Basketbal is een sport die wereldwijd miljoenen mensen boeit, van bescheiden buurthuizen tot kolossale stadions. Hoewel in Nederland vooral voetballers de aandacht trekken, is basketbal ook hier een populaire sport. Maar hoe oud is de sport eigenlijk, en hoe heeft het zich ontwikkeld?
Het Ontstaan van Basketbal: Een Winterse Uitdaging
Het verhaal begint in de winter van 1891. James Naismith, een sportleraar aan het Springfield College in Massachusetts, stond voor een uitdaging. Hij moest een binnensport bedenken die zijn studenten actief kon houden tijdens de koude wintermaanden. De directeur van de school zag dat de sporters zich verveelden en gaf Naismith de opdracht een nieuw spel te verzinnen.
Naismith zocht naar een manier om de studenten te vermaken zonder het harde contact van sporten als rugby. Hij nam een perzikmand ter hand en liet de studenten een bal erin gooien. Het hielp de rugby’ers hun hand-oog coördinatie te oefenen. De inspiratie voor dit idee kwam onder meer van een spel dat Naismith veel speelde tijdens zijn jeugd in Canada: Duck on a Rock.
Zijn oplossing was simpel: een spel waarbij twee teams proberen te scoren door een bal in de mand van de tegenstander te werpen. In de plaatselijke turnzaal bond Naismith twee fruitmanden vast aan beide kanten van de zaal. Hij legde uit dat beide teams de bal in de mand van de tegenpartij moest krijgen.
De Eerste Spelregels en de Opkomst van Basketbal
Naismith stelde dertien spelregels op, die hij op het schoolbord plakte. Deze regels vormden de basis voor het huidige basketbal. Daarnaast legde hij de leerlingen dertien spelregels voor, waarin onderdelen als fouten, tijdsduur en balhandhaving vast werden gesteld.
Lees ook: Duik in de historie van Brabo Hockey te Antwerpen.
Het eerste potje basketbal verliep verrassend succesvol. De studenten van Naismith waren enthousiast en doopten het spel "basketbal" - een naam die de bescheiden Naismith verkoos boven het voorgestelde "Naismith Ball".
Een klein nadeel was er wel: na elk doelpunt moest de conciërge met een ladder de bal weer uit de mand halen. In het begin had de mand gewoon nog een bodem waardoor het erg moeilijk was om de bal er na een score weer uit te krijgen.
De Vroege Ontwikkeling in Amerika
Het duurde zo’n dertig jaar voordat basketbal in Amerika een gevestigde sport was. De sport sloeg snel aan onder de studenten. In heel Amerika schoten basketbalteams als paddenstoelen uit de grond. De teams wisselden echter razendsnel van spelers, waardoor er nog geen sprake was van basketbal in grote sportzalen. Wedstrijden vonden voornamelijk plaats in boeren schuren en danszaaltjes.
Fabrikanten zoals Chuck Taylor introduceerden de eerste basketbalschoenen: de nog steeds bekende Converse All-Stars bijvoorbeeld.
Basketbal op de Olympische Spelen en de NBA
De doorbraak kwam in 1904, toen basketbal als demonstratiesport te zien was op de Olympische Spelen in Saint Louis. Stiekem al in 1904, want toen kreeg een amateur-basketbalteam de gelegenheid deze sport te demonstreren. De sport kreeg meteen grote waardering.
Lees ook: IJshockey in Nijmegen: Een terugblik
In 1936 werd basketbal officieel een Olympische sport. Opvallend is dat de Olympische spelen de sport basketbal al eerder introduceerde: in 1936.
In 1949 was het eindelijk zover! De NBA (National Basketball Association) werd opgericht, wat betekende dat de eerste echte competitiewedstrijden op de agenda werden gezet.
De Opkomst van de Basketbal
In de vroege dagen speelden de teams met een voetbal. Maar al snel kwam er een speciale basketbal, gemaakt van leer. De grip? Matig. De controle? Een uitdaging. Pas in de jaren ‘20 werd het ontwerp verbeterd, met rubberen materialen die de bal wendbaarder maakten. Ook de manden gingen mee met hun tijd.
De Introductie in Nederland
En hoe werd Nederland een basketballand? In 1926 kwam basketbal over van Amerika naar Nederland. De heer W. van Blijenburg, directeur van de Militaire Sportacademie, had als student in Springfield (in Amerika) leren basketballen. Van Blijenburg deed een behoorlijke duit in het zakje en zorgde voor de eerste basketballessen in Nederland.
In Nederland was korfbal al wel een bekende sport. Vooral korfballers leken dan ook geïnteresseerd in deze nieuwe sport. Net als in België en Duitsland, hadden ze ook in Nederland wel oren naar een potje basketbal. Het bleef lange tijd lastig om spelletjes basketbal te organiseren, omdat er een enorm tekort aan sportzalen was.
Lees ook: Verdiep je in de hockeygeschiedenis
De Nederlandse Basketbal Bond en de Groei van Basketbal
De Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten en legde de opkomende basketbal-trend stil. In 1945 speelden basketballers weer gewoon verder en ontstond de NBB (Nederlandse Basketbal Bond) als reactie op de almaar groeiende Amsterdamse Basketbal Bond.
Vanaf de jaren ‘80 zorgden gemeentelijke investeringen in sportzalen voor een nieuwe golf van populariteit. In 1963 sponsorden de eerste bedrijven specifieke basketbalteams. Nog steeds schortte het aan gym- en sportzalen. In de jaren ’80 kwam daar verandering in.
Nu bestaat de NBB uit bijna 50.000 leden. Dat aantal groeit nog steeds. We kunnen wel stellen dat basketbal een populaire sport is geworden.
Basketbal Vandaag de Dag
Basketbal is een snelle, leuke, uitdagende en gezellige sport. In de Verenigde Staten is basketbal een echte levensstijl. De NBA is een cultureel icoon, met supersterren zoals Lebron James en Stephen Curry die wereldwijd miljoenen fans inspireren.
Alleen de allerbeste Nederlandse basketballers worden geselecteerd voor het Nederlands Team. In iedere leeftijdscategorie vanaf 14 jaar is er een Nederlands Team, voor jongens/heren en voor meiden/dames. Ook het rolstoelbasketbal heeft twee Nederlandse teams.
In Amerika wordt het toernooi van de NBA deze keer in verkorte tijd gespeeld, nadat de basketballers gestaakt hadden voor betere arbeidsvoorwaarden. In mei beginnen de playoffs. Op dit moment staan de Chicago Bulls, de Miami Heat en de Oklahoma Thunder bovenaan met 27 gewonnen wedstrijden.
De Basis van het Spel: Veld, Basket en Spelregels
Het veld waar de mensen basketbal op spelen heet een basketbalveld. Het is een rechthoekig veld met aan elk uiteinde een basket (een soort goal). Als je binnen speelt is de ondergrond meestal van hardhout (meestal eikenhout). Als je buiten speelt is het meestal asfalt.
De grote van het veld is volgens de NBA 94 feet lang en 50 feet breed. Maar een FIBA-veld is 28 bij 15 meter (26 bij 14 meter kan ook voorkomen). Dat is een iets kleiner veld.
De baskets hangen 3,05 meter hoog (bij jeugdwedstrijden hangen ze maar op 2,60 meter). De baskets staan 1,575 meter vóór de achterlijn. De netje waar je in moet gooien is 0,45 meter breed en het bord is 1,80 meter breed. Op het veld zijn verder nog twee zij- en achterlijnen. Er is ook nog een vrijeworplijn, die zit op 5,60 meter afstand van de achterlijn.
De ring heeft een diameter van 45 centimeter. Best groot want een bal past dus meer dan 2 keer door de ring heen! Het bord moet officieel op 1 meter en 5 centimerter hoog zijn en moet 1 meter en 80cm breed zijn maar de wisselt nog wel eens. Op het bord is net boven de ring een rechthoek getekend deze is 45cm hoog en 59cm breed. Deze rechthoek is een hulpmiddel om de bal via het bord door de ring te gooien. Wist je dat… De ring hangt op 3 meter en 5 centimenter hoogte.
Een basketbalwedstrijd bestaat uit 4 kwarten (delen) van 10 minuten. Tussen het 1e en 2e kwart en het 3e en 4e kwart zit een pauze van 2 minuten. Tussen het 2e en 3e kwart zit een pauze van 15 minuten. De speeltijd van een basketbalwedstrijd is dus 40 minuten maar een basketbalwedstrijd duurt langer. Dit komt omdat als de bal uitgaat of als er een overtreding wordt gemaakt de tijd stilstaat. Als de stand op het eind gelijk is dan wordt er verlengt met 5 minuten. Is de stand na de verlenging weer gelijk? Wist je dat… Kinderen t/m 12 jaar spelen in plaats van 4x10 minuten 8x4 minuten.
Basketbal kan je 3 tegen 3 of 5 tegen 5 spelen. Bij 3 tegen 3 mag je team uit maximaal 4 spelers bestaan waarvan er altijd 3 op het veld staan. Anders dan bij sommige andere sporten mag je onbeperkt wisselen. Iedere keer als het spel stil ligt (bijvoorbeeld als de bal uit is) mogen beide team wisselen.
Voor een veldscore krijgt je team 2 punten, voor een score uit een vrije worp 1 punt. Je mag maximaal 2 passen zetten met de bal in de hand. Als je 1 voet aan de grond houdt mag je de andere voet wel verplaatsen. Bij het dribbelen stuiter je de bal met 1 hand op de grond. Nadat je de bal hebt opgepakt mag je niet nog een keer dribbelen. Je mag de bal niet met je voeten spelen. De bal is uit, wanneer de bal buiten het veld op de grond of op de lijn valt. Je krijgt een persoonlijke fout als je opzettelijk lichamelijk contact met je tegenstander maakt. Als je 5 persoonlijke fouten hebt dan moet je het veld verlaten, je mag dan ook niet meer terug in het veld komen.
Belangrijke Regelwijzigingen in de Geschiedenis
In de originele regels van Naismith stond niet hoeveel spelers er in het veld moesten staan. In 1900 werd het normaal dat er 5 spelers in het veld stonden. Iedere speler mocht steeds gewisseld worden, behalve als hij 5 fouten had gemaakt. Vanaf 1921 mocht iedere speler maar 2 keer gewisseld worden, vanaf 1934 mocht je 3 keer gewisseld worden. Vanaf 1945 mocht iedere speler zo vaak wisselen als het maar kon. Het is verboden (voor de coach) om de spelers te coachen onder de wedstrijd.
De eerste tijdslimiet kwam in 1933. Een team moest binnen 10 seconden over de middenlijn komen als ze in balbezit waren. In 2000 veranderde de FIBA het is 8 seconden. Een jaar later deed de NBA dat ook. In 1936 kwam de driesecondenregel. Van die regel mochten aanvallende spelers niet langer dan 3 seconden in de bucket blijven. De regels was ervoor bedoeld dat de (grote) spelers niet met elkaar gingen stoeien/vechten onder de basket.
In 1954 werd er de schotklok toegevoegd bij de NBA. Het team dat de bal had moest een keer proberen te scoren in 24 seconden. Als de bal de ring aanraakt of de andere team pakt de bal af, dan wordt de schotklok opnieuw op 24 seconden gezet. Maar als dat niet zo is, heeft de speler (of het hele team) een overtreding gemaakt en gaat de bal naar het andere team. Twee jaar later maakte de FIBA ook zo'n regel maar dan met 30 seconden tijd. Vanaf 2000 gebruikt de FIBA dezelfde 24-secondenregel als de NBA. Als de bal nog onderweg was naar de ring, maar de 24 seconden waren al over, was dat toch een overtreding. Vanaf 2003 hebben ze dit veranderd, maar dan moest de bal wel de ring raken. Anders was het nog steeds een overtreding.
Pas in 1909 mocht je (wel maar een keer) dribbelen met de bal. Daarvoor mocht je maar één keer stuiteren en daarna mocht je niet eens op de basket schieten. Vanaf 1900 kwam de regel dat als je met de bal in je handen liep dat de bal naar de tegenstander ging. Dat telt als een overtreding/fout. Vanaf 1900 mocht je ook de bal ook niet met de vuist slaan, dan ging de bal ook naar de tegenstander.
In 1895 was een vrije worp 4,6 meter van de basket af, daarvoor moest je vanaf 6,1 meter gooien. Vanaf 1924 moest de speler waartegen de fout was begaan zelf de vrije worp nemen. In 1998 kwam er een nieuwe regel van de NBA die inhield dat als er binnen een cirkel van 1,22 meter rondom de basket een fout werd gemaakt (door de aanvallers), die niet telde.
Eerst werden de scores gewoon bijgehouden (scoren was 1 punt). Toen de vrije worp kwam was dat (toen) ook gewoon 1 punt. In 1886 kreeg een velddoelpunt (een doelpunt die in het veld gemaakt is) 2 punten en een vrije worp 1 punt. De ABA maakte in 1967 een lijn op het veld, als je achter die lijn scoorde kreeg je 3 punten in plaats van 2 (normaal). De FIBA kreeg die regel pas in 1984.
Test je kennis
Basketbal heeft verschillende partijvormen 3-tegen-3 en 5-tegen-5. In de Nederlandse en buitenlandse competities wordt er 5-tegen-5 gespeeld.
Vraag 1. Sofia dribbelt 3 passen met de bal, pakt de bal op en dribbelt daarna weer verder. Mag dit?Antwoord: Nee dit mag niet.
Vraag 2. Bas scoort uit een vrije worp. Hoeveel punten krijgt zijn team?Antwoord: 1 punt.
Vraag 3. Quincy loopt buiten het veld maar dribbelt de bal in het veld. Mag dit?Antwoord: Nee dit mag niet.
tags: #geschiedenis #basketbal