Blikseminslagen zijn een zeldzaam maar gevaarlijk fenomeen, ook in de voetbalwereld. Recentelijk zijn er weer incidenten geweest waarbij voetballers door bliksem werden getroffen, met soms fatale gevolgen. Dit artikel onderzoekt recente gevallen en historische data, en werpt een licht op de risico's en voorzorgsmaatregelen.
Recente incidenten
In de recente geschiedenis zijn er verschillende incidenten geweest waarbij voetballers door bliksem zijn getroffen. Een van de meest recente voorbeelden is het geval van een jeugdkeeper van het Russische Znamya Truda, die tijdens een training door de bliksem werd geraakt en momenteel in coma ligt.
In Nederland vond in 1984 een soortgelijk tragisch incident plaats. Keeper Eric Jongbloed van DWS werd dodelijk getroffen door de bliksem. Dit incident staat nog steeds in het geheugen van velen gegrift.
Het tragische geval van Eric Jongbloed
De dood van Eric Jongbloed, de talentvolle doelman van DWS, op 21-jarige leeftijd is een donkere bladzijde in de geschiedenis van de club. Eric was de zoon van Jan Jongbloed, de legendarische keeper van onder meer DWS en FC Amsterdam. Tijdens een training werd Eric getroffen door een bliksemstraal. Rob Stenacker, destijds aanvoerder van DWS, stond vlakbij Jongbloed. Hij vertelde dat hij en Ron van Niekerk net zes, zeven meter van hem waren weggelopen vlak voor de inslag. Door de luchtdruk werden ze een paar meter verplaatst. Stenacker hoorde een vreselijk gegil van omstanders en zag een rookwolk waar Eric had gestaan.
De begrafenis van Eric Jongbloed op de Oosterbegraafplaats was een emotionele gebeurtenis. Zus Nicole sprak ook in De Tragedies. Ze gaf een schokkend beeld van de begrafenis van haar broer op de Oosterbegraafplaats. “Mijn vriendin kon niet meer naar binnen”, zei Nicole in het boek. “Ik werd gecondoleerd door mensen, die ik niet kende. Ik weet nog goed dat we wegliepen bij het graf en allerlei fotografen ons stonden op te wachten.
Lees ook: Essentiële keepersuitrusting
Blikseminslag bij FC Aramae in Enschede
Recentelijk, op een donderdagavond, sloeg de bliksem in op het voetbalveld van FC Aramae in Enschede, tijdens een training. Een 23-jarige speler raakte gewond. Bestuurslid Benjamin Savci vertelde dat de speler geen gevoel meer had in zijn benen, maar dat dit later terugkwam.
Suzanne, een buurtbewoonster, zag de bliksem inslaan en zag de voetballers in paniek de tribune oprennen. Twee jongetjes zochten schuil onder haar poort. De gewonde voetballer is voor controle naar het ziekenhuis gebracht. FC Aramae organiseerde een bijeenkomst voor staf en spelers om over het voorval te praten.
Indirecte blikseminslag bij Victoria '28
Op dezelfde avond werd ook Victoria '28 getroffen door een indirecte blikseminslag. Julian Vriend en zijn teamgenoten voelden een harde klap en een pijnscheut door hun lichaam. De inslag was bij buurvereniging FC Aramea, maar de gevolgen waren voelbaar. Meerdere mensen raakten gewond en sommigen hadden moeite met ademhalen.
Vriend gaf aan dat het een fout was om op het veld te blijven, ondanks het naderende onweer. Na de inslag ontstond er paniek en chaos. Veel sporters hadden last van hun benen. Vriend benadrukte het belang van het opvolgen van waarschuwingen voor onweer en het zoeken van een veilige plek.
Reactie van FC Aramea
Benjamin Savci, voorzitter van FC Aramea, was geschrokken van de inslag. Hij dacht eerst dat het vuurwerk was, maar al snel bleek de ernst van de situatie. De spelers renden in paniek van het veld en de getroffen speler werd direct geholpen.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
De kracht van bliksem
Brian Verhoeven van Buienradar legt uit dat de blikseminslag in Enschede een kracht had van 200.000 ampère. De bliksem sloeg in een lichtmast en verspreidde zich via de grond, waardoor mensen indirect getroffen werden. Verhoeven benadrukt dat het gevaarlijk is om tijdens onweer op een voetbalveld te staan.
Deze specifieke bliksem was een positieve blikseminslag, die 20 keer zo sterk is als een gemiddelde negatieve blikseminslag. Positieve bliksem komt minder vaak voor, maar is veel krachtiger en gevaarlijker. Het kan klinken als een explosie en is vaak dodelijker dan negatieve bliksem.
Waarschuwingstekenen en veiligheidsmaatregelen
Verhoeven waarschuwt dat positieve bliksem vaak inslaat op een plek die verder weg is van de bui, zonder regen of gedonder vooraf. Een waarschuwingsteken kan zijn dat de haren van mensen overeind gaan staan. In dat geval is het belangrijk om direct een veilige plek te zoeken, zoals een auto of een huis.
Incident in Peru
Een ander recent incident vond plaats in Peru, waar een 39-jarige voetballer, Jose Hugo de la Cruz Meza, overleed nadat hij door de bliksem was getroffen. Vijf anderen raakten gewond. De bliksem sloeg in kort nadat de scheidsrechter de wedstrijd had onderbroken. De keeper, Juan Chocca Llacta, werd ook getroffen en naar het ziekenhuis gebracht met ernstige brandwonden.
Het ongeluk gebeurde in de buurt van Huancayo, een stad op grote hoogte.
Lees ook: De nasleep van het ongeluk: een analyse
Blikseminslag in 2021 bij Aramea
In 2021 sloeg de bliksem ook al in bij voetbalclub Aramea in Enschede, waarbij een aantal spelers in het ziekenhuis belandde.
Statistieken en risico's
Hoewel directe blikseminslagen relatief zeldzaam zijn, zijn de gevolgen vaak ernstig of zelfs dodelijk. Statistieken over blikseminslagen bij voetballers zijn schaars, maar de recente incidenten tonen aan dat het risico wel degelijk aanwezig is.
Over Jan Jongbloed
Jan Jongbloed, de legendarische doelman van Oranje die op 82-jarige leeftijd is overleden, was een gewone Amsterdamse jongen die liever viste dan voetbalde. Hij werd een vedette tegen wil en dank en keepte twee WK-finales.
Jongbloed kwam uit een communistisch nest met tien kinderen, waar niet veel geld was. Voetballen deed hij op straat in Amsterdam, en later bij zijn eerste club VVA als tweebenige linksbuiten. Als prima voetballer werd daar waarschijnlijk de basis gelegd voor zijn kwaliteiten als meevoetballende 'vliegende kiep'.
Als doelman was Jongbloed actief voor DWS, FC Amsterdam, Roda JC en Go Ahead Eagles; bij die laatste club speelde hij op 44-jarige leeftijd zijn laatste officiële wedstrijd. Een min of meer gedwongen pensioen, daar hij in dat duel met HFC Haarlem getroffen werd door een hartinfarct.
Hij kwam tot 'slechts' 24 interlands bij het Nederlands elftal, maar daar zaten wel twee WK's bij, inclusief finales: in 1974 en 1978.
Op het veld was Jongbloed fanatiek en keihard. Toch was voetbal voor hem niet het belangrijkste van de wereld. En ook niet het op één na belangrijkste, getuige zijn uitspraak: "Ik hield van vissen, vrouwen en voetbal. In die volgorde."
De interlandloopbaan van Jongbloed bestaat uit 24 duels in 16 jaar en is grillig. In 1960 was hij al eens reservedoelman achter Eddy Pieters Graafland bij een trip naar de Nederlandse Antillen.
Zijn debuut maakte hij in 1962 bij een vriendschappelijke wedstrijd tegen Denemarken. Jongbloed kwam vijf minuten voor tijd in het veld voor Piet Lagarde en moest één keer vissen in het met 4-1 verloren duel.
Liefst twaalf jaar lang bleef Jongbloed vervolgens buiten beeld bij Oranje. Pas in 1974 was er weer interesse, van bondscoach Rinus Michels.
In de tussentijd beleefde Jongbloed met DWS zijn hoogtepunt als clubspeler: in 1964 veroverde de Amsterdamse club de landstitel, nota bene als net uit de eerste divisie gepromoveerde club.
In 1974 was er nog een hoogtepunt voor Jongbloed, toen hij met fusieclub FC Amsterdam in de tweede ronde van de UEFA Cup de Italiaanse grootmacht Internazionale uitschakelde.
Daarna volgde ook nog eens de selectie voor het WK van 1974. Bondscoach Michels was voor zijn totaalvoetbal op zoek naar een doelman die kon voetballen. FC Amsterdam-keeper Jongbloed, en niet PSV-goalie Jan van Beveren, werd de eerste keus.
Jongbloed viel tijdens het WK op omdat hij zonder handschoenen keepte. Met blote handen had hij meer grip op de bal, legde hij uit.
Voor Vrij Nederland hield hij voor en tijdens het WK een dagboek bij. Openhartig, eerlijk en typisch Jongbloed, blijkt bijvoorbeeld uit onderstaande passage.
Piet Keizer en ik stonden vanmorgen met een bloedend hart op, zaterdag 1 juni is namelijk opening visseizoen.
Na het eten (voortreffelijk) sigaretje gerookt en 's avonds wat gekaart. Fadhronc (assistent-bondscoach, red.) vandaag 25 jaar in Nederland. Geen gebak gehad. Welterusten.
Uiteindelijk verloor Oranje de WK-finale van West-Duitsland. Bij het schot van Gerd Müller voor de 2-1 dook Jongbloed niet, wat hem de nodige kritiek opleverde.
"Ik weet heus wel of ik een bal had kunnen tegenhouden of niet en deze was niet te stoppen'', zei Jongbloed daarover in 1998 tegen de Volkskrant. "Ik zie het nog gebeuren en toch heb ik nooit wakker gelegen van die goal, omdat ik wist dat ik mezelf niets te verwijten had.'''
Van Jongbloed was wel bekend dat hij niet hield van duiken. In zijn biografie Aparteling zegt hij daarover: "Duiken is gewoon een kwestie van staan. Een metertje naar links of een metertje naar rechts. En als ik een bal echt niet tegen kon houden, dook ik niet. Daar had ik een klerehekel aan. Moet je weer opstaan… Ik was er te lui voor."
Na het WK in 1974 was er voor Jongbloed een aanbieding van Ajax. Maar de dan al 33-jarige goalie bleef FC Amsterdam trouw. De Ajax-mentaliteit hoefde van hem niet, en hij prefereerde zijn vrije visdag boven een extra trainingsdag. Bovendien had hij het ook druk met zijn sigarenwinkel annex hengelsportzaak.
Het verhaal gaat dat Johan Cruijff de fanatieke Jongbloed eens wilde uitleggen hoe hij moest vissen. "Als je niet gauw opsodemietert, lazer ik je zo het water in", was het antwoord van Jongbloed.
Op het WK van 1978 begon Jongbloed - inmiddels in dienst van Roda JC - als eerste doelman, maar na drie wedstrijden raakte hij zijn basisplaats kwijt aan Piet Schrijvers.
Jongbloed zei later veel last te hebben gehad van het feit dat er eigenlijk twee bondscoaches waren. "Ernst Happel zat alleen maar te kaarten, Jan Zwartkruis riep van alles. En wie nou de eindverantwoordelijkheid had, is voor mij altijd onduidelijk gebleven", zei Jongbloed later.
Door de blessure die Schrijvers opliep tegen Italië in de laatste groepsduel van de tweede ronde, keerde Jongbloed terug onder de lat. In de finale verloor Nederland na verlenging met 3-1 van thuisland Argentinië.
Jongbloed had een gedurfde manier van keepen. Cruijff prees hem in zijn toptijd als de modernste doelman. Hij was een meevoetballende keeper, die regelmatig buiten zijn eigen strafschopgebied als laatste man fungeerde. Ook zijn timing en sprongkracht waren pluspunten.
Bovendien kon Jongbloed aan het einde van zijn loopbaan een reeks indrukwekkende records presenteren.
Hij speelde 717 wedstrijden in het betaalde voetbal, in 27 seizoenen, en dat is nu nog steeds een record. Hij speelde in september 1985 op zijn 44ste met Go Ahead Eagles bij HFC Haarlem zijn laatste wedstrijd in het betaalde voetbal en was daarmee de oudste prof uit de geschiedenis.
Als international bleef hij een recordaantal van 683 minuten zonder tegendoelpunt, tussen 1975 en 1978.
Op 23 september 1984, tijdens zijn laatste periode onder de lat bij Go Ahead Eagles, kreeg Jongbloed te maken met het grootste drama uit zijn leven: zijn 21-jarige zoon Eric-Jan, keeper bij DWS, kwam om het leven toen hij tijdens een wedstrijd door de bliksem werd getroffen.
Na zijn actieve loopbaan was de trouwe Jongbloed lang bij Vitesse werkzaam. Van 1988 tot 2010 bekleedde hij diverse functies in Arnhem: assistent-trainer, jeugdtrainer en interim-hoofdtrainer.
Maar het liefst had Jongbloed tot zijn 65ste in het doel willen staan, zei hij in een interview met de Volkskrant: "Een mooier vak dan keepen bestaat niet. Ik kan me een wedstrijd herinneren met DWS tegen Rapid. Ik hield de meest onmogelijke ballen tegen, ik had het gevoel dat ik eeuwig door de lucht kon zweven.
Andere incidenten en gebeurtenissen in 1984
De finale van het ABN Tennistoernooi Rotterdam van 1984 is nooit afgemaakt na een bommelding van de Anti Capitalistic Movement.
Tien jaar eerder, op 18 maart 1984, verliep de finale van dit tennisevenement dramatisch.
Het verlies van Oranje tegen een eenmalige Leidse selectie in 1984 is een dieptepunt.
Bondscoach Kees Rijvers had aangekondigd om met de internationals op 7 maart te spelen op het terrein van FC Lisse tegen de selectie van de afdeling Leiden. Het was de laatste test voor een vriendschappelijke wedstrijd een week daarna tegen Denemarken.