Handbal is een dynamische en snelle teamsport die wereldwijd populair is, mede dankzij de successen van de Nederlandse dames op internationaal niveau. Het spel combineert elementen van basketbal, voetbal en hockey, wat resulteert in een spectaculaire sport om naar te kijken en te spelen. Dit artikel biedt een uitgebreid overzicht van de handbalregels, met speciale aandacht voor de jeugdregels en de variant Beach Handball.
Doel van het spel
Het doel van handbal is simpel: meer doelpunten scoren dan de tegenstander. Dit wordt bereikt door de bal in het doel van de tegenstander te werpen. Een team bestaat uit zeven spelers, waarvan zes veldspelers en een doelman.
Speeltijd
Een handbalwedstrijd bestaat doorgaans uit twee helften van 30 minuten, gescheiden door een pauze van 10 tot 15 minuten. Voor jeugdteams worden vaak kortere speeltijden gehanteerd om de intensiteit en concentratie aan te passen aan hun leeftijd en niveau.
Het speelveld
Handbal wordt meestal in een sporthal gespeeld, met uitzondering van Beach Handball. Het veld is verdeeld in twee helften met aan elk uiteinde een doel. Voor het doel bevindt zich de "driemeterzone", ook wel het doelgebied genoemd. Alleen de doelman mag zich in dit gebied bevinden om het doel te verdedigen.
Spelverloop
De wedstrijd begint met een afworp in het midden van het veld. Vanaf dat moment mogen spelers de bal passen, vangen, dribbelen en schieten om te scoren.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Doelpunt scoren
Een doelpunt wordt gescoord als de bal volledig over de doellijn gaat. Alleen veldspelers mogen doelpunten maken, terwijl de doelman probeert doelpogingen van de tegenstander te stoppen.
Dribbelen en passen
Spelers mogen maximaal drie stappen zetten met de bal in hun handen voordat ze moeten passen, dribbelen of schieten. Dubbel dribbelen, waarbij de bal wordt gestuit, vastgepakt en opnieuw gestuit, is niet toegestaan. Overtreding hiervan leidt tot balverlies.
Verdediging
Verdedigers proberen de bal te onderscheppen, schoten te blokkeren en aanvallers te hinderen bij het vinden van een goede positie. Fysiek contact is toegestaan, maar mag niet leiden tot gevaarlijke situaties.
Vrije worp
Wanneer een overtreding wordt begaan, krijgt de tegenpartij een vrije worp op de plek van de overtreding. De speler die de vrije worp neemt, moet stilstaan en mag niet dribbelen. De verdedigende spelers moeten op minimaal drie meter afstand staan.
Zevenmeterworp
Bij ernstige overtredingen, zoals het onreglementair verhinderen van een duidelijke scoringskans, krijgt het benadeelde team een zevenmeterworp. Deze wordt genomen vanaf de zevenmeterlijn, recht voor het doel.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Wisselen
Spelers mogen onbeperkt wisselen tijdens de wedstrijd, mits dit gebeurt in de wisselzone bij de middenlijn.
Straftijd
Bij zware overtredingen kan een speler een tijdstraf krijgen, waardoor het team tijdelijk met een speler minder verder moet spelen. De duur van de straftijd varieert, afhankelijk van de ernst van de overtreding.
Einde van het spel
Het team dat aan het einde van de reguliere speeltijd de meeste doelpunten heeft gescoord, wint de wedstrijd. Bij een gelijke stand kan er een verlenging of een penaltyserie volgen, afhankelijk van de competitie regels.
Handbalregels voor de jeugd
Voor de jeugd gelden aangepaste regels om het spel leuker en toegankelijker te maken. Zo wordt er bij de F-jeugd (mini's) gespeeld met kleinere teams (5 spelers), op een kleiner veld, met mini-doelen en een zachte bal. Een belangrijk element is dat alle spelers op de eigen helft verdedigen, de keeper mag meedoen in de aanval en alle spelers mogen tijdens de wedstrijd keepen.
Bij de E-jeugd is in 2015 de speelwijze aangepast, waarbij teams uit 6 spelers bestaan (zonder de cirkelspeler) en er na elke wedstrijd shoot-outs volgen. In 2016 is ook de speelwijze voor de D-jeugd vernieuwd, met een focus op een offensieve speelstijl waarbij het doel van verdedigen is om de bal te veroveren.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer
Rolstoelhandbal
Rolstoelhandbal is een aangepaste variant van handbal voor mensen met een lichamelijke beperking. Het nationale rolstoelteam speelt officieel 4 tegen 4 sinds 2025. Enkele belangrijke regels zijn:
- Spelers mogen de bal niet met hun rolstoel verdedigen.
- Het is verboden om op andere spelers in te rijden.
Beach Handball
Beach Handball is een variant van handbal die op het zand wordt gespeeld. Het spel is sneller en spectaculairder dan zaalhandbal, met meer ruimte voor creatieve acties en acrobatische doelpunten. Teams bestaan uit minder spelers en de regels zijn aangepast om het spel aantrekkelijker te maken voor zowel spelers als toeschouwers.
Belangrijke spelregels in detail
Naast de basisregels zijn er nog enkele belangrijke regels die het spel bepalen:
- Stuiten en Tippen: Na het vangen van de bal mag de speler onbeperkt tippen (dribbelen). Als de bal vastgehouden wordt, zijn er maximaal drie passen toegestaan.
- 3-Secondenregel: Een speler mag de bal maximaal 3 seconden vasthouden.
- Beginworp: Na een doelpunt krijgt het team dat het doelpunt tegen kreeg een beginworp. De spelers van het team dat de beginworp neemt, moeten op hun eigen helft blijven tot het fluitsignaal. De beginworp moet worden genomen in het midden van de middenlijn, met één voet op de lijn.
- Inworp: Bij een inworp moet de speler met één voet op de zijlijn staan. Soms moet er gewacht worden op het fluitsignaal van de scheidsrechter, bijvoorbeeld bij een vrije worp voor het aanvallende team.
- Uitworp: De keeper moet de uitworp altijd vanuit het doelgebied nemen. De uitworp kan genomen worden zonder fluitsignaal van de scheidsrechter.
- Strafworp: De speler die de strafworp neemt, staat achter de strafworplijn. Alle spelers van de tegenstander moeten op 3 meter afstand staan.
- Passief spel: Het is niet toegestaan om de bal in het team te houden zonder een duidelijke poging om aan te vallen of te scoren. Bij passief spel geeft de scheidsrechter een waarschuwingsteken, waarna het aanvallende team actie moet ondernemen.
- Overtredingen: Overtredingen met gering lichamelijk contact kunnen ernstige gevolgen hebben, vooral als een speler in de sprong is of aan het lopen is. Dit geldt ook voor de keeper die uit zijn doelgebied komt om een bal te onderscheppen. De verantwoordelijkheid voor een botsing ligt bij de keeper.
- Gelijkspel: Als een wedstrijd gelijk eindigt, bijvoorbeeld bij een kampioenswedstrijd, nemen de teams om en om 5 strafworpen. Als er dan nog geen beslissing is, nemen de teams weer om en om strafworpen totdat er een winnaar is.
De juiste handbal kiezen
De keuze van de juiste handbal is cruciaal voor het spelplezier en de prestaties. Factoren zoals de balmaat, het materiaal en de mogelijkheid om hars te gebruiken spelen een belangrijke rol.
Balmaat
De juiste balmaat is afhankelijk van de leeftijd en het geslacht van de speler.
Materiaal
Het materiaal van de bal heeft een grote invloed op de balcontrole. Leer, synthetisch leer en rubber zijn veelgebruikte materialen. Lederen ballen bieden superieure grip en duurzaamheid, maar zijn vaak duurder. Synthetisch leer en rubberen ballen zijn betaalbaarder en bieden ook een goede grip.
Naast de grip is het belangrijk om te overwegen op welk speelveld de bal gebruikt wordt. Voor veldhandbal is een bal met een hoge duurzaamheid en slijtvastheid essentieel. Er zijn ook speciale soft handballen van schuimmateriaal, die verplicht zijn bij de F-jeugd.
Kwaliteit en prijs
De materialen bepalen vaak het verschil tussen een top handbal, een trainingsbal en een goedkopere handbal. Een top handbal is duurder, maar biedt de hoogste kwaliteit en gaat jaren mee. Een trainingsbal biedt goede kwaliteit voor een gemiddelde prijs, maar beschikt mogelijk niet over de nieuwste technologieën. Een goedkopere bal is ideaal om de sport te leren kennen en vaardigheden te ontdekken.
Grip en harsgebruik
Het materiaal van de bal is de belangrijkste factor voor de grip. Sommige ballen hebben een reliëf of patroon op de buitenlaag voor extra grip. Op hoger niveau wordt vaak hars gebruikt voor optimale grip, waardoor het spel sneller gaat. Bij het kiezen van een bal is het belangrijk om te controleren of deze geschikt is voor harsgebruik. Er zijn ook ballen ontwikkeld met technologieën die een vergelijkbare grip bieden zonder hars.
Keurmerken
Sommige ballen hebben een IHF (International Handball Federation) of EHF (European Handball Federation) keurmerk. Dit betekent dat de bal voldoet aan de eisen en regels van de federatie op het gebied van omvang, gewicht en stuitereigenschappen. Een bal zonder keurmerk is niet per se van slechte kwaliteit, maar heeft mogelijk de procedure voor het keurmerk niet doorlopen.