Handbal, een dynamische en snelle teamsport, kent een rijke geschiedenis die teruggaat tot de oudheid, maar zijn moderne vorm in de 20e eeuw heeft aangenomen. Dit artikel duikt in de oorsprong en evolutie van handbal, van de eerste spellen die met de hand werden gespeeld tot de georganiseerde competities en de populariteit die het vandaag de dag geniet.
Vroege Oorsprong
Hoewel handbal in zijn moderne vorm relatief jong is, zijn er aanwijzingen dat balspelen met de hand al eeuwenlang bestaan. Zo zijn er beschrijvingen van spellen uit de tijd van de Grieken en Romeinen die overeenkomsten vertonen met handbal. De Grieken beoefenden een spel waarbij ze een bal zo vaak mogelijk tegen een muur sloegen zonder dat die de grond raakte. Een andere vorm, phaininda, beschreven door de Griekse blijspelschrijver Antiphanes (408-334 v.Chr.), lijkt al meer op het moderne handbal, met passes en schijnbewegingen.
De Geboorte van Modern Handbal
De basis voor het moderne handbal werd gelegd in het begin van de 20e eeuw in Duitsland en Scandinavië. Er zijn verschillende bronnen die aantonen dat handbal al gespeeld werd in de tijd van de Grieken en Romeinen. Zo bestaan er verschillende beschrijvingen van de sport die afstammen uit die tijd. De Deense gymnastiekleraren Rasmus Nicolaj Ernst en Holger Nielsen worden vaak genoemd als de grondleggers van het spel. Beiden ontwikkelden rond 1900 een spel met de hand op de voetbalvelden. Holger Nielsen, een veelzijdig sportman die ook deelnam aan de Olympische Spelen in 1896, stelde de eerste officiële regels op.
In 1917 werden de eerste spelregels aan het spel gekoppeld door de Duitser Max Heiser. Deze regels werden officieel vastgelegd door de turnbond onder de naam ‘Bestimmungen für die Abhaltung des Handballspieles für die Damenabteilungen des Berliner Turnrathes’. Handbal was in die tijd vooral een sport voor vrouwen. In 1920 gaf de Duitse sportleraar Carl Schelenz meer vorm aan de regels van het handbalspel. Onder andere mocht je vanaf toen dribbelen met de bal en lichaamscontact was toegestaan. Ook mochten de spelers nu spelen met een kleinere bal. Hierdoor werden de baltechnieken en tactische ontwikkelingen aanzienlijk verbeterd.
Handbal op de Olympische Spelen
Handbal maakte in 1936 zijn debuut op de Olympische Spelen in Berlijn, in een variant met elf spelers per team die buiten werd gespeeld. Duitsland won toen de gouden medaille. Na een afwezigheid werd het zaalhandbal in 1972 opnieuw een Olympische sport voor mannen, en in 1976 mochten ook de vrouwen deelnemen.
Lees ook: Zaalhockey: wedstrijdduur uitgelegd
De Groei en Ontwikkeling van Handbal in Nederland
Via een uitwisseling tussen Hamburgse- en Berlijnse turnverenigingen kwam handbal in Groningen terecht waar de basis werd gelegd voor het Nederlandse handbal. In die tijd werd handbal nog op aangepaste voetbalvelden gespeeld en (ook opvallend) met elf spelers. De eerste competities werden in de jaren ‘20 gespeeld. Het doelgebied was vierkant (afgeleid van het voetbal) en er mocht vanaf 5 meter geschoten worden. Ballen waren voor de keeper vrijwel niet te houden. Het waren de kleine mankementjes van een beginnende sport in opkomst. In 1930 vond de eerste strijd om het landskampioenschap plaats en in 1935 werd in Den Haag de eerste interland tegen Duitsland gespeeld. Er werd kansloos verloren met 15-2. In 1935 kreeg handbal zijn eigen bond, het Nederlands Handbal Verbond. Momenteel heeft de bond ruim 50.000 leden. Om praktische redenen werd handbal met zijn elfen afgeschaft en vervangen door het huidige handbal, met zijn zevenen. Ook het gras was verleden tijd en werd vervangen door ons eigen veldhandbal. Veldhandbal wordt vaak gespeeld op asfalt of op kunstgras. Later deed eindelijk ook het zaalhandbal zijn intrede in Nederland. Op 17 juli 1947 werd in de Houtrusthallen in Den Haag de eerste demonstratie gegeven door de heren. In de zomermaanden wordt steeds vaker Beach Handball gespeeld. Voor deze stoere handbalvorm zijn aparte regels opgesteld. Elk jaar spelen de nationale teams kwalificatiewedstrijden om zich te kwalificeren voor een Europees kampioen- schap (EK handbal) of voor het wereldkampioenschap (WK handbal). Er vindt afwisselend een EK en dan een WK plaats.
Handbalverenigingen in Nederland: Een Overzicht
Door het hele land zijn er handbalverenigingen met een rijke historie en een sterke focus op zowel prestatie als gemeenschap. Hieronder een aantal voorbeelden:
- HV Internos: Opgericht in 1962 door Ruud van Cauter en vrienden in Breda. De vereniging begon op de Schapenweide en verhuisde later naar het voetbalveld van v.v. Internos. In de jaren '80 kende de dameslijn successen, en de jeugdopleiding werd versterkt. In 2003 vierde Internos het 40-jarig bestaan met diverse evenementen. Sinds 2014 is de vereniging gevestigd in het Trivium en staat spelplezier voorop.
- Handbalvereniging Hercules: Opgericht in 1952 in Rijswijk als afsplitsing van RKSV Excelsior. Hercules staat bekend om de combinatie van topsport en een hechte familiecultuur. De club heeft een sterke jeugdafdeling en verwacht actieve deelname van leden aan vrijwilligerstaken. Sinds 2018 vormt Hercules een combinatieteam met WHC onder de naam WHC/Hercules.
- HV Sprongschot: Opgericht in 1977 in Barendrecht door Peter Bruinzeel, na een oproep in de Schakel. De eerste wedstrijden werden gespeeld bij HV Actief in Rotterdam Zuid. Later verhuisde Sprongschot naar een knollenveld bij het zwembad en vervolgens naar het binnenterrein van atletiekvereniging Energie.
- SAVOSA: Ontstaan in 2002 uit een fusie van Sprongschot en RHV Ancora. Ancora moest verhuizen van de Reijerdijk vanwege woningbouwplannen, terwijl Sprongschot al gevestigd was in Aksent. De naam SAVOSA is bedacht door leden via een wedstrijd.
- WHC Den Haag: Een fusieclub van SV Wings en SV Hermes, officieel sinds januari 2016. Met 335 leden en 13 teams organiseert WHC diverse activiteiten voor jong en oud. Wings werd opgericht in 1938, en Hermes volgde in hetzelfde jaar. Hermes kende successen met zowel heren- als damesteams, waaronder een landskampioenschap voor heren in 1978.
De Spelregels: Een Overzicht
Handbal is een sport die actie, snelheid en teamgeest combineert. Het doel is simpel: meer doelpunten maken dan de tegenstander. Hieronder een overzicht van de belangrijkste spelregels:
- Spelers: Een team bestaat uit 7 spelers (6 veldspelers en 1 keeper) en maximaal 7 wisselspelers.
- Speeltijd: Een wedstrijd duurt 2 x 30 minuten (voor senioren en A-jeugd). Voor jongere jeugd gelden kortere speeltijden.
- Speelveld: Het veld is 40 meter lang en 20 meter breed, met een doel aan beide kanten.
- Bal: De bal is gemaakt van leer of kunststof en varieert in grootte afhankelijk van de leeftijd en het geslacht van de spelers.
- Stappen: Een speler mag maximaal 3 stappen zetten met de bal in de hand.
- Aanval: De bal mag met de handen, armen, hoofd, bovenbeen, romp of knie worden geworpen, opgevangen of gestopt.
- Foul: Het belemmeren van een speler door vastgrijpen, omklemmen, stoten of vasthouden wordt bestraft met een vrije worp.
- Worpen: Er zijn verschillende soorten worpen, zoals de beginworp, vrije worp, inworp, uitworp en 7-meterworp.
- Time-out: Een time-out is verplicht in bepaalde situaties, zoals bij een uitsluiting of diskwalificatie.
- Wisselen: Vliegende wissels zijn toegestaan via de wissellijn.
Handbalvormen
Er bestaan verschillende vormen van handbal, waaronder:
- Zaalhandbal: De meest gespeelde vorm, in een sporthal.
- Veldhandbal: Wordt buiten gespeeld, vaak op asfalt of kunstgras.
- Beachhandbal: Een variant die op het strand wordt gespeeld, met aangepaste regels.
- Straathandbal: Een informele variant die op straat wordt gespeeld.
- Mini-handbal: Voor de jongste jeugd, met vereenvoudigde regels.
Handbal in Cijfers
- 141,2 km/u: De snelheid van de hardst gedocumenteerde worp in professioneel handbal, door Tim Kneule in 2021.
- 86-2: De uitslag van een vriendschappelijke wedstrijd tussen de Sovjet-Unie en Afghanistan in 1981, de grootste internationale overwinning ooit.
- 191 cm: De gemiddelde lengte van de mannelijke handballers op de Olympische Spelen van 2016.
Lees ook: Hoe lang duurt het echt? Extra tijd in voetbal
Lees ook: Duur handbalwedstrijd
tags: #hoe #lang #bestaat #handbal #geschiedenis