Deze artikel onderzoekt de geschiedenis en invloed van de Angelen in Noordwest-Europa, met name in de periode tot circa 500 n.Chr. De focus ligt op hun aanwezigheid in het huidige Nederland en Noord-Duitsland, en de culturele sporen die ze hebben achtergelaten.
Oud Anglica: Een Overzicht
De Angelen, een Germaanse stam, speelden een significante rol in de vroege geschiedenis van Noordwest-Europa. Hoewel vaak overschaduwd door de Saksen en Friezen, hebben de Angelen een duidelijke impact gehad op de cultuur, taal en het landschap van de regio. Dit artikel onderzoekt hun oorsprong, migraties en de overblijfselen van hun aanwezigheid in het huidige Nederland en aangrenzende gebieden.
De Vroege Angelen: Oorsprong en Migraties
De oorsprong van de Angelen ligt in Angeln, een gebied in het noorden van Duitsland, specifiek in Sleeswijk-Holstein, tussen de Oostzee en de Elbe. Rond 500 v.Chr. bevolkten Angelen dit gebied vanuit Sleswig. Er wordt aangenomen dat ze al in de 4e-3e eeuw v.Chr. als volk bestonden, mogelijk zelfs eerder. In de 5e eeuw n.Chr. begonnen de Angelen, samen met Saksen en Juten, aan een grootschalige migratie naar Brittannië, het latere Engeland. Deze migratie, die plaatsvond tussen 400 en 550 n.Chr., omvatte naar schatting 5 miljoen Angelen.
Anglische Sporen in Nederland
Ondanks de massale migratie naar Engeland, bleven er Angelen achter op het vasteland van Europa. Hun aanwezigheid in Nederland is te herkennen aan bepaalde plaatsnamen en culturele elementen.
Plaatsnamen:
Verschillende plaatsnamen in Nederland suggereren een Anglische oorsprong. Deze namen bevatten vaak elementen die kenmerkend zijn voor het Anglisch, zoals "have" (hoeve) en "inga" (gehucht, volk van).
Lees ook: Essentiële keepersuitrusting
- Aalden (Midden-Drenthe): De naam lijkt afgeleid van het Anglische "haugh" (hoogte).
- Aalhorsterpad (Dalfsen): Ook hier wordt een link gelegd met het Anglische "haugh".
- Anjum (Noordoost-Friesland): Vroeger bekend als Engwirden, wat kan verwijzen naar de locatie waar Angelen woonden.
- Achterhoek: De regio kent diverse plaatsnamen met het achtervoegsel "-thun" (tuin, omheinde grond, erf), wat mogelijk wijst op Anglische invloed. Voorbeelden zijn Aalten (bewoond rond 550 n.Chr.) en Barchem (tempel, altaar, offerplaats + thun).
- Lochem en Laren (Twente): Plaatsnamen in deze regio eindigen op "-ford" (voorde), wat kan duiden op Anglische aanwezigheid. De Berkel stroomde ooit door dit gebied.
- Oldenhave (Zelhem): De naam "have" in Oldenhave duidt op Anglische herkomst. In het Saksisch is "have" gewoon 'hoeve', maar in het Anglisch betekent het meer. Ahave staat voor Anglisch Aa, dat water betekent.
Architectuur:
Sommige architectonische kenmerken in Nederland worden toegeschreven aan de Angelen. Wolfdaken, bijvoorbeeld, worden beschouwd als typisch voor Anglische bouwstijl. Een voorbeeld is hoeve De Pol, die in 1900 op de plek van Ahave werd gebouwd en een wolfdak heeft.
Andere Culturele Sporen:
- De term "have" (eigendom, bezit) lijkt van Anglische herkomst te zijn. Het Oudnoors kent het woord "hôva" (land van bepaalde grootte).
- Familienamen die eindigen op "-ing" worden soms als Anglisch beschouwd, hoewel namen die eindigen op "-ink" eerder van Saksische herkomst zijn.
Anglische Invloed in Noord-Duitsland
Naast Nederland was ook Noord-Duitsland een belangrijk gebied voor de Angelen. De streek Angeln zelf, gelegen in Sleeswijk-Holstein, getuigt van hun oorsprong. Daarnaast zijn er andere locaties in Noord-Duitsland die verband houden met de Angelen:
- Eemsland: Dit gebied werd rond 250 v.Chr. bevolkt door Angelen en wordt beschouwd als Anglisch gebied.
- Anglische Gouw: Deze gouw, gelegen in Holstein tussen de Oostzee en de Elbe, werd rond 500 v.Chr. bevolkt door Angelen uit Sleswig. De naam is een samenstelling van Anglisch Ealba (Elbe) + ing + gaw (gouw).
De Verhouding tussen Angelen, Saksen en Friezen
De Angelen leefden in Noordwest-Europa naast andere Germaanse stammen, waaronder de Saksen en Friezen. De interactie tussen deze groepen was complex en leidde tot zowel samenwerking als conflicten.
- Assimilatie: Na de migratie naar Engeland assimileerden de achtergebleven Angelen geleidelijk met de Saksen en Friezen. De mate van assimilatie hing af van de verhouding tussen Angelen, Saksen en nieuwkomers.
- Angelen + Friezen: Weinig nieuwkomers en geringe verschillen leidden tot een snelle assimilatie.
- Angelen + veel Saksen: Veel nieuwkomers en grotere verschillen leidden tot een complexere assimilatie, waarbij de Angelen zich voornamelijk op het platteland en kleine gehuchten vestigden.
- Angelen + weinig Saksen: Weinig nieuwkomers leidden tot weinig verandering en een behoud van de regionale Anglische cultuur.
- Conflicten: Er waren ook conflicten tussen de Angelen en andere stammen. Zo werden de Angelen in het Land van Maas en Waal verdreven door de Saksen, waarna ze naar het zuiden vluchtten.
De Betekenis van Ingwi
Ingwi, ook bekend als Ing, is een belangrijke figuur in de Germaanse mythologie en wordt vaak geassocieerd met de Angelen. Hij wordt beschouwd als een god van krijgers en oorlog. Sommige saga's noemen Ingwi als de eerste koning van Zweden, wiens nazaten de Inglings werden genoemd. Volgens de overlevering reisde de Deense koning Ingwi rond 665 v.Chr. naar Angeln.
De Taal van de Angelen
De taal van de Angelen, het Anglisch, was een Oud-Teutoonse taal die verwant was aan het Engels. Er wordt aangenomen dat het Anglisch in de 4e-3e eeuw v.Chr. al als volkstaal bestond. De overeenkomsten tussen het Anglisch en andere Germaanse talen, zoals het Oud-Kents, zijn te zien in de ontwikkeling van bepaalde klanken.
Lees ook: Humphrey Mijnals in Oranje
Totempalen en Rituele Praktijken
De tekst suggereert een mogelijke link tussen Anglische locaties en rituele praktijken, vergelijkbaar met de totempaalcultuur in andere delen van de wereld. Er wordt gespeculeerd over de aanwezigheid van altaren, tempels en rechtszittingen op Anglische locaties, evenals rituelen waarbij dierenoffers werden gebracht. Archeologische vondsten en historische documenten zouden deze vermoedens kunnen bevestigen.
Lees ook: De nasleep van het ongeluk: een analyse