Indonesië, een land dat bekend staat om zijn rijke cultuur en passie voor sport, heeft een interessante voetbalgeschiedenis, die verweven is met zowel nationale trots als internationale ambities. Van historische wedstrijden in het voormalige Nederlands-Indië tot recente confrontaties met China, het Indonesische voetbal heeft een lange weg afgelegd.
Het Vroege Voetbal in Nederlands-Indië
Voetbal was al vroeg populair in Nederlands-Indië, hoewel de organisatie ervan nog in de kinderschoenen stond. De enorme afstanden binnen de archipel maakten een nationale competitie vrijwel onmogelijk. Er werden voornamelijk regionale competities georganiseerd. In 1921 werd voor het eerst een nationaal team samengesteld. Deze selectie van de Nederlandsch-Indische Voetbal Bond (NIVB), die later de Nederlandsch-Indische Voetbal Unie (NIVU) werd, speelde een wedstrijd tegen Singapore in Batavia, die met 1-0 werd gewonnen. Andere vroege ontmoetingen in Batavia waren een overwinning op Australië (2-1) in 1928 en een gelijkspel tegen Shanghai (4-4) in 1930. In 1934 speelde het nationale team voor het eerst buiten de landsgrenzen.
De relatie tussen voetbal en politiek ontwikkelde zich al in deze tijd. In 1930 werd de nationalistische Persatuan Sepak Bola Seluruh Indonesia (PSSI) opgericht als een tegenhanger van de NIVB. Helaas is er onvoldoende informatie beschikbaar om dieper in te gaan op de strijd tussen deze twee organisaties. Wel is zeker dat de NIVB/NIVU tot 1949 op internationaal niveau de enige erkende partij was voor onderhandelingen.
Deelname aan het WK van 1938
In 1937 besloot de FIFA dat Nederlands-Indië voor het WK in Frankrijk in 1938 voorrondes moest spelen tegen Japan en de Verenigde Staten. Japan en de Verenigde Staten trokken zich echter terug, waardoor Nederlands-Indië automatisch werd toegelaten tot de eerste speelronde, die volgens een knock-outsysteem werd gespeeld. Nederlands-Indië zou het opnemen tegen Hongarije, en Nederland tegen Tsjecho-Slowakije.
De verwachtingen waren hooggespannen. De Java Bode schreef op 12 februari 1938 dat de beste voetballers van Java elkaar in Soerabaja zouden treffen. Een team van Oost-Java speelde tegen een team van West- en Midden-Java. De Java Bode was echter teleurgesteld; geen van beide teams voldeed. De spelers vormden geen team en waren onvoldoende fit.
Lees ook: Nederland vs. Dominicaanse Republiek Volleybal
Niet alleen de selectie van de spelers was problematisch. Ook de organisatie van de reis was complex. Karel Lotsy, een bekende Nederlandse voetbalbestuurder, probeerde een programma op te stellen voor het verblijf van het Nederlands-Indische team, inclusief een wedstrijd tegen het Nederlandse elftal. De verwachting was dat beide teams in de eerste ronde zouden verliezen en dan nog een keer tegen elkaar zouden kunnen spelen. Er werd echter getwijfeld of het publiek daar na het WK nog behoefte aan zou hebben. Om de spanning erin te houden, werd in Nederland geen ruchtbaarheid gegeven aan de berichten in de Indische kranten over het matige spel van het team. Lotsy sprak hoopvol over "lenige, vlugge knapen" die voor een verrassing zouden kunnen zorgen. Een wedstrijd op 26 juni, tijdens de Olympische dag in Amsterdam, leek de enige mogelijkheid, omdat het Olympisch stadion dan toch al gevuld zou zijn. De KNVB was dan ook verbaasd toen de NIVU na ontvangst van de uitnodiging voor deze wedstrijd een telegram terugstuurde met de mededeling dat men "liever nog even afwachtte". Over de reden van dit vage antwoord kon men slechts gissen. Was het angst om te verliezen?
De discussies over wel of niet spelen vonden waarschijnlijk plaats aan boord van de 'Baloeran'. Op 27 april 1938 vertrok het schip uit Tandjoeng Priok met de voltallige selectie, trainer Johannes Ch. J. Mastenbroek, R.E. Weiss ('leider van het elftal'), mevrouw Meyer ('secretaresse-honoraire') en reisleider F. van Bommel (namens de NIVU). Vanaf Genua reisde het gezelschap verder met de trein. Lotsy verwelkomde het gezelschap in Roosendaal. Het Algemeen Dagblad schreef: "In een echt Hollandsch miezerig regentje zijn de Indische voetballers de 18e mei om kwart over tienen ´s morgens in Den Haag aangekomen. Een paar honderd enthousiasten zorgden op het perron en buiten onder de kap van het station voor een zeer hartelijk welkom door het gezelschap met een luid hoera te begroeten." Van Bommel vertelde de journalisten dat de reis goed was verlopen, mede dankzij "de gezamenlijke maaltijden met de Indische rijsttafel, aangevuld met Europeesche voeding". De selectie, met een gemiddelde leeftijd van 22 jaar, bestond uit zeventien spelers, waaronder een Javaan, drie Chinezen, drie Ambonezen, twee Sumatranen en acht Indo-Europeanen. Van Bommel wilde verder niets zeggen over de wedstrijd tegen Hongarije. De volgende maand verbleef het gezelschap in Hotel Duinoord te Wassenaar. Kort na aankomst werd met vertegenwoordigers van de KNVB het programma doorgenomen. De eerste dagen werden enkele oefenwedstrijden afgewerkt: tegen H.B.S. Den Haag (2-2) en Haarlem (5-3), en werd in Amsterdam de interland Nederland-Schotland bezocht.
Op zondag 6 juni 1938 was het zover. In het Vélodrome Municipal te Reims, onder het toeziend oog van 20.000 toeschouwers (volgens de kranten) of 9.000 (volgens officiële FIFA-statistieken), betrad Nederlands-Indië voor het eerst het veld in een officiële WK-wedstrijd. Het team bestond uit Mo Heng Tan uit Malang; Achmad Nawir, Hong Djien Tan, Suvarte Soedarmadji en Jack Samuels uit Soerabaja; Frans Hukom uit Bandoeng; en Anwar Sutan, Frans Meeng, Hans Taihitu, Henk Zomers en Tjaak Pattiwael uit Batavia. Het team speelde in oranje shirts, witte broeken en lichtblauwe kousen.
Over het verloop van de wedstrijd kunnen we kort zijn. De Sumatra Post wijdde er later een hele pagina aan onder de titel 'Een eervolle 6-0 nederlaag van Indië', waarbij het radioverslag van Han Hollander vrijwel letterlijk werd gevolgd. Samengevat kwam het erop neer dat Nederlands-Indië te zwak was, onvoldoende samenspeelde, geen tactisch inzicht had en een gebrek aan fysieke kracht. Hollander vond dat de jongens wel goed speelden, maar dat ze nog positie moesten kiezen. Het Nederlandse team deed het niet veel beter; het verloor met 0-3 van de Tsjechen. Een week na de wedstrijd, toen de spelers terug waren in Hotel Duinoord, noteerde de pers dat de jongens onaangenaam waren getroffen door de brute kracht en het geniepige spel van de Hongaren. "En", voegden de spelers eraan toe, "de bal was te week geweest". Een dezer dagen werd verder een bezoek gebracht aan de oudste voetbalclub in Nederland, de koninklijke Utile Dulci (UD) in Deventer. Van deze gebeurtenis is ook de beste foto bewaard gebleven. Onder het wapen van UD (en een prauw!) zien we de volledige selectie met enkele officials.
Op 26 juni stond de volgende wedstrijd op het programma, tegen het Nederlands elftal in het Olympisch stadion in Amsterdam. In een vol stadion (50.000 toeschouwers) betraden beide teams het veld, Nederland in het wit en Nederlands-Indië in het oranje. Een foto toont ons hier beide aanvoerders. Voor de Nederlanders was dit Puck van Heel, en voor Nederlands-Indië waarschijnlijk Achmad Nawir. Beide aanvoerders dragen een bal. Ondanks de balkeuze verloor Nederlands-Indië ook hier, met 9-2. Dezelfde tekortkomingen die in Frankrijk werden geconstateerd, kwamen ook nu weer aan het licht. Han Hollander wees er meermaals op dat de Indische jongens erg klein waren (gemiddeld nog geen 1.60 meter), wat vooral de doelman parten speelde. Mo Heng werd meermaals verschalkt door een boogballetje. De doelpunten van Indische zijde werden gemaakt door Taihitu en Pattiwael. "Bijzonder hartelijk was de houding van het Nederlandse publiek. De daverende toejuichingen bij de begroeting, de hartelijke aanmoedigingen, ze zullen den Indischen gasten in prettige herinnering blijven. En stellig geldt dit voor het uitstapje naar Europa in zijn geheel." Twee dagen later verloor het Indische team nog een oefenwedstrijd van een Haagse selectie. Het zal de spelers op dat moment niet veel meer hebben uitgemaakt. Op 1 juli nam de thuisreis een aanvang.
Lees ook: België, China en de Olympische hockeycompetitie
De tragiek wil dat slechts een van de spelers van deze Indische selectie ooit nog een interland heeft gespeeld. Alleen doelman Mo Heng Tan kwam in het begin van de jaren '50 nog een keer uit voor het Indonesische elftal; voor alle anderen is het bij deze WK-reis gebleven. Het is onbekend wat er van hen is geworden, met uitzondering van de sterspeler van het Indische team in Reims, Frans Meeng.
Na de Soevereiniteitsoverdracht
Na de soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949 hield de NIVU op te bestaan en nam de PSSI het over. In de officiële FIFA-statistieken staan de interlands van deze WK-reis in 1938 geregistreerd, maar de PSSI erkent ze niet. Een revanche-wedstrijd tegen Nederland is er nooit meer van gekomen. De huidige FIFA-ranking (Nederland staat 2e, Indonesië 147e) geeft daar ook geen aanleiding toe. Om historische redenen is dit natuurlijk jammer.
Indonesië vs. China: Recente Ontmoetingen
De voetbalgeschiedenis van Indonesië kent ook recente confrontaties met China. Een vriendschappelijke wedstrijd in de zomermaanden van een niet-toernooi-jaar staat garant voor een bijzondere bestemming. De Azië-trip begint in Jakarta, omdat het de 170e plek op de FIFA-ranking bezet. China staat 95e.
Het feit dat het Nederlands Elftal naar Indonesië kwam, vonden de Indonesiërs geweldig. Zelfs de training was een happening. De Indonesiërs waren enthousiast over de bewegingen van Robin van Persie, Arjen Robben en Wesley Sneijder. Supporters zagen zo'n training als een mooi uitje om te verzamelen en daarna een gezamenlijke plek te vinden voor het nuttigen van consumpties.
Op wedstrijddag werd er een stukje van de oude stad van Jakarta bezocht. Met namen als café Batavia realiseerde men zich dat er een stuk geschiedenis ligt. De kaartjes werden opgehaald en er werd weer naar de Eastern Promise gegaan. Op tijd naar het stadion, plekje zoeken, spandoekje ophangen, mensen kijken en fotootje maken. Er waren ongenummerde plekken, dus er moest letterlijk een plekje worden gezocht in een vollopend stadion. Tijdens de warming-up en bij het volkslied kreeg men kippenvel van zoveel enthousiasme. Niet alleen richting hun eigen elftal, maar ook voor het feit dat Oranje tegen hun wil voetballen. De dankbaarheid en bewondering spatte er af. De wedstrijd werd met 0-3 gewonnen met goals van Siem de Jong (2x) en Arjen Robben. Het kwaliteitsverschil was te groot.
Lees ook: De Chinese hockeydroom van Alyson Annan
De volgende dag werd er al doorgereisd naar de Chinese hoofdstad Beijing. Daar aangekomen viel de soepele afhandeling op om het land in te komen. Omdat er een dag eerder was gearriveerd dan de rest, werd de Chinese Muur bezocht. 's Avonds ging de hele groep opnieuw naar de open training. De training werd gestart met een generale repetitie voor de wedstrijd. Voor het eerst opende een training met de Fifa-tune, het Wilhelmus én het Chinees volkslied, inclusief vlaggen en twee teams gevormd door vervangers.
Op wedstrijddag werd het Plein van de Hemelse Vrede bezocht om wat fotootjes te schieten met de heer Mao op de achtergrond. Nadat de kaartjes bij de KNVB waren opgehaald brak er een enorm noodweer los. De wedstrijd China - Nederland werd gespeeld in het Workersstadium in Beijing. Het was lang niet uitverkocht en de plekken waren matig. De wedstrijd eindigde in 0-2 door een strafschop van Robin van Persie en een goal van een andere speler. Na afloop was er geen sprake van bedanken van de meegereisde fans. Na de wedstrijd begon het noodweer weer van voren af aan en werd er een Belgisch café bezocht. De volgende dag werd er een excursie georganiseerd naar de Chinese Muur. Op drie plekken (Mutiany, Huanghaucheng en Bandaling) werd de Muur bezocht en werden er foto's gemaakt.
Indonesië vs. China: WK-Kwalificatie
Indonesië staat op de vierde plaats in groep C van de WK-kwalificatie van de AFC met 9 punten uit 8 wedstrijden. China staat zesde met 6 punten. In hun laatste wedstrijd op 25 maart 2025 behaalde Indonesië een 1-0 overwinning op Bahrein in de kwalificatieronde voor het WK van de AFC. China leed een 0-2 nederlaag tegen Australië.
De enige eerdere keer dat Indonesië en China elkaar troffen was op 15 oktober 2024. China won toen met 2-1 in de kwalificatieronde voor het Wereldkampioenschap van de AFC.
Met vooral redelijk wat tegendoelpunten voor beide ploegen in hun recente duels, lijkt de meer/minder dan 2.5 doelpunten markt interessant. Indonesië en China hebben respectievelijk 8 en 6 doelpunten gescoord in hun laatste 8 wedstrijden. Wat betreft de BTS-markt, met Indonesië's recente thuisoverwinningen en China's moeite om consistent te scoren, lijkt "BTS: Nee" een logisch scenario.
Toekomstperspectief
De voetbalgeschiedenis van Indonesië is rijk en divers, met hoogte- en dieptepunten. De deelname aan het WK van 1938 was een historisch moment, maar de weg ernaartoe en de nasleep ervan laten zien dat er nog veel werk aan de winkel was en is. De recente ontmoetingen met China laten zien dat Indonesië nog steeds bezig is met het ontwikkelen van zijn voetbal. Met een jonge en talentvolle selectie is de toekomst hoopvol, maar er zal hard gewerkt moeten worden om de kloof met de top van de wereld te dichten.
Andere Sporten en Culturele Aspecten in Indonesië
Naast voetbal zijn er nog andere sporten en culturele aspecten die belangrijk zijn in Indonesië:
- Sepak Takraw: Een populaire sport in Indonesië, een soort voet-volleybal gespeeld met een rotanballetje.
- Badminton: De volkssport van Indonesië, waar het land samen met Zuid-Korea, China en Maleisië de wereldtop domineert.
- Kopi Luwak: De duurste koffie ter wereld, geproduceerd met behulp van civetkatten.
- Kreteksigaretten: Indonesische sigaretten met kruidnagel, populairder dan Westerse sigaretten.
- Dangdut: Een populaire muzieksoort in Indonesië, een mengeling van Javaanse, Indiase en Europese muziekstijlen.
- Bintang: Het meest bekende biermerk in Indonesië, afkomstig uit de Heinekenbrouwerijen.
- Pencak Silat: De traditionele vechtsport van Indonesië, met miljoenen beoefenaars.
tags: #indonesië #china #voetbal #geschiedenis