De rol van de keeper in het moderne voetbal is drastisch geëvolueerd. Waar keepers vroeger voornamelijk gezien werden als de laatste verdedigingslinie, zijn ze tegenwoordig spelverdelers, leiders en vaak zelfs het beginpunt van aanvallen. Hun invloed op het spel is groter dan ooit tevoren, denk aan precisiepasses over lange afstand, coaching vanaf de achterlijn en cruciale reddingen in de laatste minuut. Deze verschuiving in de rol van de keeper heeft ook invloed op de keepers die actief zijn op het Europees Kampioenschap. In dit artikel duiken we in de wereld van topkeepers op het EK van de afgelopen decennia.
De evolutie van de keeper
De invulling van vrijwel alle veldposities is door de jaren heen geëvolueerd. De libero is feitelijk verdwenen, spitsen moeten meer doen dan doelpunten maken en van backs wordt meer verwacht dan het uitschakelen van hun tegenstander. Maar er is één positie die we al honderdvijftig jaar hetzelfde noemen, namelijk de keeper. De nadruk komt meer te liggen op meevoetballen, in plaats van alleen ballen tegenhouden. Een keeper die allround is, doet ook iets met een tegenpartij. Die kan minder makkelijk druk zetten. Keepers zijn anno 2022 net zo fit als veldspelers en de sluitpost is inderdaad een elfde veldspeler.
Sleutelkenmerken van een moderne keeper
Keepers worden vandaag de dag beoordeeld op veel meer dan alleen hun vermogen om ballen tegen te houden. Reflexen zijn daarbij essentieel - het vermogen om in fracties van een seconde te reageren kan het verschil maken tussen winst en verlies. Leiderschap speelt ook een grote rol. Keepers zijn vaak de natuurlijke aanvoerders van het team, die vanaf achteruit de organisatie dirigeren. Hun communicatie en aanwezigheid geven vertrouwen aan de verdediging. Tot slot tellen succes op club- en internationaal niveau zwaar mee, evenals invloed en consistentie.
Lev Jasjin: Een legende uit het verleden
De Russische voetballer Lev Jasjin wordt nog steeds gezien als de beste keeper aller tijden. In zijn carrière wist hij maar liefst 150 penalty’s te stoppen, wat nog steeds een record is. Tijdens het allereerste Europees Kampioenschap voetbal ooit gehouden leidde hij zijn team naar de overwinning. Wegens zijn lange armen en benen en volledig zwarte tenue stond hij bekend als de ‘zwarte spin’.
Jasjin werd geboren op 22 oktober 1929, in een arbeidersfamilie. Hij begon te voetballen in een jeugdteam en werd in het doel gezet omdat hij lang was voor zijn leeftijd. Al gauw ontwikkelde hij zich tot een goede keeper. Ook ging hij ijshockey spelen, waarin hij ook als keeper fungeerde. Vanaf 1948 speelde hij bij de voetbalclub Dinamo Moskou. Hier zat hij echter jaren op de reservebank omdat er al een goede keeper was, Aleksej 'de Tijger' Chomitsj.
Lees ook: Voetbal keepers training: oefeningen en tips
De focus van Jasjin verschoof in 1953 naar het voetbal doordat Chomitsj geblesseerd raakte en Jasjin eerste doelman werd. Hij maakte meteen een verpletterende indruk. In de twee decennia die hij keepte voor zijn club, won Dinamo drie maal de beker en vijf maal het landskampioenschap. Omdat internationale transfers voor spelers van de afgesloten Sovjet Unie onmogelijk waren, raakte de rest van de wereld vooral met Jasjin bekend door de interlands die hij speelde.
De grote zege kwam echter in 1960. Jasjin stond bekend als onpasseerbaar en vele voetballers durfden de rijzige Rus niet in de ogen te kijken als ze een strafschop namen. Tijdens het EK in Frankrijk deden veel landen, waaronder Engeland, niet mee. Omdat het Spaanse elftal van Franco niet tegen de Sovjet Unie mocht spelen vanwege politieke redenen, werd de finale tegen Joegoslavië uitgevochten. De Sovjet Unie won met 2-1 en Jasjin was de held van de natie.
Jasjin bleef de rest van zijn leven keepen bij Dinamo. Hij veranderde de rol van keeper van ‘de speler die niet kan voetballen’ naar ‘een kunst op zich’. Met zijn harde trainingschema’s en buitengewone techniek bleef Jasjin zijn hele carrière op topniveau spelen. Hij veranderde de rol van keeper door als een soort spelverdeler op te treden en de verdediging aan te sturen. Jasjin nam in 1971 afscheid als speler, maar bleef bij Dinamo als (keeper)trainer en algemeen directeur. Ook werd hij vicevoorzitter van de Russische voetbalbond. Lev Jasjin stierf op 20 maart 1990. Hij wordt in de voetbalwereld geëerd door de Jasjin-prijs die op elk WK wordt uitgereikt aan de beste keeper van het toernooi.
Maarten Stekelenburg: Een Nederlandse topper
Ook tijdens het komende wereldkampioenschap zullen keepers gaan blunderen, zoals Robert Green tegen de Verenigde Staten, of gaan schitteren, zoals Maarten Stekelenburg tegen Brazilië. De ene keeper begaat blunder na blunder, de ander valt op door prachtige reddingen. Het is 22 juni 2020 als Stekelenburg terugkeert op het oude nest. Na AS Roma, Fulham, AS Monaco, Southampton en Everton is Stekelenburg bij Ajax oorspronkelijk een rol als tweede keeper achter Andre Onana voorgeschoteld. De ervaren Haarlemmer maakt zijn eerste officiële minuten sinds zijn terugkeer op bezoek bij AZ en houdt gelijk de nul. Stekelenburg groeit in zijn rol en wordt in maart 2021 zelfs opgenomen in de definitieve selectie van het Nederlands elftal.
In de 300 wedstrijden die hij speelde, hield Stekelenburg 115 keer de nul. Bovendien won hij 194 keer. Dit is een winstpercentage van 65 procent. Voor zijn langste reeks wedstrijden zonder tegengoal als Ajacied moeten we meer dan tien jaar terug. In het seizoen onder Martin Jol (2009/2010) incasseren Stekelenburg en Ajax van 25 maart tot 25 april geen tegendoelpunt. De langste winstreeks komt ook uit die voetbaljaargang. Dit seizoen gaat Stekelenburg op voor zijn derde landstitel met Ajax. Het is echter pas de eerste kampioenswedstrijd waarin hij meedoet. Als Ajax in 2004 in eigen huis tegen NAC Breda de titel pakt, is Stekelenburg reserve. Als de oudste Ajax-speler ooit in de Eredivisie en Ajax-keeper met de meeste wedstrijden deze eeuw, smaakt de mooie mijlpaal naar meer. In mei 2006 wint Ajax, met Stekelenburg als eerste doelman, de Gatorade Cup (de toenmalige KNVB Beker). Een jaar later vertolkt hij een hoofdrol in een bloedstollende penaltyserie tegen AZ. In 2011 volgt - tot de gewonnen bekerfinale van dit seizoen - zijn voorlopig laatste prijs met Ajax. Het kampioenschap is de vijfde officiële prijs voor Stekelenburg als speler van het eerste elftal. Een mooie prijs, die onder meer gestalte krijgt door veertien clean sheets van de keeper uit Haarlem.
Lees ook: Gedetailleerde keeper analyse
Jasper Cillessen: Een betrouwbare sluitpost
In het seizoen 2013/14 werd er gekeken naar hoeveel procent van de schoten keepers tegenhielden. Hoe lager het percentage, hoe meer schoten de tegenstander nodig heeft om de keeper te passeren. Jasper Cillessen liet simpelweg de minste ballen door van de geselecteerde keepers. Vorm en Krul blijven beide ver achter. Cillessen laat precies één op de drie schoten door; 33,3 procent. Bij Vorm en Krul is dit 37,5 procent en 39 procent. Dat is respectievelijk 13 en 17 procent hoger. Ofwel: Krul laat maar liefst 17 procent meer ballen door. Over het algemeen kunnen we stellen dat Jasper Cillessen meer ballen weet te keren.
EK 1988: Van Breukelen stopt penalty
Op 25 juni 1988 speelt het Nederlands elftal de finale van het EK Voetbal tegen de Sovjet-Unie. Vanaf 1969 kende Nederland een opleving, die begon met de deelname van Ajax aan de Europacup-finale. Toch was er duidelijk een opleving in de successen voor Nederland. In 1974 wist het Nederlands elftal zich te plaatsen voor de WK-finale van dat jaar. Ze verloren toen helaas tegen West-Duitsland. Begin jaren tachtig ging het weer bergafwaarts met het Nederlandse niveau. Toch kwam daar verandering in doordat zich een nieuwe generatie spelers had aangediend. Spelers als Ronald en Erwin Koeman, Ruud Gullit, Marco van Basten en Frank Rijkaard waren veelbelovend.
De voorronde voor het EK 1988 verliep in eerste instantie voorspoedig. Nederland won alle vier de uitwedstrijden. In de openingswedstrijd van het toernooi speelden de favorieten West-Duitsland en Italië gelijk. Spanje en Denemarken werden vrij gemakkelijk verslagen, waardoor de favorieten door konden naar de halve finales. In groep B speelde Nederland voor het eerst op het toernooi tegen de Sovjet-Unie. Oranje was sterk en goed op dreef, maar kwam niet langs de sterke verdediging van de Sovjets. Nederland verloor de wedstrijd met 0-1. Gelukkig wist Nederland daarna Engeland te verslaan. De wedstrijd tegen Ierland werd ter nauwer nood gewonnen door een gelukkige kopbal van Wim Kieft.
De eerste halve finale tussen Nederland en West-Duitsland is legendarisch. Voor de Nederlanders was dit een beladen wedstrijd. Ze hadden namelijk in 1974 van West-Duitsland verloren in de finale van het WK. Men noemt dit sindsdien een ‘nationaal trauma’. Nederland genas van het trauma en won met 2-1. Er werd feestgevierd alsof de finale van het EK al gewonnen was. Met een kopbal van Gullit en een magnifiek doelpunt van Van Basten werd het 2-0. Het werd nog even spannend toen de keeper Van Breukelen een overtreding maakte, waardoor de Sovjet-Unie nog een penalty mocht nemen. Gelukkig maakte Van Breukelen zijn fout goed en stopte de bal.
Keepers van nu
Verbruggen was dinsdag in Frankfurt de grote uitblinker bij het Nederlands elftal en kreeg het hoogste cijfer in VI's Oranje op Rapport: een 8. Koeman was na afloop van de nederlaag zeer te spreken over de 21-jarige doelman van Brighton & Hove Albion en ook oud-internationals Rafael van der Vaart en Pierre van Hooijdonk waren lovend over de vijfvoudig international. Koeman gaf Verbruggen eerder ook al het vertrouwen in de EK-kwalificatiewedstrijden tegen Frankrijk (1-2), Griekenland (0-1), Ierland (1-0) en Gibraltar (0-6). De voormalig keeper van NAC Breda en Anderlecht kreeg na die wedstrijden respectievelijk een 6, 7, 6 en 6. Voor Verbruggen was de verloren thuiswedstrijd tegen Frankrijk op 13 oktober vorig jaar zijn debuut in het Nederlands elftal.
Lees ook: Hockeykeepers en de veranderende spelregels
Tegen Schotland kreeg Flekken weer een kans zich te bewijzen en ook de Brentford-keeper gaf volgens de bondscoach zijn visitekaartje af. Flekken werd vorige week vrijdag bij Oranje op Rapport beoordeeld met een 6,5. De ex-sluitpost van onder andere SC Freiburg stond vorig jaar september nog op doel in de EK-kwalificatiewedstrijden tegen Griekenland (3-0) en Ierland (1-2). Flekken kreeg toen een 6,5 en een 5. Tijdens de afgelopen twee interlands zat Marco Bizot op de bank, mede door de afwezigheid van Bijlow, die nog aan zijn herstel werkt na een blessure. De doelman van Feyenoord kwam vorig jaar juni voor het laatst actie voor Oranje bij de Final Four van de Nations League, waarbij het Nederlands elftal onderuit ging tegen Kroatië (4-2) Italië (2-3). Bijlow kreeg destijds na beide wedstrijden een 5.
Over ruim twee maanden staan nog twee oefeninterlands op het programma voor het Nederlands elftal: tegen Canada (6 juni) en IJsland (10 juni). Op 16 juni is de eerste groepswedstrijd op EK tegen Polen en dan zal Koeman zijn definitieve keuze maken voor wie onder de lat zal staan.
De rol van de penaltyspecialist
Bij de samenstelling van de keepersgroep in Oranje zal de bondscoach ongetwijfeld ook kijken naar een penaltyspecialist. Richting het WK in Qatar besloot Louis van Gaal met zijn staf keepers uit te nodigen voor een strafschoppentest. Andries Noppert, nu op de bank bij SC Heerenveen, wierp zich toen op als voornaamste penaltykiller. Kijkend naar de strafschoppenstatistieken steekt Bizot er op dit moment met kop en schouders bovenuit, in vergelijking met Verbruggen, Flekken en Bijlow. Verbruggen keerde één keer een penalty in zijn carrière en Flekken en Bijlow twee strafschoppen.
tags: #keepers #Europees #kampioenschap #afgelopen #decennia