Het Europees Kampioenschap voetbal van 2008, gehouden in Oostenrijk en Zwitserland, staat bij veel Nederlandse voetballiefhebbers nog helder in het geheugen gegrift. Niet alleen vanwege de indrukwekkende prestaties in de groepsfase, maar ook door de pijnlijke uitschakeling in de kwartfinale tegen Rusland. Dit artikel duikt in de feiten en verhalen rondom dit memorabele toernooi, waarbij we zowel de successen als de tegenslagen belichten.
De organisatie en speelsteden
Op donderdag 12 december 2002 werden Oostenrijk en Zwitserland door de UEFA aangewezen als gastlanden voor het EK 2008. De wedstrijden werden in acht stadions gespeeld, vier in elk land. In Oostenrijk waren dit Innsbruck, Klagenfurt, Salzburg en Wenen, terwijl in Zwitserland Basel, Bern, Genève en Zürich de speelsteden waren. Het was de tweede keer in de geschiedenis van het EK voetbal dat twee landen samen het toernooi organiseerden, na Nederland en België in 2000.
Oranje's veelbelovende start
In aanloop naar het EK blikken we terug op momenten uit de EK-historie van Oranje die ons hele land kippenvel bezorgd hebben. Het Nederlands elftal kende een fantastische start van het toernooi in Zwitserland en Oostenrijk. Nederland zat in Groep C, die aanvankelijk werd omschreven als de "poule des doods". Onder leiding van bondscoach Marco van Basten, zelf ooit winnend EK-finalist in 1988, won Oranje de eerste wedstrijd op indrukwekkende wijze met 3-0 van wereldkampioen Italië. De tweede wedstrijd tegen vice-wereldkampioen Frankrijk werd eveneens gewonnen, met een eindstand van 4-1. Na deze overwinningen verkeerde Oranje in een euforische stemming. De fans waren uitzinnig, en terecht.
De kwartfinale tegen Rusland: Een pijnlijke ontknoping
Bondscoach Van Basten had klaarblijkelijk vertrouwen in zijn team, want tijdens de laatste groepswedstrijd tegen Roemenië ontbraken er een aantal basisspelers. In de kwartfinale trof Nederland Rusland, gecoacht door Guus Hiddink. Hiddink had in 2002 al een ongekende prestatie geleverd door Zuid-Korea naar de halve finale van het WK te loodsen, en hoopte in 2008 op een soortgelijk scenario met Rusland.
Op 21 juni 2008 werd het Nederlands elftal uitgeschakeld op het EK. Oranje had grote indruk gemaakt in de poule tegen Italië, Frankrijk en Roemenië, maar de Russen rekenden hard af met de Oranje droom. Na de briljante overwinningen op Italië (3-0) en Frankrijk (4-1) en het feit dat Nederland overeind bleef met de tweede garnituur tegen Roemenië (2-0) zorgde voor een opperbeste stemming in Nederland. Niets of niemand kon het Nederlands elftal meer stoppen. Marco van Basten was twintig jaar na zijn heldenrol in '88 opnieuw op weg om geschiedenis te schrijven met Nederland. Een topcoach in wording.
Lees ook: Turkije wint EK Volleybal
Toch was de stemming in het Oranje-kamp gelaten. Ondanks de knappe zeges was er slecht nieuws: het te vroeg geboren dochtertje van Khalid Boulahrouz overleed drie dagen voor de kwartfinale tegen Rusland. Nederland speelde met rouwbanden. Boulahrouz deed, ondanks alles, mee. Wie niet meespeelde was Arjen Robben. Maar ach, Rusland kon ons toch niets maken. De ploeg van Guus 'Geluk' Hiddink had veel moeite gehad om de poulefase überhaupt door te komen. De vraag was eigenlijk, wie treffen we ná Rusland? Spanje of Italië. Hiddink had zijn ploeg namelijk tactisch ijzersterk staan. Vanaf de eerste tot de laatste minuut domineerden de Russen. Het is dat Edwin van der Sar een soort levende muur vormde tijdens dat duel en werkelijk alles uit het doel tikte, anders had Nederland niet eens een verlenging eruit gesleept in Basel. Yuri Zhirkov, Sergei Semak en Roman Pavlyuchenko; allen zagen ze hoe de Nederlandse doelman keer op keer hun inzet stopte. Pas toen Pavlyuchenko, die door zijn goede optreden een transfer naar Tottenham Hotspur verdiende, voor Joris Mathijssen kwam, was de ban gebroken. De spitse tikte 1-0 binnen. Oranje werd als een kind in de hoek gezet. Het is dat Ruud van Nistelooij een scherpingesneden vrije trap binnenkopte dat er nog een verlenging aan te pas moest komen. En een paar tellen kregen de Oranjefans hoop. Aan het begin van de verlenging leek Denis Kolodin een tweede gele, en dus rode kaart te krijgen. Een momentje waarop heel Nederland een juichmomentje had. Totdat arbiter ?uboš Miche?
In de verlenging was Rusland wederom nog lief voor Oranje. Pavlyuchenko raakte de lat. Andrei Arsjavin produceerde uit een open kans slechts een rolletje. Scheidsrechter Miche? gaf Rusland geen strafschop terwijl het daar overduidelijk wel recht op had. Maar desondanks kwam de ploeg van Hiddink terecht op voorsprong. Een onmogelijke bal die hoog over Van der Sar vloog, werd knap binnengewerkt Dmitri Torbinski.
Vier minuten later schoot Arsjavin door de benen van Van der Sar en besliste zo het duel definitief. De aanvaller stond overduidelijk buitenspel. Maar ja, uit een inworp telt dat niet. Geen Italië. Geen Spanje. Geen Europees kampioen. Geen topcoach Van Basten. Geen finale in het stadion waar Ajax in 1995 de Champions League won. Voor Guus Geluk kwam er wel een halve finale, al was daarin Spanje te sterk. Maar de coach had het Oranje in blakende vorm tactisch volledig blootgelegd. Overmeesterd.
Na een kansenregen in de eerste helft van het duel met Oranje, schoot Roman Pavljoetsjenko na rust de Russen op voorsprong. Ruud van Nistelrooij kopte vlak voor tijd de gelijkmaker binnen, maar in de verlenging oogden de Russen vele malen fitter en wonnen ze uiteindelijk met 3-1, waardoor de halve finales werden bereikt.
De Russische ploeg: Een collectief van talent
Het succes van Rusland in 2008 was mede te danken aan een sterke collectieve prestatie. Een aantal spelers vielen op door hun individuele kwaliteiten:
Lees ook: EK Voetbal: Een Overzicht
- Igor Akinfeev: De jonge doelman maakte indruk met zijn reddingen en werd een grote toekomst voorspeld.
- Aleksandr Anyukov: De rechtsback viel op door zijn conditie en speelde een sterk toernooi.
- Sergej Ignashevich: De ervaren verdediger was een belangrijke schakel in de defensie.
- Denis Kolodin: De verdediger stond bekend om zijn krachtige afstandsschoten.
- Yuri Zhirkov: De linksback maakte indruk en verdiende na het EK een transfer naar het buitenland.
- Sergej Semak: De aanvoerder was een van de weinige routiniers in de selectie.
- Konstantin Zyrjanov: De stofzuiger op het middenveld speelde jarenlang in de marge van het Russische voetbal, maar brak in 2008 door.
- Ivan Saenko: De buitenspeler speelde in de Bundesliga en werd na het EK teruggehaald naar Rusland.
- Roman Pavlyuchenko: De spits was dé verrassing van het toernooi en scoorde belangrijke doelpunten.
- Andrey Arshavin: De beste voetballer van Rusland was een vedette in eigen land en verdiende na het EK een transfer naar Arsenal.
De voorbereiding van Rusland: Training en mentaliteit
Raymond Verheijen, assistent-trainer van Guus Hiddink, vertelde dat Rusland anders ging trainen. Waar de Russen vaak heel lang trainden in een laag tempo, deden zij kortere trainingen in een hoog tempo. Dat bleek een schot in de roos. De spelers waren ontzettend fit.
Verheijen blikte terug: "De uitslagen van Oranje in de groepsfase waren inderdaad indrukwekkend, maar als je goed kijkt, is dat beeld vertekend. Doelman Edwin van der Sar moest heel veel reddingen maken in die duels. Nederland kreeg ook veel kansen en benutte die ook." Hiddink zag dat en liet in aanloop naar die kwartfinale alle reddingen van Van der Sar achter elkaar zetten. Vervolgens vertelde hij de spelers dat ze naar de hoogtepunten van Nederland zouden kijken. Die dachten echt: wat is dit?", vertelt Verheijen. "Toen zij al die kansen zagen, zag je ze opveren en groeide het geloof."
Daarnaast bestond het elftal voornamelijk uit spelers van CSKA Moskou en Zenit. Die waren al heel goed op elkaar ingespeeld. En conditioneel waren ze heel sterk. Als laatste had Guus het ook tactisch goed voor elkaar.
De impact van het overlijden van Boulahrouz' dochtertje
Er gebeurde toen nogal wat rondom Khalid Boulahrouz. Dat is door veel mensen onderschat. Zijn vrouw stond op het punt om te bevallen en ze beviel tijdens een training. Toen het kindje was geboren, zaten we klaar om naar Zweden - Rusland te kijken, want we moesten tegen de winnaar van die twee spelen. Toen bleek dat het kindje was overleden en zijn de spelers vrij massaal naar het ziekenhuis gegaan. Toen was de sfeer wel weg. De jongens waren echt met elkaar betrokken en wilden ook allemaal naar het ziekenhuis toe. Ik zat daar met een man of zes, zeven en de coach (Marco van Basten, red.). Het was gewoon een treurige gebeurtenis. Vervolgens moest de knop toch om, want de wedstrijd tegen Rusland stond op het programma.
Enkele dagen voor de wedstrijd tegen Rusland kreeg Oranje nog een zware mentale tik te verwerken. De zwangere vrouw van verdediger Khalid Boulahrouz werd opgenomen in het ziekenhuis in Lausanne. Hun dochtertje werd die dag, drie maanden te vroeg, geboren. Kort na de geboorte overleed het meisje.
Lees ook: Het EK Honkbal: Een Terugblik
"Dat is natuurlijk een heel pijnlijk verhaal", zegt Verheijen. "Maar de staf van het Nederlands elftal heeft dat totaal amateuristisch gemanaged. Dat klinkt hard, omdat er iemand is overleden, maar op het moment dat spelers langsgaan in het ziekenhuis, is voetbal niet meer belangrijk. Al is het vanuit menselijk oogpunt natuurlijk heel empathisch.""Toen ik een aantal spelers van Oranje sprak tijdens de warming-up, merkte ik al dat hun aandacht niet bij de wedstrijd was. Al kan ik niet zeggen of dat kwam door de eerdere goede resultaten of door alles rond Boulahrouz."
De nasleep en lessen
Na de nederlaag heeft Jansma zich enorm gestoord aan Raymond Verheijen, assistent van Hiddink bij de Russen. “Na afloop, en dat heeft me altijd een beetje gestoord, misschien ben ik kinderachtig hoor, maar toen zeiden Guus en Verheijen: ‘We hebben ze op onze wapenen verslagen’. Van Guus begrijp ik dat nog wel. Maar ik denk dat als we echt volledig geconcentreerd waren geweest, dan waren we volgens mij door niemand te kloppen. Jansma is na afloop heel dankbaar hoe de Nederlandse pers met de gebeurtenissen is omgegaan. “Toen de vrouw van Boulahrouz in het ziekenhuis werd opgenomen, waren wij aan het trainen”, legt hij uit. “Toen kwam er een bericht dat Boulahrouz naar het ziekenhuis toe moest. Toen zei Hans Jorritsma (voormalig teammanager en adviseur van de bondscoach, red.): ‘Er staan nog twee motoragenten voor de bus, misschien kan Boulahrouz door hen snel naar het ziekenhuis gebracht worden’. “Toen heb ik ’s middags in het hotel twintig of dertig Nederlandse journalisten gebeld en gezegd: ‘Dat is niet zo, het is een privézaak. Schrijf er even niet over, zodra ik het weet, meld ik het je.’ En ze hebben het allemaal niet gedaan, ze hebben allemaal gewacht tot ik met het verhaal kwam. Daar was ik echt heel dankbaar voor. Het stond op internet en werd door internationale media overgenomen, maar alle Nederlandse journalisten hebben dat dus níét gedaan.
Verheijen: "Een land laten spelen met een B-team is een grote fout. Waarom zou je het ritme van de spelers willen breken? Dit heeft altijd een negatief effect. Ook op het brein. Dat bleek ook wel, want alle ploegen die het deden tijdens dat EK, werden in de daaropvolgende ronde uitgeschakeld."
tags: #europees #kampioenschap #voetbal #2008 #feiten