Bandy, een sport die wellicht niet direct bekend in de oren klinkt, is een razendsnelle balsport die op ijs wordt gespeeld. Het is een voorloper van zowel ijshockey als veldhockey, waarbij snelheid, techniek en behendigheid centraal staan. Fysiek contact is minder aanwezig dan bij ijshockey, wat bandy een toegankelijkere sport maakt. Deze wintersport is bijzonder populair in het noorden van Europa, met Zweden als een van de belangrijkste bolwerken.
Bandy: Hockey op het IJs
Bandy kan het best omschreven worden als hockey op ijs. Het spel wordt gespeeld op ijshockeyschaatsen, maar de regels zijn meer verwant aan die van veldhockey. Dit resulteert in een sport die fundamenteel verschilt van ijshockey. Het ruwe spel dat kenmerkend is voor ijshockey ontbreekt bij bandy. Voor liefhebbers van hockey kan bandy een inspirerende winterse variant zijn.
In principe wordt bandy gespeeld op een grote ijsvloer, met twee teams van elf spelers, een bal en sticks (geen puck). Het veld heeft een lengte van 90 tot 110 meter en een breedte van 45 tot 65 meter.
Populariteit in Zweden en daarbuiten
De sport geniet grote populariteit in Zweden, Noorwegen, Finland en Rusland. Er zijn 32 landen aangesloten bij de Federation of International Bandy (FIB), waaronder ook Nederland (Bandy Bond Nederland).
In Zweden is bandy een van de vele populaire wintersporten, samen met onder andere ijshockey, innebandy, schaatsen en skiën. De lange winters dragen bij aan de populariteit van deze sporten. In de zomer zijn watersporten op de meren geliefd, en ook voetbal is een populaire sport in Zweden. In totaal zijn er meer dan 2 miljoen Zweden lid van een sportvereniging, met name in voetbal (1 miljoen leden), golf (600.000) en atletiek (200.000). Ook de paardensport kent veel leden.
Lees ook: Problemen met de KNVB widget
Geschiedenis van Bandy
De oorsprong van bandy ligt in Engeland in de zeventiende eeuw, waar het werd gespeeld op harde stranden of ijsvlakten. Dit hockeyspel kende in die tijd nog geen vaste regels of een vast aantal spelers.
In december 1890 bezocht Pim Mulier, de vader van de voetbalsport in Nederland, Engeland en zag daar sporters bandy spelen. Enthousiast introduceerde hij de sport in zijn woonplaats Haarlem tijdens de strenge winter van 1890-1891. Op 5 januari 1891 vond in Haarlem de eerste bandywedstrijd op Nederlandse bodem plaats, tevens de eerste internationale bandywedstrijd. De Haarlemse formatie, onder leiding van Mulier, versloeg de tegenstander met 14-1 onder toeziend oog van veel publiek en begeleiding van een band.
De eerste bandyclub in Nederland was de Damiaatjes uit Haarlem, en daarmee de oudste bandyclub van Nederland. Ook in Amsterdam werd een bandyteam opgericht. Een jaar later, op 28 januari 1892, werd daar de eerste officiële Nederlandse bandy- en veldhockeyclub opgericht, De Amsterdamsche Hockey & Bandy Club (AH&BC). Friesland volgde met drie bandyclubs. In de winter van 1895 werd er om het eerste officieuze Nederlands kampioenschap gespeeld, waaraan ook teams uit Zwollen en Delft deelnamen. De sport sloeg ook aan in Den Haag, waar in november 1897 de Haagsche Hockey & Bandy Club (HHBC) werd opgericht. Op 8 oktober 1898 werd de Nederlandsche Hockey en Bandy Bond opgericht.
Na het behalen van het Europees Kampioenschap verdween het Nederlandse team van de internationale wedstrijden. De afname van de populariteit van bandy in Nederland was waarschijnlijk te wijten aan de slechte ijsomstandigheden. Tegenwoordig worden veel wedstrijden op WK's indoor gespeeld.
Bandy in Nederland
Hoewel bandy in Nederland minder bekend is dan in Scandinavië en Rusland, wordt de sport hier wel degelijk beoefend. Omdat er in Nederland geen grote ijsbanen beschikbaar zijn, wordt er voornamelijk rinkbandy gespeeld op ijshockeybanen. Rinkbandy is een aangepaste vorm van bandy met zes spelers op het ijs, waarvan vijf veldspelers met een stick en een keeper zonder stick.
Lees ook: Alles over het Voetbal International Tijdschrift
Op de IJsbaan Haarlem kan men deelnemen aan lessen en trainingen van Bandy Haarlem op het overdekte middenterrein (30x60 meterbaan). In Nederland zijn momenteel meerdere verenigingen actief, al dan niet onderdeel van een hockeyvereniging. Nijmegen heeft de grootste zelfstandige bandyvereniging met ruim 80 leden variërend in leeftijd van 10 jaar tot 60+. Ook Eindhoven heeft een zelfstandige bandyvereniging en in Tilburg wordt vanaf 2024 bandy gespeeld. Verder wordt er ook in Amsterdam, Haarlem, Breda en Utrecht bandy gespeeld.
Het Nederlandse bandy-elftal doet jaarlijks mee aan het WK bandy. Hun grootste succes is het wereldkampioenschap Bandy in de B-Poule voor Heren in 2018.
Verschillen met IJshockey
Veel mensen vergelijken bandy met ijshockey, maar er zijn belangrijke verschillen. Fysiek contact is bij bandy niet toegestaan, waardoor het spel sneller is. Beschermende kleding is echter wel verplicht, zoals een helm, handschoenen, elleboog- en scheenbeschermers en een broek met bescherming. Bandy wordt gespeeld met een platte stick met een kromming aan de onderkant, en met een bal in plaats van een puck. Ook de uitrusting van de keepers is anders dan bij ijshockey.
Rinkbandy en Short Bandy
Omdat er in Nederland geen ijsbanen zijn van het formaat van een voetbalveld, worden er alternatieve vormen van bandy gespeeld op een ijshockeybaan: rinkbandy en short bandy.
Rinkbandy lijkt qua spelvorm op ijshockey en wordt gespeeld met 5 tegen 5 spelers (plus een keeper) op een ijshockeybaan met kleine goals. Er zijn geen corners of vrije slagen en het spel is iets trager door de relatief veel spelers op een kleiner veld. Curved sticks zijn toegestaan, wat het spel meer op ijshockey doet lijken.
Lees ook: De Rol van de Catcher in Honkbal
Sinds 2024 is er een variant van bandy ontwikkeld die meer op "groot" bandy lijkt: short bandy. Deze variant geeft meer ruimte op het ijs doordat er 4 tegen 4 wordt gespeeld, er worden grotere goals gebruikt en er worden meer spelregels uit het normale bandy toegepast. In Nederland wordt deze variant in beide competities gespeeld vanaf seizoen 2025/2026.
De aantrekkingskracht van Bandy
Bandy staat bekend als een sociale en toegankelijke sport. Iedereen staat voor elkaar klaar en is bereid de ander te helpen, zowel op het ijs als ernaast. Uitrustingen kunnen vaak tijdelijk geleend worden om de sport uit te proberen, waardoor de kosten in eerste instantie laag zijn. Bandyverenigingen staan bekend om hun gastvrijheid en de mogelijkheid om met spelers van verschillende niveaus samen te spelen.