Weinig aspecten van het voetbal zijn zo bevredigend voor spelers en trainers als een succesvolle opbouw van achteruit. Spelen onder hoge druk leidt vaak tot grote ruimtes tegen een tegenstander die met veel mensen voor de bal staat. Dit artikel onderzoekt de do's en don'ts van het opbouwen van achteruit, de accenten die een trainer kan leggen en hoe dit trainbaar te maken.
Risico-afweging
Voetbal is in wezen een spel van risico-afwegingen. De veilige keuze, een lange bal naar de spits, vermindert het risico op counters, maar maakt het moeilijk om te domineren en kansen te creëren. Anderzijds kan een te rigide focus op korte, lage passes, zelfs in gevaarlijke situaties, problemen veroorzaken.
Een cruciaal startpunt is daarom: hoeveel risico zijn we bereid te nemen? Dit hangt af van verschillende factoren:
- Leeftijd: Bij jonge spelers, waar ontwikkeling centraal staat, worden fouten in de opbouw eerder geaccepteerd dan bij senioren, waar het resultaat prioriteit heeft.
- Kwaliteit: Hoe beter spelers de opbouw van achteruit beheersen, hoe meer risico kan worden genomen. Echter, iedereen moet ergens beginnen.
- Situatie: Soms is kort opbouwen ideaal, bijvoorbeeld bij een overtal. Soms is het verstandiger om lang te spelen.
De Doeltrap: Een Nieuw Begin
De regelwijziging die toestaat om de bal na een doeltrap binnen het strafschopgebied te spelen, heeft het opbouwen van achteruit vereenvoudigd. De ontvangende speler heeft nu meer tijd en ruimte om oplossingen te vinden. Voor de tegenpartij verandert ‘vastzetten’ in ‘drukzetten’.
Idealiter neemt de keeper de doeltrap, met de centrale verdedigers als eerste aanspeelpunt. Teams met twee centrale verdedigers starten vaak met beiden aan een kant naast de keeper. Teams met drie centrale verdedigers schuiven de middelste door naar voren. De vier spelers vormen zo een ruit.
Lees ook: Preventie van rugklachten
De backs positioneren zich vaak aan de zijlijn, soms hoger, soms lager, zoekend naar ruimtes. Als de tegenstander bijvoorbeeld back-op-back dekt, kan uitzakken verstandig zijn om de afstand voor de back van de tegenstander te vergroten. Staat een buitenspeler half-half, dan kan hoger spelen slimmer zijn. De back kiest dus een positie om de ruimtes voor zichzelf te maximaliseren, afhankelijk van de positionering van de tegenstander.
De middenvelders kunnen naar de bal komen voor extra opties, maar soms is wegblijven verstandiger, vooral als er al een overtal is gecreëerd. De aanvallers anticiperen op een lange bal of dieptepass achter de verdediging, die vaak hoog staat. Als ze te ver terugzakken, worden de afstanden te groot en staat het team niet compact in de lengte.
Open Spel: Reageren op Druk
De manier waarop de opbouw van achteruit wordt gespeeld, hangt sterk af van hoe de tegenstander druk zet. Dit bepaalt waar de ruimtes ontstaan. Hieronder worden de vier meest voorkomende vormen van hoge pressie van de tegenstander besproken:
1. Met één spits (boogje lopen)
Vaak krijgen spitsen de opdracht om twee centrale verdedigers onder druk te zetten. Wanneer een van de twee de bal heeft, kiest de spits een moment om druk te zetten op de balbezitter, terwijl hij de passlijn naar de andere centrale verdediger afsluit.
- Oplossing: De vrije man is de andere centrale verdediger. Rechtstreeks bereiken is lastig, dus een vaardige centrale verdediger kan versnellen richting het middenveld om de passlijn te openen, de keeper gebruiken om de bal te verplaatsen, of een middenvelder als verbindingsspeler inzetten.
2. Druk met de 9 en 10
Een tegenstander kan ook met twee man voorop drukzetten, vaak het spitsenduo of de spits en de aanvallende middenvelder.
Lees ook: KNVB-nummer: Zoek het hier!
- Oplossing 1: Creëer een overtal door met drie centrale verdedigers op te bouwen, automatisch vanuit de basisformatie (bijvoorbeeld 1:3:5:2) of door een derde centrale opbouwer te creëren met een back aan de binnenkant of een uitzakkende middenvelder.
- Oplossing 2: Bouw op in een 2:2 (met de keeper als ‘uitlaat’) om het overtal elders op het veld te behouden. Vanuit 1:4:3:3 is er bijvoorbeeld vaak een centrale middenvelder vrij tegenover een 1:4:4:2. De kunst is om hem te bereiken.
3. Kantelende buitenspeler
Regelmatig wordt hoge druk uitgeoefend met ‘drie man voorop’. De spits zet druk op een centrale verdediger, de buitenspeler aan de andere kant kantelt richting de andere centrale verdediger.
- Oplossing: De vrije man is de back aan de andere kant. Soms kan hij rechtstreeks worden bereikt met een crosspass, maar meestal via de keeper (verplaatsen, andere kant zoeken) of een middenvelder (opendraaien, spel verleggen).
4. Buitenspeler presst aan balkant
Steeds vaker zet niet de spits druk op de centrale verdediger, maar de buitenspeler aan de kant van de bal.
- Oplossing: Tegen deze pressing is de back aan de kant van de bal vaak de vrije man. Soms kan de centrale verdediger hem zelf bereiken, cruciaal is dat hij opengedraaid staat bij ontvangst. Een andere keer is een verbindingsspeler nodig, meestal een middenvelder.
Superioriteit Creëren
In de opbouw van achteruit is het doel om superioriteit te creëren op eigen helft, waardoor vooruit spelen en kansen creëren mogelijk wordt. Superioriteit kan op vier manieren worden bereikt:
- Numeriek: Een overtal aan spelers.
- Positioneel: Een vrije speler die aangespeeld kan worden vanuit stilstand of beweging.
- Kwalitatief: Spelers die beter zijn dan hun tegenstanders en hun druk kunnen omzeilen.
- Coöperatief: Betere samenwerking en onderlinge connecties dan de tegenstander.
Opbouw van Achteruit Trainbaar Maken
Hoe train je de opbouw van achteruit? Hiervoor zijn de volgende elementen nodig:
- Weerstand: Defensieve druk van tegenstanders, net als in de wedstrijd.
- Richting: Spelen van achteren naar voren, richting een bepaald doel of manier van scoren.
- Puntentelling: Winnen en verliezen, anders is er geen consequentie voor het nemen van risico's.
Voorbeelden van Oefenvormen
- Partijspel in achthoek: Een partijspel 9:9, waarbij de opbouw centraal staat.
- Opbouw zijkant: Een vorm waarbij de opbouw aan de zijkant centraal staat.
Nieuwe Regels en Varianten bij Doeltrappen
Sinds de nieuwe regels omtrent de doeltrap zijn er nieuwe varianten ontstaan bij het opbouwen van achteruit. Manchester City maakt bijvoorbeeld gebruik van een vierkant met de keeper, centrale verdedigers en controlerende middenvelder, waardoor de keeper direct als extra spil wordt gebruikt. Een andere variant is een 5-3-2 formatie met drie spelers in het eigen strafschopgebied. Een derde variant is een 5-2-3 / 3-4-3 formatie, waarbij de backs het veld breed houden. Een vierde variant is het vierkant, waarbij de twee centrale verdedigers naast de keeper staan, terwijl de twee controlerende middenvelders ook in het strafschopgebied staan.
Lees ook: KNVB Senioren Regels: jouw handleiding
De Rol van de Voorhoede
De voorhoede, bestaande uit spitsen, aanvallers en buitenspelers, is het meest vooruitgeschoven onderdeel van een voetbalelftal. Welk type voorhoedespeler je nodig hebt, is afhankelijk van het gehanteerde systeem. In een 4-3-3 systeem zijn er drie aanvallers, waarbij de spits de diepste positie inneemt en de buitenspelers aan de zijkanten spelen. In een twee-spitsensysteem kan er een combinatie zijn van een spits en een aanvaller, waarbij de spits de meest diepe is en de aanvaller achter en om de spits heen speelt.
In de afgelopen jaren zijn de rollen steeds meer veranderd, met de opkomst van het 4-2-3-1 systeem en het 3-4-2-1 systeem. De moderne buitenspeler speelt aan de verkeerde kant en komt vooral naar binnen. Wingbacks en traditionele backs kunnen worden gezien als de nieuwe aanvallers.
Patronen en Ontwikkelingen bij Doeltrappen
De doeltrap heeft een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt, mede door de spelregelwijziging en de tactiek van de tegenstander. Gemiddeld heeft een keeper een passnauwkeurigheid van rond de 80%, maar bij een lange trap daalt dit tot ongeveer 30 à 35%. Vaak wordt er bij een doeltrap voor gekozen om één van de backs de vrije man te laten worden. Een andere trend is dat verdedigers de doeltrap nemen, waardoor de keeper in een open positie staat en de bal in alle richtingen kan spelen.
Bij Ajax wordt er regelmatig een mix van varianten gebruikt, waarbij de keeper de bal naar de centrale verdediger speelt, of waarbij Taylor de doeltrap neemt. Het openen van de passlijn naar Brobbey en de goal van Taylor tegen Feyenoord zijn voorbeelden van patronen die door Ajax zijn getraind.
Ruimte Creëren door Druk Uit te Lokken
Een patroon dat we inmiddels week in week uit zien bij Ajax is een speler die met de voet op de bal gaat staan en wacht tot er druk wordt gezet. Hierdoor ontstaat er altijd ergens ruimte. Een veelvoorkomend patroon is het zoeken naar de back aan de kant tegenover de balkant. Het belangrijkste is het herkennen van waar de ruimtes vallen in het druk zetten van de tegenstander, vooral na een aanpassing.
De backs van Ajax trekken richting het centrum, omdat balbezit in het centrum voordelen biedt. Er staat maximaal één speler in de buitenbaan, waarbij de back degene kan zijn die in de buitenbaan opduikt. Deze positionering dwingt tegenstanders om keuzes te maken over hoe ze de backs verdedigen en zorgt voor een betere organisatie bij balverlies.
Aanvallen met Vijf Spelers
Veel topteams wereldwijd vallen aan met een voorste linie van vijf spelers. Bij Ajax zijn dit de drie aanvallers en de twee aanvallende middenvelders. Op het moment dat de aanvallende middenvelders van Ajax een diepteloopactie maken, heeft Ajax daar één aanvaller meer dan de tegenstander verdedigers.
Tactiek Maken: Een Stappenplan
Veel mensen hebben het moeilijk met het maken van een goede tactiek, omdat ze de rollen niet goed begrijpen. Een succesvolle tactiek wordt altijd gebouwd vanuit de verdediging. Voordat je begint met nadenken over de verschillende rollen en taken, heb je misschien al in gedachte hoe je wilt gaan spelen. Je moet er dus voor zorgen dat je formatie bij je spelersmateriaal past. Voordat je een tactiek gaat maken, is het verstandig om eerst het teamverslag te bestuderen.
Keeper en Verdediging
De keeper krijgt de rol Doelman - verdedigen. De linksback krijgt een aanvallende taak en de rechtsback een ondersteunende taak. Er wordt gekozen om met twee centrumverdedigers te spelen.
Centrale Middenveld
De twee centrale middenvelders moeten bijdragen aan de verdedigende stabiliteit van het elftal. Aan de kant van de aanvallende back komt een centrale middenvelder met een verdedigende taak. Aan de kant van de ondersteunende back komt een ondersteunende centrale middenvelder.
Aanvallers
Er is maar één natuurlijke spits, die dus in de punt mag spelen. De linksbuiten krijgt een ondersteunde taak en de rechtsbuiten een aanvallende taak. Ozil mag op zijn favoriete plaats gaan spelen, als centrale aanvallende middenvelder. De spits krijgt veel loopacties en een aanvallende taak.
Keepers in 1-op-1 Situaties
Keepers kunnen in een wedstrijd meerdere malen in een 1-op-1 situatie terecht komen. De focus moet altijd volledig op de bal liggen. Ga volledig voor de bal en wees niet bang om een blessure op te lopen. Houd je benen niet te ver uit elkaar en blijf niet op de grond liggen.
Opstelling Maken
Voordat je een opstelling maakt, bepaal je eerst of je in een formatie wil gaan spelen. Bij de formatie gaat het om het aantal verdedigers, middenvelders en aanvallers waarmee je gaat spelen. Overigens is een formatie niet voor alle leeftijdscategorieën noodzakelijk. Bespreek voorafgaand aan het seizoen met je spelers wat hun voorkeursposities zijn. Start niet elke keer in dezelfde basisopstelling.
Geef bij de oudere pupillen duidelijk aan wat de taken zijn die bij een positie horen of vraag ze wat hun idee daarbij is. Bied alle jongere pupillen de mogelijkheid te ervaren wat het is om keeper te zijn. Maak de opstelling niet op het laatste moment, maar neem daar de tijd voor. Verdeel de beschikbare speeltijd zo eerlijk mogelijk per wedstrijd en zorg dat je dit bijhoudt. Zorg dat je vooraf al weet wanneer en in welke volgorde je wissels gaat toepassen.
EA FC 25 Opstellingen
EA FC 25 is officieel uitgekomen en er zijn verschillende opstellingen die je kunt gebruiken:
- 4-2-1-3 opstelling: Deze opstelling is geschikt om te counteren.
- 4-4-2 opstelling: Deze formatie biedt een solide as en is perfect voor zowel beginners als gevorderde spelers.
- 4-3-2-1 opstelling: Deze opstelling is een van de beste opstellingen en kan worden gesimuleerd met de 4-5-1 opstelling.
- 4-4-1-1 opstelling: Deze opstelling legt nog meer de nadruk op een sterke as.
- 5-4-1 opstelling: Dit is een opstelling met de meest defensieve tactiek.
- 4-1-2-1-2 Smal opstelling: Deze opstelling is geschikt voor dominantie op het veld.