De Eurojackpot KNVB Beker, simpelweg de KNVB Beker genoemd, is meer dan zomaar een voetbaltoernooi; het is een nationaal evenement dat clubs van alle niveaus samenbrengt in een strijd om de felbegeerde trofee. Het toernooi staat bekend om zijn onvoorspelbaarheid, waarbij amateurclubs regelmatig voor verrassingen zorgen door Eredivisieclubs uit te schakelen. De winnaar van de KNVB Beker verzekert zich niet alleen van een belangrijke prijs, maar ook van een ticket voor Europees voetbal. Het is een kans voor zowel gevestigde namen als opkomend talent om zich te laten zien op een groter podium.
Historie van de KNVB Beker
Het idee voor een nationaal bekertoernooi ontstond in navolging van de Engelse FA Cup. In 1894 waagde Hak Holdert, een dagbladuitgever en ondernemer, een eerste poging om een bekertoernooi te organiseren. Door geringe animo kwam er echter geen volwaardig toernooi van de grond. De Haarlemsche Football Club en HFC Haarlem speelden wel een wedstrijd tegen elkaar, die soms wordt beschouwd als het allereerste bekerduel in de Nederlandse voetbalgeschiedenis.
In 1898 werd een nieuwe poging ondernomen, ditmaal op initiatief van de Nederlandsche Voetbalbond (NVB), de voorloper van de KNVB. Hak Holdert was opnieuw betrokken en stelde een beker beschikbaar, de Holdertbeker. Op 7 mei 1899 versloeg RAP Amsterdam het Haagse H.V.V. na verlenging met 1-0, waarmee ze zich de eerste bekerwinnaar van Nederland mochten noemen.
In de beginjaren werd het bekertoernooi niet altijd serieus genomen. Een voorbeeld hiervan is de finale van 1910, waarin de tweede elftallen van Quick (H) en H.V.V. aantraden. Tussen 1899 en 1960 werd de bekerfinale maar liefst twintig keer niet gespeeld, soms door uitzonderlijke omstandigheden zoals de Tweede Wereldoorlog, maar vaker door gebrek aan interesse.
De 'Dennenappel' Vervangt de Holdertbeker
De Holdertbeker, die in de loop der tijd verloren is gegaan, werd in 1946 vervangen door een nieuwe beker, aangeboden door de Algemene Nederlandse Voetbalvereniging De Zwaluwen. Vanwege zijn karakteristieke vorm kreeg deze zilveren beker al snel de bijnaam 'de dennenappel'. Tijdens de eerste naoorlogse editie van het bekertoernooi, in 1948, werd de 'dennenappel' voor het eerst overhandigd aan de winnaar.
Lees ook: Maatschappelijke betrokkenheid in het amateurvoetbal: een onderzoek.
Professionalisering en Groeiende Populariteit
In 1960 schreef de UEFA voor het eerst een toernooi uit voor nationale bekerwinnaars, de Europa Cup II. Hierdoor nam de animo voor het vaderlandse bekertoernooi toe en vanaf 1960 kende ieder voetbalseizoen een climax in de vorm van de bekerfinale.
In de jaren zeventig en tachtig worstelde de KNVB met de vorm van het bekertoernooi en de locatie voor de finale. Er werd geëxperimenteerd met de deelname van amateurclubs, een knock-outsysteem en een poulesysteem. De locatie van de finale was eveneens een discussiepunt. Na een succesvolle periode in De Kuip (1972-1976) werd de finale op verschillende locaties gespeeld, zelfs met uit- en thuiswedstrijden.
In 1989 werd besloten om de bekerfinale exclusief in De Kuip te spelen. Samen met de vaste deelname van amateurclubs en het knock-outsysteem kreeg het bekertoernooi eindelijk de allure die het verdiende.
Voetbalfeesten in De Kuip
De (her)start in Rotterdam was een succes. Feyenoord kwalificeerde zich tussen 1991 en 1995 vier keer voor de bekerfinale, wat garant stond voor een uitverkocht stadion. Ook in de seizoenen daarna bleek De Kuip vol te lopen, zelfs als Feyenoord niet deelnam.
Een memorabele eindstrijd was het duel tussen Ajax en sc Heerenveen in 1993. Ondanks de 6-2 nederlaag van de Friezen, markeerden de rijen bussen onderweg van Heerenveen naar Rotterdam en de fantastische sfeer in en om het stadion het begin van de 'bekerfeesten'. De Eurojackpot KNVB Bekerfinale is uitgegroeid tot een jaarlijks hoogtepunt op de voetbalkalender.
Lees ook: KNVB-overschrijvingen: Een complete gids
Opmerkelijke KNVB Bekerwinnaars
Hoewel de KNVB Beker de laatste jaren vooral door topclubs is gewonnen, zijn er in de loop der jaren ook verrassende winnaars geweest. Hieronder een overzicht van enkele opmerkelijke clubs die de KNVB Beker in de wacht sleepten:
- Fortuna '54 (1957 en 1964): Deze club uit Geleen, die later fuseerde tot Fortuna Sittard, won de beker in 1957 en 1964.
- Quick Nijmegen (1949): Amateurclub Quick Nijmegen won in 1949 de KNVB Beker.
- WVV Wageningen (1939 en 1948): Wageningen won de beker in 1939 en 1948.
- VSV Velsen (1938): VSV uit Velsen won de KNVB Beker in 1938.
- RFC Roermond (1936): RFC Roermond was in 1936 de eerste Limburgse club die de KNVB Beker won.
- Velocitas 1897 (1934): Amateurclub Velocitas uit Groningen won in 1934 de KNVB Beker door Feyenoord te verslaan.
- VUC Den Haag (1927): De Haagse amateurclub VUC won in 1927 de KNVB-beker.
- TSV Longa (1926): De club uit Tilburg won in 1926 de KNVB Beker.
- ZFC Zaandam (1925): ZFC Zaandam won in 1925 de KNVB Beker.
- VV Schoten (1921): Het Haarlemse VV Schoten won in 1921 de KNVB-beker.
Alle KNVB Bekerwinnaars op een Rij
Hieronder een overzicht van alle winnaars van de KNVB Beker vanaf de eerste editie in 1899 tot en met 2024.
| Jaar | Club |
|---|---|
| 1899 | RAP |
| 1900 | Velocitas Breda |
| 1901 | HBS |
| 1902 | HFC Haarlem |
| 1903 | HVV |
| 1904 | Koninklijke HFC |
| 1905 | VOC |
| 1906 | DSV Concordia |
| 1907 | VOC |
| 1908 | HBS-2 |
| 1909 | H.V. & C.V. Quick-2 |
| 1910 | H.V. & C.V. Quick-2 |
| 1911 | H.V. & C.V. Quick |
| 1912 | HFC Haarlem |
| 1913 | Koninklijke HFC |
| 1914 | DFC |
| 1915 | Koninklijke HFC |
| 1916 | H.V. & C.V. Quick |
| 1917 | Ajax |
| 1918 | RCH |
| 1919 | Niet gespeeld |
| 1920 | CVV |
| 1921 | VV Schoten |
| 1922 | Niet gespeeld |
| 1923 | Niet gespeeld |
| 1924 | Niet gespeeld |
| 1925 | ZFC |
| 1926 | T.S.V. Longa |
| 1927 | VUC |
| 1928 | RCH |
| 1929 | Gestaakt |
| 1930 | Feijenoord |
| 1931 | Niet gespeeld |
| 1932 | DFC |
| 1933 | Niet gespeeld |
| 1934 | Velocitas 1897 |
| 1935 | Feijenoord |
| 1936 | RFC Roermond |
| 1937 | Eindhoven |
| 1938 | VSV |
| 1939 | WVV Wageningen |
| 1940 | Niet gespeeld |
| 1941 | Niet gespeeld |
| 1942 | Niet gespeeld |
| 1943 | Ajax |
| 1944 | Willem II |
| 1945 | Niet gespeeld |
| 1946 | Gestaakt |
| 1947 | Niet gespeeld |
| 1948 | WVV Wageningen |
| 1949 | Quick 1888 |
| 1950 | PSV |
| 1951 | Niet gespeeld |
| 1952 | Niet gespeeld |
| 1953 | Niet gespeeld |
| 1954 | Niet gespeeld |
| 1955 | Niet gespeeld |
| 1956 | Niet gespeeld |
| 1957 | Fortuna '54 |
| 1958 | Sparta Rotterdam |
| 1959 | VVV |
| 1960 | Niet gespeeld |
| 1961 | Ajax |
| 1962 | Sparta Rotterdam |
| 1963 | Willem II |
| 1964 | Fortuna '54 |
| 1965 | Feijenoord |
| 1966 | Sparta Rotterdam |
| 1967 | Ajax |
| 1968 | ADO |
| 1969 | Feijenoord |
| 1970 | Ajax |
| 1971 | Ajax |
| 1972 | Ajax |
| 1973 | NAC |
| 1974 | PSV |
| 1975 | FC Den Haag |
| 1976 | PSV |
| 1977 | FC Twente '65 |
| 1978 | AZ '67 |
| 1979 | Ajax |
| 1980 | Feijenoord |
| 1981 | AZ '67 |
| 1982 | AZ '67 |
| 1983 | Ajax |
| 1984 | Feyenoord |
| 1985 | FC Utrecht |
| 1986 | Ajax |
| 1987 | Ajax |
| 1988 | PSV |
| 1989 | PSV |
| 1990 | PSV |
| 1991 | Feyenoord |
| 1992 | Feyenoord |
| 1993 | Ajax |
| 1994 | Feyenoord |
| 1995 | Feyenoord |
| 1996 | PSV |
| 1997 | Roda JC |
| 1998 | Ajax |
| 1999 | Ajax |
| 2000 | Roda JC |
| 2001 | FC Twente |
| 2002 | Ajax |
| 2003 | FC Utrecht |
| 2004 | FC Utrecht |
| 2005 | PSV |
| 2006 | Ajax |
| 2007 | Ajax |
| 2008 | Feyenoord |
| 2009 | sc Heerenveen |
| 2010 | Ajax |
| 2011 | FC Twente |
| 2012 | PSV |
| 2013 | AZ |
| 2014 | PEC Zwolle |
| 2015 | FC Groningen |
| 2016 | Feyenoord |
| 2017 | Vitesse |
| 2018 | Feyenoord |
| 2019 | Ajax |
| 2020 | Geen bekerwinnaar (seizoen gestaakt vanwege COVID-19) |
| 2021 | Ajax |
| 2022 | Ajax |
| 2023 | Feyenoord |
| 2024 | PSV |
| 2025 | PSV |
Recordhouders en Statistieken
- Meeste overwinningen: Ajax is met 20 overwinningen recordhouder, gevolgd door Feyenoord (15) en PSV (11).
- Meeste finales gespeeld: Ajax heeft 30 finales gespeeld, PSV en Feyenoord volgen met 19 finales.
- Meest doelpuntrijke finale: Willem II versloeg in 1944 Groene Ster met 9-2.
- Snelste doelpunt in een finale: Romário (PSV) scoorde in 1989 na 2 minuten tegen FC Groningen.
- Amateurclubs in de halve finale: IJsselmeervogels (1974/’75), VVSB (2015/’16) en Spakenburg (2022/’23) bereikten de halve finale.
De Rol van de Eredivisieclubs
Verschillende Eredivisieclubs hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de KNVB Beker. Ajax, Feyenoord en PSV domineren de lijst van winnaars, maar ook clubs als AZ, FC Utrecht, Sparta Rotterdam en Willem II hebben de beker weten te winnen.
- Ajax: Won de beker voor het eerst in 1917 en is met 20 overwinningen recordhouder.
- Feyenoord: Won de beker voor het eerst in 1930 en mocht in 2018 de honderdste KNVB Beker in ontvangst nemen.
- PSV: Won de beker voor het eerst in 1950 en won van 1988 tot en met 1990 alle edities.
- AZ: Won de beker vier keer, waarvan drie keer als AZ'67 (1978, 1981 en 1982).
- FC Utrecht: Won de beker drie keer, in 2003 en 2004 zelfs twee keer achter elkaar.
- Sparta Rotterdam: Won de beker drie keer, in 1958, 1962 en 1966.
- Willem II: Won de beker twee keer, in 1944 en 1963.
KNVB Bekerwinnaars in de Eerste Divisie
Clubs die in 2020 actief waren in de Eerste Divisie hebben weinig ervaring met het winnen van de KNVB Beker. Roda JC is de club uit de Eerste Divisie die het vaakst de KNVB Beker wist te winnen (2 keer), maar deze overwinningen dateren uit de tijd dat de club nog in de Eredivisie speelde. FC Eindhoven is de enige club in de Eerste Divisie die geen enkele finale verloor, maar wel won (in 1937).
Amateurclubs Schrijven Geschiedenis
Aan het begin van de historie van de KNVB Beker waren er veel amateurclubs die het toernooi wisten te winnen. H.V. & C.V. Quick is de club met de meeste gewonnen finales zonder ook maar een keer te verliezen (4 keer). Koninklijke HFC won drie bekerfinales zonder te verliezen.
Lees ook: Scheidsrechter niet aanwezig? Dit zijn de stappen
Faillissementen en Doorstarts
In de loop der jaren zijn er veel KNVB Bekerwinnaars failliet verklaard, maar later toch een doorstart gemaakt. HFC Haarlem (winnaar in 1902 en 1912) werd in 2010 failliet verklaard. Fortuna '54 (winnaar in 1957 en 1964) fuseerde met Sittardia tot Fortuna Sittard.