARAG, biedt de KNVB nazorg via een speciale hulplijn in samenwerking met het ministerie van Veiligheid en Justitie. Daarnaast wordt aangeraden om aangifte te doen bij de politie en alle schade(kosten) te documenteren als bewijsmateriaal voor een eventuele schadeclaim.
Schadefonds Geweldsmisdrijven
Als de schade niet geclaimd kan worden bij de dader, bijvoorbeeld omdat de dader niet bekend is of financieel niet in staat is om de schadevergoeding te betalen, kan een beroep worden gedaan op het Schadefonds Geweldsmisdrijven.
Vertrouwenscontactpersoon
Iedereen moet kunnen voetballen in een veilige omgeving. Wanneer iemand zich onveilig voelt op de voetbalclub, bijvoorbeeld door ongewenste aanrakingen of opmerkingen, heeft diegene altijd het recht om ‘nee’ te zeggen. Voor hulp kan men terecht bij een vertrouwenscontactpersoon.
Wat doet een Vertrouwenscontactpersoon?
Een vertrouwenscontactpersoon is het eerste aanspreekpunt bij situaties van seksuele intimidatie binnen een vereniging. De vertrouwenscontactpersoon luistert, informeert over mogelijke vervolgstappen, verzorgt de procesbegeleiding en adviseert de betrokken vereniging. Een vertrouwenscontactpersoon kan een melder ook koppelen aan een vertrouwenspersoon voor langdurige begeleiding.
Discriminatie, Pesten en Verbale Intimidatie
Grensoverschrijdend gedrag heeft niet altijd een seksueel karakter. Ook verbale intimidatie en machtsmisbruik kunnen voorkomen en een grote impact hebben op personen en verenigingen. Voor deze vormen van gedrag is eveneens geen plek op de voetbalvelden. De KNVB biedt ondersteuning om dit gedrag een halt toe te roepen.
Inzichtelijk Maken en Actie Ondernemen
De KNVB gaat zorgvuldig om met gemelde adviezen en opmerkingen die niet spoedeisend zijn en evenmin via één van de officiële kanalen voor een tuchtzaak in aanmerking komen. Voor wanordelijkheden op en rond het (zaal-)voetbalveld die niet op het wedstrijdformulier komen, is er het Meldpunt wanordelijkheden. Op basis van deze klachten krijgt de KNVB wanordelijkheden inzichtelijk en kan waar nodig vroegtijdig ingrijpen en actie ondernemen. Denk hierbij aan het inzetten van een waarnemer of het nadrukkelijker volgen en assisteren van een (veelvuldig) genoemde vereniging.
Commissie Gedrag Veldvoetbal
Indien een speler van Hercules of zijn of haar ouders wangedrag vertonen, wordt de Commissie Gedrag Veldvoetbal ingeschakeld. Incidenten kunnen door iedereen worden gemeld via een Dit formulier ligt ook in de commissiekamer. Het meldingsformulier moet worden ingediend bij het Hercules Veldvoetbalbestuur. Dat stuurt een geanonimiseerde kopie naar de initiator van het incident. De Commissie onderzoekt zo spoedig mogelijk het incident door met betrokkenen en eventuele getuigen het gesprek aan te gaan en vast te stellen wat er is gebeurd. Lichte incidenten kan de Commissie zelf afhandelen met een berisping. Maar bij de meeste incidenten adviseert de Commissie het Veldvoetbalbestuur over hoe een incident af te handelen en over een te nemen sanctie of maatregel. Het is belangrijk je te realiseren dat de procedure bij de Commissie naast een tuchtrechtelijke procedure bij de KNVB en naast een strafrechtelijke procedure kan lopen.
Meldingsproces Seksuele Intimidatie en Grensoverschrijdend Gedrag
Binnen de KNVB is een vertrouwenscontactpersoon het eerste aanspreekpunt voor vragen, vermoedens, meldingen en klachten rond seksuele intimidatie. Spelers, ouders, kaderleden en vrijwilligers kunnen een melding doen bij deze vertrouwenscontactpersoon. Voor clubbestuurders geldt een meldplicht. Een melding kan gaan over ongewilde aanrakingen tot aanranding, verkrachting en seksueel misbruik.
Bij vormen van grensoverschrijdend gedrag zonder seksueel karakter kan er via deze weg een melding gemaakt worden. Het kan hierbij gaan om zaken als verbale intimidatie, machtsmisbruik, pesten of discriminatie.
Sinds het seizoen 2019/'20 is het ook mogelijk om direct melding te doen bij het Instituut Sportrechtspraak (ISR). Aangifte kan gedaan worden door:
- Het slachtoffer of zijn of haar ouder/voogd;
- Iemand die getuige is geweest van een mogelijke overtreding;
- Een orgaan of commissie kennis heeft van een mogelijke overtreding.
Door een straf van de tuchtorganen van het ISR kan een dader onmiddellijk van het sportveld geweerd worden.
Vanuit de KNVB verzorgt de vertrouwenscontactpersoon de eerste opvang. Daar kunnen mensen, volledig in vertrouwen, hun verhaal doen en mogelijke vervolgstappen bespreken. Afhankelijk van de ernst van de situatie en de behoefte van de melder, schakelt de vertrouwenscontactpersoon de expertise in van het Centrum Veilige Sport van NOC*NSF.
Tuchtorganen van het ISR
De behandeling van zaken op het gebied van seksuele intimidatie verloopt via het Instituut Sportrechtspraak (ISR). In de reglementen van de KNVB is bepaald dat de tuchtrechtspraak in seksuele intimidatiezaken verloopt op basis van het Reglement Seksuele Intimidatie van het ISR.
Hierin is onder meer bepaald dat de aanklager seksuele intimidatie van het ISR bevoegd is om:
- Een vooronderzoek onder zijn of haar verantwoordelijkheid uit te laten voeren;
- Een schikkingsvoorstel te doen of de zaak ter behandeling voor te leggen aan de tuchtcommissie seksuele intimidatie van het ISR.
Naast de aanklager en de tuchtcommissie heeft het ISR ook een commissie van beroep op het gebied van seksuele intimidatiezaken. Dit houdt in dat ieder lid dat een redelijk vermoeden heeft van het bestaan van een overtreding van het reglement Seksuele Intimidatie, hiervan melding moet doen bij het bestuur van de vereniging. Zij is op haar beurt verplicht hiervan melding te doen bij de aanklager van het ISR.