IJshockey, een sport die synoniem staat voor snelheid, kracht en strategie, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. Hoewel de exacte oorsprong moeilijk te traceren is, wordt Canada algemeen beschouwd als de bakermat van het moderne ijshockey. Dit artikel duikt in de geschiedenis van ijshockey, de ontwikkeling ervan in Canada en de wereld, en belicht enkele belangrijke figuren en gebeurtenissen die de sport hebben gevormd.
De Vroege Geschiedenis van IJshockey
De voorlopers van ijshockey kunnen worden gevonden in verschillende balspelen die in Europa werden gespeeld. In Frankrijk was er het "jeu de Soule" of "de Choule", waarbij stokken met haken werden gebruikt om een bal voort te bewegen. Sommige historici geloven dat dit spel de voorloper is van golf, hockey en cricket. Franse soldaten brachten dit spel mogelijk naar Canada, waar de Canadese Indianen er in de 18e eeuw op het ijs mee gingen spelen. In Engeland werd al in de 11e eeuw een spel gespeeld dat op ijshockey leek, genaamd "bandy" of "cambuca". In Schotland en Ierland waren er vergelijkbare spellen genaamd "shinty" en "hurley". Deze spellen werden meestal op gras gespeeld, maar in de winter ook op ijs.
Op het eind van de 18e eeuw werd er ook in Duitsland een balspel op het ijs gespeeld. Johann Christoph GutsMuths beval het spel aan met een kurk, die "niet zo ver weg vliegt als een bal of een kogel". Dit kan worden gezien als een vroege versie van de puck.
De Geboorte van Modern IJshockey in Canada
In Canada werd ijshockey, zoals we dat nu kennen, geboren. Britse militairen speelden er "ijspolo" met een harde gummibal en zware sticks. Het spel was vaak ruw en er deden soms vijftig man tegelijk mee. Omstreeks honderd jaar geleden werd het veel gedaan in de buurt van Montreal en Halifax, waar de eerste metalen schaatsen vandaan kwamen. De eerste ijshockeywedstrijd met een puck vond plaats op 3 maart 1875 op de schaatsbaan van Montreal. De captains van de eerste teams waren studenten van de McGill-universiteit. Iedere ploeg bestond uit 9 man. Pas in 1884 werd dit aantal tot 7 man verminderd. Tegenwoordig staan er van een ploeg altijd 6 man op het ijs. De reden waarom men een puck koos in plaats van een harde bal, ligt voor de hand: men moest ook om de toeschouwers denken! De eerste puck was een schijf van hard hout. Van toen af aan stelde men de afmetingen van het veld vast en er kwamen goals, waarvan ook hoogte en breedte nauwkeurig werden voorgeschreven. De ene ijshockeyclub na de andere werd opgericht. Men sprak niet meer van ijshockey, maar gewoon van hockey. Speelde men het op een grasveld, dan heette het "field-hockey".
De Verspreiding van IJshockey naar Europa
In Europa hield men lang vast aan het oude "bandy"-spel. In 1891 werd dit spel voor het eerst op het Europese vasteland gespeeld, in Nederland. Men noemde het bij ons "keujagen". Later vond het ook ingang in Zwitserland en Oostenrijk. Ook in Bohemen, het tegenwoordige Tsjechoslowakije werd deze sport met voorliefde beoefend; de Tsjechen zijn er nóg meesters in. In het oude Rusland werd "bandy" omstreeks 1850 ingevoerd door leden van de Britse ambassade, maar de Petersburgse politie maakte er een eind aan, omdat er zich nogal eens ongelukken voordeden. Tegen het eind van de eeuw was de sport echter zó populair, dat de politie van de tsaar er niets meer tegen wilde doen. In Zwitserland werd de "bandy"-sport omgezet in het echte ijshockey. Men ging daar geleidelijk van de bal op de schijf over en van de allereerste captain van het eerste hockeyteam wordt heden ten dage in het turn- en sportmuseum te Bazel nog de eerste stick bewaard. Van het Zwitserse ijshockey-verbond zijn thans bijna 7000 Zwitsers lid.
Lees ook: Internationale ambities van korfbal
Belangrijke Figuren in de Geschiedenis van IJshockey
Door de jaren heen hebben vele individuen een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van ijshockey. Een van de meest legendarische spelers is Wayne Gretzky, ook wel bekend als "The Great One". Hij begon op driejarige leeftijd zijn vaardigheden te oefenen op een ondergelopen stukje land achter het ouderlijk huis, groeide uit tot de beste speler ooit en schreef talloze records op zijn naam. Een ongrijpbare speler die in deze keiharde sport altijd meer tijd leek te hebben dan andere spelers waardoor zelfs de meest geharde verdedigers geen vat op hem kregen.
Een andere belangrijke figuur is Börje Salming, een Zweedse verdediger die in de jaren '70 en '80 een pionier was voor Europese spelers in de NHL. Hij speelde zeventien seizoenen in Toronto en Detroit en domineerde de blue-line van de Maple Leafs met zijn fabelachtige two-way spel. Nadat Salming reeds als eerste Europeaan de grens van 1000 NHL wedstrijden passeerde, eindigde de Leafs teller op 1099 wedstrijden. Na 1148 wedstrijden en 787 punten in de NHL vergaard te hebben, kreeg Salming als eerste Europeaan ooit in 1996 een plek in de Hockey Hall of Fame. In juli van dit jaar werd bekend dat de Hall of Famer aan ALS leed. In het bijzijn van zijn familie blies de Zweedse legende donderdag 24 november zijn laatste adem uit.
Ook Alex Andjelic is een belangrijke figuur in de Nederlandse ijshockeywereld. Hij heeft vele jonge spelers gevormd, waaronder Mike Dalhuisen. Dalhuisen beschouwt Andjelic als zijn ijshockeyvader.
Vrouwenijshockey: Een Groeiende Sport
Hoewel ijshockey traditioneel een door mannen gedomineerde sport is, heeft het vrouwenijshockey de laatste jaren een enorme groei doorgemaakt. In de jaren tussen 1890 en 1900 worden steeds meer vrouwen in Noord-Amerika enthousiast over het zelf beoefenen van ijshockey. Er worden wat teams opgericht en de eerste wedstrijd, waarvan melding wordt gemaakt in een krant, vond plaats in 1891. De Barrie Girls Hockey Club (uit Barrie, Ontario. Op verschillende universiteiten werd ook gestart met ijshockey en konden studentes aan het einde van de eeuw de ijzers onderbinden en met een stick het ijs op gaan. In 1894 was McGill University de eerste met een damesteam. De University of Toronto en Queen’s University in Kingston, Ontario volgden snel daarna. In 1900 was ijshockey voor vrouwen al zo populair dat men op het Winter Carnival in Rossland, Britisch Columbia zich voor 50 cent (een aanzienlijk bedrag in die tijd) kon aanmelden als lid en speelster. Mannen konden voor hetzelfde bedrag erelid worden, maar mochten zelf niet het ijs op. Er waren genoeg inschrijvingen om twee teams te vormen.
Een van de eerste vrouwelijke ijshockeysupersterren was Albertine Lapensée. Van 1915 tot 1918 waren stukken over haar en haar team Cornwall Victorias regelmatig terug te vinden op de sportpagina’s van de kranten. Vanwege de Eerste Wereldoorlog lagen veel mannencompetities stil. Hierdoor ontbraken er artikelen over sport door mannen en stonden er veel ijsbanen leeg. De ELHL werd snel razend populair. Zes weken later waren de speelsters de meest bekende en populairste sporters in Canada. De Cornwall Victorias was hét topteam in die oorlogsjaren.
Lees ook: Softbalhandschoen materiaal: Welke moet je kiezen?
Tegenwoordig is het vrouwenijshockey een erkende sport met een wereldkampioenschap en een Olympische competitie. Er is een lange weg afgelegd en nog een lange weg te gaan voor het vrouwenijshockey om op gelijk voet te komen met de mannen. Niet alleen door de hier beschreven pioniers en niet alleen in Canada maar door nog veel meer pioniers overal over de (ijshockey)wereld. Ook in ons eigen land hebben de dames en de U18 meiden lang tegen de bierkaai gevochten.
IJshockey in Nederland
In Nederland is ijshockey een relatief kleine sport, maar er is wel een groeiende interesse. Oranje deed één keer mee aan de Olympische spelen, in 1980, met een selectie vol Nederlands-Canadezen. In Lake Placid gingen de duels tegen toplanden als Rusland, Finland en Canada ruim verloren, maar werd er gelijkgespeeld vs Japan en een historische overwinning geboekt tegen Polen: 5-3.
Mike Dalhuisen is een Nederlandse ijshockeyer die over de hele wereld heeft gespeeld. Na de zomer strijkt Mike Dalhuisen (35) neer in Tilburg. Begin met Mike Dalhuisen een gesprek over ijshockey, waar ook ter wereld of over wie dan ook, en hij raakt nauwelijks meer uitgesproken. De in Nijmegen geboren verdediger kan uren gepassioneerd vertellen over zijn geliefde sport.
Lees ook: De grammatica van leenwoorden: hockey