Het Europees Kampioenschap voetbal voor mannen, vaak simpelweg EK voetbal genoemd, is een prestigieus voetbaltoernooi exclusief voor Europese landen. Met het EK 2024 dat deze zomer in Duitsland plaatsvindt, is het tijd om terug te blikken op de rijke geschiedenis van dit toernooi, vol memorabele overwinningen, legendarische teams en verrassende wendingen.
De Beginjaren en de Visie van Henri Delaunay
Het idee voor een Europees kampioenschap werd in 1927 geopperd door de Fransman Henri Delaunay, de toenmalige secretaris-generaal van de FIFA. Delaunay was een fervent voetballiefhebber die begon als speler bij l’Etoile des Deux Lacs in Parijs en later een bestuursfunctie bij de FIFA bekleedde. Hij kwam al vroeg met het idee om een Europees Kampioenschap te organiseren, maar kreeg aanvankelijk weinig steun. De FIFA was namelijk al bezig met de organisatie van het Wereldkampioenschap, en er bestond vrees dat een EK de populariteit van het WK zou verminderen.
Toch duurde het, mede vanwege de Tweede Wereldoorlog, nog tot 1960 voordat de eerste EK-eindronde plaatsvond. In 1958, drie jaar na Delaunay's dood, besloot de UEFA tijdens een congres in Zweden dat het eerste EK in 1960 zou plaatsvinden. Onder auspiciën van de UEFA, de Europese voetbalbond, wordt dit toernooi sindsdien elke vier jaar georganiseerd. Zijn zoon, Pierre Delaunay, zette het werk van zijn vader voort als directeur van de UEFA en zorgde ervoor dat de trofee vernoemd werd naar Henri Delaunay als eerbetoon aan zijn pioniersrol. De Coupe Henri Delaunay is sindsdien de felbegeerde trofee waar de deelnemende landen om strijden.
De Eerste Toernooien
De eerste editie van het EK vond plaats in 1960 in Frankrijk. Tijdens de eerste editie kwalificeerden zich slechts vier landen voor het eindtoernooi: Sovjet-Unie, Joegoslavië, Tsjecho-Slowakije en gastland Frankrijk. De finale werd gespeeld tussen de Sovjet-Unie en Joegoslavië, waarbij de Sovjet-Unie met 2-1 won, mede door toedoen van de sterk keepende Lev Jasjin die veel aanvallen van Joegoslavië wist af te slaan.
Uitbreiding en Groei
Van 1960 tot en met 1976 kwalificeerden vier landen zich voor het eindtoernooi. In 1980 namen voor het eerst acht nationale teams deel aan het hoofdtoernooi en werd het dus al wat ingewikkelder om kampioen te worden. Vanaf 1980 wordt van tevoren bepaald in welk land de eindronde zal plaatsvinden. Sinds 2000 is het ook mogelijk dat twee landen het eindtoernooi gezamenlijk organiseren. Tot en met 1992 namen acht landen deel aan de eindronde. In 1996, toen het EK in Engeland werd gehouden, werd het aantal deelnemers verder uitgebreid naar zestien. Daarnaast besloot de UEFA om het toernooi uit te breiden tot 24 landenteams. De kans dat de grote voetballanden dan het toernooi missen wordt kleiner, de grote groep landen achter de top heeft meer kans zich te kwalificeren en volgens de UEFA zou het een kwaliteitsimpuls aan het toernooi geven, als landen als Denemarken, Schotland en Engeland zich wel structureel kwalificeren voor het Europees kampioenschap. Deze landen ontbraken op de editie van 2008. Ook zal een toernooi met meer teams en meer wedstrijden meer inkomsten voor de UEFA genereren. Sinds 2016 kwalificeren maar liefst vierentwintig landen zich voor het toernooi.
Lees ook: Turkije wint EK Volleybal
Memorabele Momenten en Winnaars
Het EK voetbal heeft een rijke geschiedenis van memorabele overwinningen en legendarische teams. Door de jaren heen zijn er verschillende memorabele momenten en verrassende winnaars geweest.
- Spanje: Spanje is een van de meest succesvolle landen in de geschiedenis van het EK voetbal. Het landen won het toernooi al vier keer.
- 1964: Spanje won hun eerste EK in eigen land.
- 2008: Het Spaanse team, geleid door spelers als Fernando Torres, triomfeerde in Oostenrijk en Zwitserland.
- 2012: Spanje werd de eerste ploeg ooit die het EK wist te winnen in twee opeenvolgende edities.
- 2024: Spanje won het toernooi en is daarmee nu het best presterende land op de Europees Kampioenschappen voetbal. Spanje heeft na de winst op het EK 2024 in de historie de beste prestaties geleverd als je kijkt naar alle Europese Kampioenschappen voetbal. Spanje won het EK voetbal vier keer en is een keer tweede geworden.
- Duitsland: Gelijk aan Spanje, heeft Duitsland ook drie keer de titel van Europees Kampioen veroverd. Na de hereniging van Duitsland in 1990 domineerde het Duitse team het EK van 1996 in Engeland.
- 1996: Duitsland, nu verenigd, won hun derde titel in Engeland.
- Nederland: Nederland behaalde zijn enige EK-titel in 1988 in West-Duitsland, onder leiding van coach Rinus Michels en met Marco van Basten als sterspeler. Van Basten, die na een blessure als wisselspeler aan het toernooi begon, maakte indruk met een hattrick tegen Engeland, zijn winnende treffer in de halve finale tegen Duitsland (2-1) en zijn wonderschone doelpunt in de finale tegen de Sovjet-Unie (2-0 winst). Ruud Gullit had in de eindstrijd met een snoeiharde kopbal de 1-0 op scorebord gezet. Na de winst van het EK barstte er een heus volksfeest los met een rondvaarttocht door de Amsterdamse grachten.
- Frankrijk: Frankrijk werd verder twee keer Europees Kampioen. Frankrijk (2000) zorgde voor een verrassende overwinning in de vroege jaren 2000.
- Griekenland: Griekenland (2004) zorgden voor verrassende overwinningen in de vroege jaren 2000.
- Portugal: Portugal behaalde zijn eerste grote titel op het EK van 2016, met Cristiano Ronaldo als aanvoerder. Na acht jaar Spanje als Europees Kampioen gehad te hebben (2008 en 2012), verbrak Portugal de hegemonie door in 2016 het EK voetbal te winnen.
- Italië: Italië won het EK in 1968 en voegde een tweede titel toe in 2021 na een overwinning op Engeland na strafschoppen. De regerend Europees Kampioen was voor aanvang van het EK 2024 echter Italië. Zij wonnen het EK 2021 (EURO 2020) en mochten zich tot 14 juli 2024 Europees Kampioen noemen.
Nederland en België op het EK
Nederland heeft één keer het EK gewonnen, in 1988. Daarnaast werd Nederland een keer derde in 1976, in een tijd dat er nog een troostfinale werd gespeeld. In 1992, 2000 en 2004 eindigde Nederland ook als vierde, maar er werd geen wedstrijd om de derde plaats meer gespeeld.
België behaalde de derde plaats in 1972 en de tweede plaats in 1980, wat nog steeds de beste prestatie is voor België op een EK.
Nederland speelde op het EK Voetbal in de loop der tijd een flink aantal memorabele wedstrijden. De grootste zege boekte het in 2000, het jaar dat Nederland het toernooi samen met België organiseerde. In de kwartfinale, gespeeld in de Kuip in Rotterdam, versloeg het Nederlands elftal toen Joegoslavië met maar liefst 6-1, mede dankzij een hattrick van Patrick Kluivert. Dit is nog altijd de grootste overwinning ooit op een EK Voetbal. Er waren echter wel vaker landen die met vijf doelpunten verschil wonnen.
De Golden Goal en Andere Regelwijzigingen
In 1996 werd de golden goal, ook wel ‘sudden death’ genoemd, ingevoerd op het EK in Engeland. Zowel tijdens dit EK als het daaropvolgende EK van 2000 werd het toernooi gewonnen door een golden goal. In 2002 schafte de UEFA de golden goal weer af.
Lees ook: EK Voetbal: Een Overzicht
Voor het EK van 2004 werd de silver goal geïntroduceerd. Tijdens dit EK werd de silver goal alleen toegepast tijdens de halve finale tussen Griekenland en Tsjechië, waarbij Griekenland won door in de laatste minuut van de eerste verlenging te scoren.
In 2006 keerde de UEFA terug naar het traditionele verlengingssysteem: twee keer een kwartier verlenging, gevolgd door strafschoppen indien nodig.
Sinds het EK van 2020 wordt er niet meer gespeeld om de derde en vierde plaats. Nederland speelde de ‘kleine finale’ voor die tijd verschillende keren en won vier keer de bronzen medaille (1976, 1992, 2000 en 2004).
Slechts een Kleine Groep Spelers…
Slechts een kleine groep spelers won in een jaar de Europacup I/UEFA Champions League en het Europees kampioenschap. In 1964 was het Luis Suárez die met Internazionale de Europacup I won en met Spanje Europees kampioen werd. In 1988 waren het vijf spelers, te weten Hans van Breukelen, Ronald Koeman, Berry van Aerle, Wim Kieft en Gerald Vanenburg. Zij wonnen met PSV de Europacup I en met het Nederlands elftal het Europees kampioenschap. In 2000 wonnen Nicolas Anelka en Christian Karembeu met Real Madrid de UEFA Champions League en met Frankrijk het Europees kampioenschap. In 2012 wonnen Fernando Torres en Juan Mata de titels met Spanje en met Chelsea. In 2016 wonnen Cristiano Ronaldo en Pepe met Real Madrid de UEFA Champions League en met Portugal het Europees kampioenschap. In 2021 wonnen Jorginho en Emerson met Chelsea de UEFA Champions League en met Italië het Europees kampioenschap.
Mascottes en Toernooisfeer
Elk EK heeft zijn eigen unieke sfeer en mascottes die bijdragen aan de feestelijke stemming. Op 20 juni 2023 werd een teddybeer met een kleurrijk shirt gepresenteerd als mascotte voor het EK 2024. Alle fans mochten vervolgens kiezen tussen Albärt, Bärnardo, Bärnheart en Herzi von Bär, (het Duitse woord voor beer).
Lees ook: Het EK Honkbal: Een Terugblik
Records en Statistieken
Cristiano Ronaldo is de topscorer aller tijden op het EK voetbal. Tijdens vijf toernooien scoorde hij in totaal veertien doelpunten.
De grootste overwinning van Nederland op een EK was in 2000, toen ze Joegoslavië met 6-1 versloegen in de kwartfinale. Dit is nog altijd de grootste overwinning ooit op een EK Voetbal. Er waren echter wel vaker landen die met vijf doelpunten verschil wonnen.
Wesley Sneijder kwam het vaakst voor Oranje in actie, maar liefst 134 keer. Robin van Persie staat bovenaan de topscorerslijst.
| Naam | Aantal interlands |
|---|---|
| Wesley Sneijder | 134 |
| Edwin van der Sar | 130 |
| Frank de Boer | 112 |
| Rafael van der Vaart | 109 |
| Giovanni van Bronckhorst | 106 |
| Dirk Kuyt | 104 |
| Robin van Persie | 102 |
| Phillip Cocu | 101 |
| Arjen Robben | 96 |
| Naam | Aantal doelpunten |
|---|---|
| Robin van Persie | 50 |
| Klaas Jan Huntelaar/Memphis Depay | 42 |
| Patrick Kluivert | 40 |
| Dennis Bergkamp/Arjen Robben | 37 |
| Faas Wilkes/Ruud van Nistelrooij | 35 |
| Abe Lenstra/Johan Cruijff | 33 |
| Wesley Sneijder | 31 |
Het EK 2024 in Duitsland
Het EK 2024 wordt gehouden in Duitsland. De finale van het toernooi werd gespeeld op 14 juli 2024.
tags: #europees #kampioenschap #voetbal #mannen #geschiedenis