Het Europees kampioenschap voetbal voor vrouwen, ook wel het EK vrouwenvoetbal genoemd, is het belangrijkste voetbaltoernooi voor vrouwen in Europa. Het toernooi wordt om de vier jaar gehouden. Dit artikel belicht de belangrijkste ontwikkelingen en doorbraken in de geschiedenis van het Europese damesvoetbal, van de vroege obstakels tot de huidige populariteit en professionalisering.
Vroege Ontwikkelingen en Obstakels
Voetbal, oorspronkelijk een sport uitsluitend voor mannen, kent een lange en soms moeizame geschiedenis als het om vrouwenvoetbal gaat. Al in 2700 voor Christus werd er gevoetbald, maar pas veel later kregen vrouwen de kans om op serieuze wijze deel te nemen aan deze sport.
In 1902 werd vrouwenvoetbal officieel verboden. De reden hiervoor was de heersende opvatting dat voetbal te schadelijk zou zijn voor de fysieke gesteldheid van vrouwen, die geacht werden onvoldoende conditie en kracht te bezitten voor deze sport. Voor 1902 mochten vrouwen wel in het openbaar voetballen, mits zij hun haren verborgen onder een muts en een kniebroek droegen met hoog opgetrokken kousen, dit vanwege de toen geldende normen over openbare zedelijkheid.
In Nederland werd in 1908 via een plaatselijke krant in Hengelo een oproep gedaan om een voetbalclub voor dames op te richten. In datzelfde jaar schreef de Telegraaf over een comité om het voetballen voor vrouwen te verbieden. De Nederlandsche Voetbalbond zag echter geen heil in voetballende vrouwen. De voorloper van de KNVB vond dat vrouwen 'echtgenote, moeder of geliefde van voetbalspelers’ moesten zijn.
De Langzame Doorbraak
Pas in 1969 werd het verbod op vrouwenvoetbal opgeheven. Twee jaar later, in 1971, werd in Engeland de Women’s Football Association opgericht. Oost-Europa kende de snelste ontwikkelingen op het gebied van vrouwenvoetbal, mede dankzij uitgebreide medische onderzoeken die aantoonden dat voetbal niet schadelijk was voor vrouwen.
Lees ook: Een diepgaande blik op de historische prestaties van het Duitse Dames Hockeyteam.
De grote doorbraak liet echter nog even op zich wachten. Pas in 1993 kwam er erkenning voor het vrouwenvoetbal. Voor die tijd waren er al wel de eerste officieuze interlandwedstrijden waar de Nederlandse vrouwen aan deelnamen tegen West-Duitsland. Nederland verloor met 2-1. Lenie van Wensveen deed als 14-jarig meisje mee aan de interland van 1956 en scoorde ook nog. In 1971 werd vrouwenvoetbal in Nederland erkend en maakte het vanaf 1971 officieel deel uit van de KNVB.
Op 12 juni 1920 plaatste De Courant een foto van het vrouwenelftal van Wittenburg. De Oostzaanse Vrouwenvoetval Vereniging is de eerste vereniging die officieel met vrouwenvoetbal start.
Internationale Aandacht en Groeiende Populariteit
Een cruciaal moment was de WK-finale van 1999 tussen de Verenigde Staten en China, die door 90.000 toeschouwers in het stadion en 40 miljoen mensen thuis live werd gevolgd. Na deze wedstrijd kreeg het vrouwenvoetbal in Amerika een vaste plaats, en het is daar zelfs populairder dan het mannenvoetbal.
De Nederlandse Ontwikkeling
De eerste officiële Nederlandse vrouwenvoetbalvereniging, De Oostzaanse Vrouwenvoetbal Vereniging, werd opgericht in 1924. Echter, de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal kwam pas rond 16 april 1955 weer op gang, toen de Algemene Damesvoetbalbond werd opgericht. Dit leidde tot een grote groei, met 14 clubs die deelnamen aan de eerste vrouwenvoetbalcompetitie. Desondanks bleef erkenning van de KNVB uit.
In de jaren na 1955 kwamen er steeds meer vrouwenteams, maar pas in 1971 erkende de KNVB het vrouwenvoetbal officieel. Vanaf dat jaar maakte vrouwenvoetbal officieel deel uit van de KNVB. Aanvankelijk speelden de Nederlandse vrouwen dertig minuten per helft, later veertig, en pas in 1994 werd dit 45 minuten, net als bij de mannen. Ook speelden vrouwen in die tijd met een kleinere bal.
Lees ook: Voorbeschouwing op het dames handbal kwartfinale schema.
In 1973 vond de eerste officieel erkende interland plaats. Op 9 november 2023, 50 jaar later, kwamen vier spelers uit het Nederlands vrouwenelftal weer samen bij Atria.
De Eerste Europese Kampioenschappen
In 1982 kwam er ook een EK voor vrouwen. Op 25 september 1982 speelde Nederland voor het eerst een EK-kwalificatiewedstrijd. België won met 3-2. Oranje werd uiteindelijk tweede in de kwalificatiegroep achter Denemarken. Het was niet voldoende voor kwalificatie. Het eerste Europese Kampioenschap voor vrouwen met 4 deelnemende landen vond plaats in 1984.
Het Europees kampioenschap voetbal vrouwen werd voor het eerst georganiseerd in 1984 onder de naam European Competition for Representative Women's Teams. Het is nog onbekend door wie het werd opgericht. De eerste editie werd ook in dat jaar gespeeld. Zweden won de eerste editie door met 4-3 te winnen van Engeland door strafschoppen.
De Groei van het Aantal Deelnemende Landen
Het aantal deelnemende landen is door de jaren heen elke keer gegroeid. Bij de edities in 1984, 1987, 1989, 1991, 1993 en 1995 deden er maar vier landen mee. In 2009 en 2013 mochten er twaalf landen meedoen. Bij de editie van 2017 in Nederland werd het aantal uitgebreid naar 16 landen, er zijn plannen om dit in de toekomst weer verder uit te breiden naar 24 landen.
De Dominantie van Duitsland
Duitsland is recordkampioen, het won 8 van de tot nu toe 12 edities. De Duitse vrouwenploeg won voor het eerst in 1989, de derde editie van het toernooi. Toen nog onder de naam West-Duitsland won het met team na een gelijkspel van 1-1 met penalty’s van Italië. Twee jaar later deed het team het weer, dit keer onder de naam Duitsland. In 1995 stond de volgende Europese titel van de Duitsers op de agenda, dankzij een overwinning in de finale van 3-2 op Zweden. In 1997 wonnen de Duitse speelsters met 0-2 van Italië, gevolgd door een finalezege van 1-0 op Zweden in 2001. De volgende editie, 2005, werd wederom door Duitsland gewonnen, met 3-1 van Noorwegen, evenals het EK van 2009, met 6-2 van Engeland.
Lees ook: Dameshandbal: regels uitgelegd
Andere Succesvolle Landen
Noorwegen is het enige andere land dat het EK Vrouwen meer dan één keer heeft gewonnen. De Noorse speelster wonnen voor het eerst in 1987. Het land rekende in de finale met een score van 2-1 af met buurland Zweden. Twee goals van aanvalster Trude Stendal waren genoeg om te winnen van de Zweedse ploeg. In de finale won de ploeg 0-1 van Italië.
Zweden is één van de drie landen die één keer de Europese titel in het vrouwenvoetbal mee naar huis mocht nemen. De finale bestond dat jaar uit twee delen, een thuiswedstrijd voor Zweden en een thuiswedstrijd voor Engeland. Zweden won met 1-0 van Engeland begin mei van het jaar 1984, en verloor met 1-0 van Engeland later die maand.
Het EK Vrouwenvoetbal in Nederland 2017
Een hoogtepunt in de Nederlandse vrouwenvoetbalgeschiedenis was het EK vrouwenvoetbal in 2017, dat van 16 juli tot en met 6 augustus in Nederland werd georganiseerd. Met maar vijf landen die ooit de EK-titel bij de vrouwen hebben gewonnen, staat ook niet geheel verrassend Nederland in de top-vijf. In 2017, toen het EK bovendien in Nederland werd georganiseerd wonnen de OranjeLeeuwinnen, onder leiding van bondscoach Sarina Wiegman, met 4-2 van Denemarken. Het was de eerste en enige overwinning van de Oranjevrouwen. De kroon op een prachtig EK: Nederland is in eigen huis Europees kampioen.
Sinds het EK van 2009 zijn de vrouwelijke internationals een voorbeeld en inspiratie voor (potentiële) jeugdspeelsters. Het Nederlands vrouwenelftal speelt op het EK in eigen land voor het eerst met een eigen embleem op de borst. Geen leeuw maar een leeuwin.
Engeland's Overwinning in 2022
De laatste winnaars van de EK-titel zijn de Engelse voetbalvrouwen, die in 2022, wederom in een EK in eigen land, er met de titel vandoor gingen. En wederom onder leiding van Sarina Wiegman, die haar baan bij de OranjeLeeuwinnen had ingeruild voor eentje als bondscoach van de Engelse voetbalvrouwen.
De Rol van Sarina Wiegman
Sarina Wiegman is een sleutelfiguur in de recente successen van zowel het Nederlands als het Engels vrouwenvoetbal. Al aan het begin van het Europees Kampioenschap voetbal in Nederland is het vertrouwen er. "We horen er nu echt bij," zegt Sarina Wiegman, bondscoach van het Nederlands vrouwenelftal, aan de vooravond van het EK.
Naar het WK in Canada
De kwalificatie voor het WK in 2015 was een prima prestatie. Onder Roger Reijners eindigde Oranje als tweede in de kwalificatiegroep. Via de play-offs, met zeges op Schotland en Italië, bereikte Oranje alsnog het WK in Canada. Hierin bereikte het de achtste finale. Oranje won met 1-0 van Nieuw-Zeeland, verloor in blessuretijd (1-0) van China en speelde 1-1 tegen Canada.
WK-finale
In 2019 doen de OranjeLeeuwinnen voor de tweede keer mee aan het WK. De massaal meegereisde Oranjefans zien hoe het team wint van achtereenvolgens Nieuw-Zeeland, Kameroen, Canada, Japan, Italië en - na verlenging - Zweden, waarmee het team de finale bereikt van het Wereldkampioenschap. Op het WK in Frankrijk in 2019 weten de OranjeLeeuwinnen zelfs de finale te bereiken. Ruim 5,5 miljoen Nederlanders zien een strijdlustig Oranje uiteindelijk verliezen. De torenhoge favoriet; het team van de Verenigde Staten is nog een maat te groot. Maar ondanks het verlies, overheerst de trots over de prestatie.
De Professionalisering van het Vrouwenvoetbal
Vera Pauw is de drijvende kracht achter de eredivisie vrouwen die in 2007 van start gaat. De voetbalsters krijgen nog veelal een onkostenvergoeding, maar de trainingsintensiteit gaat omhoog. Met de winst van de OranjeLeeuwinnen op het EK in eigen land en het zilver bij het WK in Frankrijk is het vrouwenvoetbal in Nederland definitief doorgebroken. Meisjes kunnen eindelijk dromen van een carrière bij het Nederlands elftal of in het buitenland bij Barcelona, Bayern München of Arsenal.
Nu gaan de beste Nederlandse spelers naar de Europese topploegen in Duitsland, Zweden, Frankrijk en sinds enkele jaren ook Engeland. Zij kunnen inmiddels leven van hun sport en laten hun zaken behartigen door een spelersmakelaar. International Sherida Spitse is in 2014 de eerste Nederlandse voetbalster voor wie een transfersom voor wordt betaald. Naar verluidt betaalt het Noorse Lillestrom SK 25.000 euro aan FC Twente Vrouwen. Sterspeelster Lieke Martens -in 2017 verkozen tot beste speelster ter wereld- zou bij haar nieuwe club Barcelona meer dan 100.000 euro verdienen. Toch staat dit niet in verhouding met de mannen en krijgen de vrouwen nog steeds minder betaald dan mannen.
Ongelijkheid en Uitdagingen
Ondanks de groeiende populariteit en professionalisering, is er nog steeds sprake van ongelijkheid in het vrouwenvoetbal. Meisjes en vrouwen worden in het voetbal nog altijd veelvuldig achtergesteld bij jongens en mannen. Er heerst een zekere ongelijkheid binnen de functies voor vrouwen in de voetbalwereld. Het ontbreken van vrouwencoaches in het mannenvoetbal is opvallend.
De KNVB beoogt met deze maatregelen de bestaande lijn van professionalisering voort te zetten en streeft naar een gelijkwaardige behandeling van zowel het mannen- als het vrouwenelftal. De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) meldt dat de vertegenwoordiging van vrouwen in betaald mannenvoetbal geleidelijk toeneemt, vooral in functies als algemeen directeur, scheidsrechter en medisch staflid.
De Rol van de KNVB
De KNVB is in 2018 gestart met een missie. Het uiteindelijke doel is dat vrouwen op alle niveaus volledig meedoen in het voetbal, als speler, trainer, scheidsrechter en/of bestuurder. Ook wil de KNVB meer aandacht voor vrouwelijke fans. In de campagne Meer Vrouwen in Voetbal (MVIV) kregen rolmodellen onder trainers, bestuurders en scheidsrechters een gezicht. Verder besteedde de KNVB extra aandacht aan 50 jaar vrouwenvoetbal (in 2021/2022).
De Toekomst van het Vrouwenvoetbal
De UEFA richt zich steeds meer op de langetermijneffecten van toernooien. De achtergelaten nalatenschap doet ertoe. Voor 2025 introduceerde de Zwitserse voetbalbond een plan gericht op toegankelijkheid, trainersopleiding, vrijwilligerswerk en clubontwikkeling. Publieke financiering speelt een belangrijke rol.
Voor de editie van 2029 hebben vijf landen hun interesse kenbaar gemaakt: Denemarken en Zweden samen, Polen, Portugal, Duitsland en Italië. Al deze landen hebben eerder een toernooi georganiseerd of een bieding gedaan. De UEFA beoordeelt de biedingen op stadionkwaliteit, planningsstructuur, steun van de overheid en de ambities van de voetbalbond.
tags: #dames #europees #kampioen #voetbal #geschiedenis