Inleiding
Hockey is een sport die wereldwijd gespeeld wordt, met een lange en interessante geschiedenis. Van oude beschavingen tot moderne competities, hockey heeft zich ontwikkeld tot een dynamische en populaire sport. Deze uiteenzetting neemt je mee op een reis door de tijd, van de oorsprong van hockey tot de huidige status, en biedt inzicht in de spelregels, benodigde uitrusting en de ontwikkeling van hockey in Nederland.
Geschiedenis van Hockey
Hockey is een sport met wortels die duizenden jaren teruggaan. Al 2000 jaar geleden werden spellen gespeeld die op hockey leken.
Vroege vormen van hockey
In oude beschavingen waren er al spellen die overeenkomsten vertoonden met hockey. Rijke mensen speelden een variant van hockey te paard, wat we nu kennen als polo. Arme mensen daarentegen moesten te voet achter een bal aanrennen. De Romeinen in Italië gebruikten zelfs mensenschedels in plaats van ballen. Dit spel werd door hen verspreid onder andere volken, waaronder de Engelsen.
De ontwikkeling in Engeland
In Engeland werd het spel ruwer gespeeld en ontstonden er vaak ruzies tijdens het spel. Ongeveer 150 jaar geleden werden daarom de eerste spelregels vastgesteld. Deze regels bepaalden bijvoorbeeld het aantal spelers per team. De sticks die gebruikt werden, waren kromme stokken van hard hout. Omdat deze stokken pijnlijk waren om mee te slaan, werd later bepaald dat de stick volledig van hout moest zijn, zonder metaal. Het Engelse woord voor krom is "hook", wat mogelijk de oorsprong is van de naam "hockey". Men begon ook gladde ballen te gebruiken, wat het spel ten goede kwam.
De introductie in Nederland
De Nederlander Pim Mulier organiseerde de eerste hockeywedstrijd in Nederland, nadat hij in Engeland een wedstrijd had gezien en enthousiast was geworden. In eerste instantie speelden alleen mannen hockey, maar al snel werd de eerste hockeyclub voor vrouwen opgericht. Vanaf ongeveer 1935 spelen ook kinderen hockey.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
Hockey wereldwijd
Meer dan 5000 jaar geleden speelden rijke Perzen een spel dat veel lijkt op polo, een spel dat nu nog wordt gespeeld. Polo is een soort hockey, alleen hierbij zitten de spelers op een paard en is de stick ietsje langer. De minder rijke mensen, zoals kinderen en arbeiders, wilden dit spel ook graag spelen, maar hadden geen geld om een paard te kopen. Zij maakten kortere stokken, zodat ze het spel gewoon op de grond konden spelen. In Griekenland werd later ook polo gespeeld. Uit een opgraving die halverwege de 20e eeuw werd gedaan in Athene, de hoofdstad van Griekenland, is gebleken dat uit polo weer andere speelvormen met stok en bal ontstonden. Zo speelden de Grieken 478 jaar vóór Christus het spel Horn, ook met stok en bal. De Romeinen speelden ook een soort hockey op het strand. Maar in plaats van een bal gebruikten ze een echte mensenschedel! Deskundigen denken dat het hockeyspel met bal en stok vanuit het Romeinse rijk uiteindelijk in Engeland terecht is gekomen. Lang geleden werd in Afrika door de Bahukastam een spel gespeeld dat thepu heette. De stokken die de mensen gebruikten, waren gemaakt van takken uit palmbomen. Met deze stok moest een rubberen bal in het doel van de tegenstander worden geslagen. Dit spel lijkt een beetje op grenshockey, wat je misschien wel eens op de training als oefening voor het slaan en stoppen hebt gedaan. In het oude Egypte werd een spel gespeeld waarvan de naam lijkt op hockey; hocksha. Ook hierbij gebruikten de mensen gesneden palmboomtakken en een harde bal. Dit spel schijnt overigens nog steeds in afgelegen gebieden van Egypte te worden gespeeld. Arabische stammen spelen het Egyptische hocksha met een houten bal. Dit spel heet dahwa en wordt vooral in Noord-Afrika gespeeld. De Azteken, een oude Indianenstam in Amerika, speelden een soort hockey tegen andere stammen. De ballen waren van hout gemaakt en de stokken van dierenbotten. Deze stokken hadden aan de onderkant eenzelfde soort krul als we die nu bij onze hockeystick hebben. De Mapuche-Huilliche Indianen van de Araucana-stam speelden een spel om te laten zien dat ze de strijd met een ander volk aandurfden. Dit spel heette chueca en werd gespeeld op een veld van ongeveer 200 tot 300 meter lang en 20 tot 30 meter breed. De spelers stonden twee aan twee tegenover elkaar. De wedstrijd begon met een bully en het was de bedoeling de bal over de achterlijn van de tegenpartij te slaan of te drijven. In de 17e eeuw werd dit spel verboden, omdat regelmatig te ruw werd gespeeld, waardoor mensen gewond raakten.Ook in onze jaartelling werd in Ierland een spel met stok en bal gespeeld, dat later de naam hurley (of baire) kreeg. Het spel is voortgekomen uit de Keltische cultuur en wordt nog altijd gespeeld in Ierland. In Frankrijk speelden de mensen crosse, een balspel met een kromme stok met een dikker uiteinde, op een veld van ongeveer 300 meter lang. Meestal speelden twee dorpen uit de buurt tegen elkaar. Halverwege de 18e eeuw werd dit spel niet meer gespeeld. Toen Hendrik II in Engeland regeerde, ging men daar ook het Ierse hurley spelen. De Engelsen gaven het spel een andere naam, kappan. In de 17e eeuw veranderde de naam in bandy. Bandy werd gespeeld op harde stranden of op ijsvlakten. Bandy dat op ijs werd gespeeld, heette ook wel hockey on ice, en werd al snel populair, ook in de rest van Europa. Overal werd weer een andere versie van het spel met de stick met twee platte kanten en een houten schijf gespeeld. Het aantal spelers per team wisselde van 15 tot soms wel 100 personen! In Engeland waren in de 18e eeuw verschillende spelen verboden, omdat ze te gevaarlijk waren. Later in de 19e eeuw werden allerlei spullen ontwikkeld om de spelers te beschermen tegen verwondingen. Daardoor konden de spelen weer worden beoefend. Vooral op scholen en universiteiten in Engeland werd toen (en nu nog steeds) veel aan sport gedaan. Hockey was een van die sporten. De naam hockey is volgens velen afgeleid van het Engelse woord hook (haak), maar sommige Fransen beweren dat het van het franse woord hoquet (herdersstaf) komt. Je kunt wel zeggen dat de Engelsen ervoor hebben gezorgd dat het moderne hockey nu in veel landen actief wordt beoefend. Zij brachten de sport over naar Australië, Nieuw-Zeeland en Brits-Indië (nu India en Pakistan). Vooral in dat laatste gebied werd de sport heel populair. De manier waarop de mensen daar met de stick en bal om konden gaan, was heel bijzonder.
Het Spel
Hockey lijkt in veel opzichten op voetbal. Het doel is om met een stick de bal in het doel van de tegenstander te slaan. Het team dat de meeste doelpunten maakt, wint de wedstrijd.
Het speelveld
Overal ter wereld is het hockeyveld even groot. Een lijn in het midden verdeelt het veld in twee helften. Elke ploeg heeft een eigen doel, dat 3 meter en 66 centimeter breed is en 2 meter en 14 centimeter hoog. Voor elk doel bevindt zich een slagcirkel. Een doelpunt kan alleen worden gemaakt als een aanvaller de bal in deze cirkel aanraakt.
Spelers en posities
Een hockeyploeg bestaat uit 10 veldspelers en een keeper. De keeper moet voorkomen dat de bal in het doel komt en mag hiervoor zijn stick, voeten, handen en lichaam gebruiken. De veldspelers mogen de bal alleen met hun stick tegenhouden. Ze verdedigen en proberen tegelijkertijd doelpunten te maken.
De wedstrijdduur
Een hockeywedstrijd duurt 70 minuten, verdeeld over twee helften van 35 minuten met een pauze van 10 minuten. Na de pauze wisselen de teams van speelhelft.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
Zaalhockey
In de winter, wanneer het te koud is om buiten te spelen, wordt er zaalhockey gespeeld in een sportzaal.
Jeugdhockey
Kinderen kunnen vanaf 6 jaar lid worden van een hockeyclub. De jongste jeugd (F-jeugd) speelt nog geen wedstrijden, maar doet hockeyspelletjes om de basisvaardigheden te leren, zoals het vasthouden van de stick. Op een normaal hockeyveld zijn twee kleinere velden uitgezet voor mini-hockey en "8 tegen 8" wedstrijden.
- Mini-hockey: Voor de E-jeugd, op een klein veld, met een keeper en 5 veldspelers per team. Een wedstrijd duurt 2 keer 25 minuten.
- D-jeugd: Vanaf 10 jaar. In het eerste jaar spelen ze 8 tegen 8 op een iets groter veld. In het tweede jaar spelen ze op een groot veld met 11 spelers.
- C-jeugd: Voor spelers in groep 8 of de brugklas.
- B-jeugd: Voor 14- en 15-jarigen.
- A-jeugd: Voor 16- tot 18-jarigen.
- Senioren: Vanaf 18 jaar, spelen op zondag in plaats van zaterdag.
Benodigde Uitrusting
Tijdens een hockeywedstrijd is direct duidelijk wie bij welk team hoort, omdat alle spelers dezelfde kleding dragen.
Kleding
Jongens dragen een shirt, korte broek en kousen. Meisjes dragen een shirt, rokje en kousen.
Schoenen
De juiste schoenen zijn afhankelijk van het type veld. Op een grasveld zijn schoenen met noppen nodig om uitglijden te voorkomen. Op een kunstgrasveld zijn andere zolen vereist.
Lees ook: Een overzicht van de carrière van Chloe Hockey en haar bijdrage aan het Nederlandse hockey.
Kunstgras
Kunstgrasvelden zijn vlak en zorgen ervoor dat de bal niet onverwachts stuitert of wegrolt. Dit maakt het makkelijker om te leren hockeyen en om sneller te spelen. Ook bij regen of vorst kan er op kunstgras worden gespeeld. Kunstgrasvelden zijn echter duur om aan te leggen, maar worden steeds populairder. Op een gewoon grasveld draag je grote noppen en op een kunstgrasveld draag je kleinere noppen.
Bescherming
Hockeyers dragen scheenbeschermers om hun benen te beschermen. Een gebitsbeschermer is ook essentieel, omdat een stick in het gezicht ernstige schade kan veroorzaken. Keepers hebben nog meer bescherming nodig, die meestal door de club wordt betaald vanwege de hoge kosten.
De Stick
De stick mag niet langer zijn dan tot de heupen van de speler en mag niet te zwaar zijn. Het gewicht van de stick staat aangegeven met een nummer. Een stick weegt meestal tussen de 340 en 794 gram. De meeste sticks worden gemaakt in India of Pakistan, waar moerbeibomen groeien. Dit hout is hard maar toch buigzaam. De kromming van de stick is gemaakt van essen, acacia of hickoryhout. De steel is bekleed met stof, leer of kunststof. Een stick heeft een bolle en een platte kant. De bal mag alleen met de platte kant worden geslagen.
De Bal
Vroeger werd er met een harde cricketbal gehockeyd, wat vaak tot blessures leidde. Tegenwoordig wordt er een bal gebruikt met een binnenkant van kurk of touw, omhuld met leer of kunststof. Kunststof ballen worden steeds populairder omdat ze minder snel vies worden. Een hockeybal is iets groter en zwaarder dan een tennisbal.
De Ontwikkeling van Hockey in Nederland
In 1891 bracht Pim Mulier het veldhockey van Engeland naar Nederland. Haarlem was de stad waar het eerste hockey op gras werd gespeeld. Bandyspelers gingen buiten het winterseizoen veldhockey spelen. In 1895 werd al gespeeld om het kampioenschap van Nederland; de winnaar kreeg de Pim Mulier-wisselbeker. In 1898 werd door vijf clubs de Nederlandsche Hockey en Bandy Bond (NHBB) opgericht in hotel Krasnapolsky te Amsterdam. Vlak na de oprichting verlieten de bandyspelers de bond en gingen ze hun eigen weg. In 1909 waren elf verenigingen lid van de NHBB, in 1919 waren dat er al 29.
Vroege regels en ontwikkelingen
Nederland speelde in het begin met een aantal eigen regels. Zo had de stick twee platte kanten en was de bal gemaakt van gevlochte touw en canvas. De bal was groter en veel lichter dan nu en omdat hij een oranje kleur had, werd hij de sinaasappel genoemd. Spelers mochten de bal met de voet stoppen en de tegenstander met de stick haken. Als een van de aanvallers de bal kreeg terwijl hij dichter bij de doellijn stond dan minstens drie tegenstanders, stond hij buitenspel en kreeg hij een vrije slag tegen. Deze regels waren natuurlijk niet zo handig in wedstrijden tegen teams uit andere landen. En omdat Nederland met het heren hockeyteam wilde deelnemen aan de eigen Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam, gingen we vanaf 1926 volgens de internationale regels spelen. In datzelfde jaar werd ons land ook lid van de Internationale Hockey Federatie, de FIH.
Groei en populariteit
Na de mooie tweede plaats van het Nederlands herenteam op de Olympische Spelen in Amsterdam in 1928, gingen veel mensen hockeyen. Vooral kinderen wilden het hockeyspel wel een keertje proberen. Door de grote groei van jeugdleden werd in 1932 het jeugdhockey georganiseerd door de hockeybond. Tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) werd nog steeds competitie gespeeld, maar in mindere mate. Alleen in 1945 lag de competitie helemaal stil. Vanaf 1970 kwamen er meer toernooien, zoals de Europese- en Wereldkampioenschappen voor landenteams en de Europacup voor landskampioenen. Nadat de Nederlandse heren in 1973 in Amstelveen wereldkampioen waren geworden, werd hockey nog populairder in Nederland.
Dameshockey
Aan het einde van de 19e eeuw speelde een aantal dames uit Haarlem en omgeving bandy op de bevroren vijver van het vroegere jachtgebied van Graaf Floris V. Met de komst van het veldhockey in Nederland gingen dames ook op gras hockeyen. In die tijd was er al contact met Engelse clubs en werden er ook wedstrijden gespeeld. In 1911 werd de Nederlandse Dames Hockey Bond (NDHB) opgericht. De competitie vond plaats op doordeweekse dagen met de regels van toen. In 1913 verschoof de competitie naar de zaterdag, maar vanaf 1918 werd de damescompetitie op zondag gespeeld. Net als de heren hockeyden de dames vanaf 1926 volgens de Engelse regels. Tijdens de Tweede Wereldoorlog eiste de Duitse bezetter dat de NDHB zich aansloot bij de KNHB. De voorzitster van de damesbond werd het eerste vrouwelijke bestuurslid van de KNHB. In 1951 organiseerde Nederland het eerste internationale Dames Hockeytoernooi, waar Franse en Zwitserse vrouwenteams aan deelnamen. In de jaren vijftig en zestig nam het Nederlandse dameshockeyteam deel aan verschillende wereldtoernooien. In 1971 wonnen de Oranje dames in Auckland (Nieuw-Zeeland) het eerste wereldbekertoernooi van de IFWHA (International Federation of Woman's Hockey Associations, de internationale dames hockeybond). Zoals je in hoofdstuk drie van dit boekje kunt lezen, speelden de dames een aantal jaren twee soorten wereldkampioenschappen: die van de International Federation of Woman's Hockey Associations (IFWHA) en de officiële World Cup van de Internationale Hockey Federatie (FIH). Maar als de dames ooit wilden meedoen aan de Olympische Spelen, dan moesten ze zich definitief aansluiten bij de FIH. De voorzitter van de KNHB zorgde ervoor dat in 1973 (tijdens het wereldkampioenschap voor heren in Amstelveen) een bijeenkomst van de twee bonden plaatsvond waarin zij de mogelijkheid tot samenwerking bespraken.
Jeugdhockey ontwikkeling
Zoals je eerder in dit boekje hebt kunnen lezen, werd vanaf 1931 meer aandacht aan de jeugd besteed. In 1951 werd op de Veluwe het eerste jeugdhockeykamp georganiseerd en dit werd vele jaren met succes gehouden. In de districten en ook op nationaal niveau werden allerlei commissies opgericht die zich bezighielden met het jeugdhockey. Omdat de Nederlandse teams op internationale toernooien zo goed presteerden, wilden steeds meer kinderen gaan hockeyen. In 1968 werd de jeugd op leeftijd ingedeeld in 4 groepen: A (16-18 jaar), B (14-16 jaar), C (12-14 jaar) en D (10-12 jaar). In 1975 kwam daar nog een E-categorie bij voor kinderen van 8-10 jaar. De E-tjes worden nu ook wel mini's genoemd. Zij hockeyen op een kwart veld met kleine teams bijvoorbeeld '6 tegen 6' of '8 tegen 8'. Later is bij de jongste jeugd nog een groep gekomen: de F-jes. Zij zijn 6 of 7 jaar en leren op speelse manier hockeyen.
Zaalhockey in Nederland
In Duitsland en Oostenrijk werd in Europa als eerste zaalhockey gespeeld. Pas toen in 1962/1963 in Nederland de winter zo streng was dat lange tijd niet op het veld kon worden gespeeld, gingen veel mensen zaalhockeyen. In 1964 deed het Nederlands zaalhockeyteam mee aan een toernooi in Antwerpen en eindigde daar op de 4e plaats. In het seizoen 1969/1970 werden in het hele land districtswedstrijden georganiseerd. In 1975 worden voor de eerste keer ook jeugdkampioenschappen georganiseerd. Sinds 1989 wordt de zaalhockeycompetitie door de districten georganiseerd. De nationale teams deden van 1990 tot 2000 niet mee aan internationale zaalhockeywedstrijden. Dit kwam vooral door het drukke veldhockeyprogramma van de internationals, waardoor er te weinig tijd en geld over was voor internationaal zaalhockey. Door de toegenomen populariteit van zaalhockey in Nederland speelde het Nederlands herenteam in 2000 sinds lange tijd weer eens een Europees Kampioenschap zaalhockey voor B-landen, ze wonnen dit toernooi en promoveerden naar de A-divisie.
De Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB)
In 1932 was het eerste bondsbureau maar een klein kamertje in Hilversum waar één persoon werkte. Maar het bondsbureau is net als de hockeybond in al die jaren erg gegroeid. Na kantoren in Hilversum, Amsterdam en Amstelveen, is het bondsbureau nu in Utrecht in de provincie Utrecht gevestigd. Er werken ongeveer dertig betaalde werknemers, die ervoor zorgen dat in Nederland zo goed mogelijk kan worden gehockeyd. De zes districtsbesturen en kantoren in Nederland helpen het bondsbureau daarbij. Zij organiseren onder andere de zaalhockeycompetitie in de districten. Het district Zuid-Nederland begon in 1960 met het organiseren van cursussen voor jeugdhockeyleiders. Mevrouw Fonteyn en de heren Van Heumen en Van Rooy hielden zich in die tijd bezig met het opzetten van diverse hockeyopleidingen. In 1970 werd de Commissie Hockey Opleidingen (CHO) opgericht. Deze commissie organiseerde allerlei cursussen, zoals Jeugdhockeybegeleider, Jeugdhockeytrainer en Hockeytrainer/coach A en B. Hierdoor werden hockeyers bij de verenigingen beter getraind en begeleid, zodat het hockeyniveau in Nederland beter werd. De naam veranderde in het seizoen 1986/1987 in de commissie Hockeyontwikkeling Topsportcoördinatie en Opleidingen (HTO). Sinds 1989 heet de commissie Hockeyontwikkeling Opleidingen en Jeugd (HOJ).
Hockey media
In 1931 verscheen het eerste nummer van de Hockey Sport, de voorloper van Hockey Magazine. Jan Hoven werd hoofdredacteur en bleef tot 1958 in deze functie. Daarna werden Wim Kortland, Willem Brand, Jan Okkinga, Jan Mulder, Aad Gaanderse en Jan de Deugd hoofdredacteur. In 1986/1987 veranderde de naam in Hockey Magazine en verscheen het blad één keer in de maand. Hockey Magazine Actueel verscheen tijdens de competitie elke week. In het seizoen 1993/1994 verscheen Hockey Magazine tijdens de competitie weer wekelijks en kwam vier keer per jaar een Hockey Magazine Special uit die gratis naar alle leden werd gestuurd. Vanaf heden verschijnt Hockey Magazine op A4-formaat (tijdschrift) en is de Special een uitgebreide variant hier op. Drie keer per jaar ontvangen alle KNHB-leden deze Hockey Magazine Special.
Internationale Hockey Federatie (FIH)
De Internationale Hockey Federatie (FIH) werd in 1924 in Parijs opgericht. Twee jaar later sloot Nederland zich aan bij de FIH. Aan het begin van de Tweede Wereldoolog waren al veertien landen lid van de FIH. Voordat er officieel internationale toernooien werden gespeeld, hield de FIH een lijst bij van beste hockeylanden. In 1955 stond Nederland tweede op deze lijst. De FIH startte in 1970 met het hockeytijdschrift World Hockey, dat nu nog steeds eens in de twee maanden verschijnt. De bond heeft haar kantoor in Brussel, België. Van daaruit regelt ze de internationale toernooien en evenementen die over de hele wereld worden gehouden. De FIH is verantwoordelijk voor de officiële internationale wedstrijden die buiten Europa worden gespeeld, zoals de Wereldkampioen-schappen op het veld (en vanaf 2003 ook in de zaal) en de Champions Trophy. Op een gegeven moment kon de FIH al het werk niet meer aan en besloot daarom …
Moderne Competities
De Hockey Pro League is een nieuwe landencompetitie. Het Jeugdjournaal geeft antwoord op drie vragen: Wat is de Hockey Pro League? Welke landen doen er mee? De Nederlandse hockeyvrouwen en -mannen verdedigen in Mönchengladbach (Duitsland) hun Europese titels. Het dubbel-EK is van 8 tot en met 17 augustus. Spannend! Wie worden de kampioenen? Jutta en Maarten praten met hockeycoach Marc Lammers. Hockey is één van de populairste sporten in Nederland. En Nederland is ook supergoed in hockey! Maar wat maakt hockey nou zo leuk en hoe komt het dat Nederlanders zo goed spelen? Om daar achter te komen mag Pascal een dagje mee trainen met een landelijk selectieteam. Hockey is een teamsport. Als je in een team speelt moet je goede afspraken maken. Wat is hockey? Hockey… Wat moet je weten voordat je tijdens de Olympische Spelen naar hockey gaat kijken? In dit filmpje van de NOS wordt het uitgelegd.
Oranjegevoel en Blessures
In de hele wereld staan de Nederlandse supporters bekend als die vrolijke oranje mensen met hun uitbundige outfits. Van voetbal tot hockey tot schaatsen. Maar wat is dat nou, dat ‘oranjegevoel’? Waarom de kleur oranje, en waar komt het vandaan? Je knie verdraaien op het sportveld of een dikke enkel krijgen nadat er een hockeybal tegenaan knalt: bij kinderen komen sportblessures het vaakst voor. Hoe zorg je de kans op blessures zo klein mogelijk maakt?
tags: #hockey #afbeeldingen #spreekbeurt