Hockey is een teamsport die techniek, inzicht, tactiek en fysieke fitheid combineert. Om een succesvol hockeyteam te creëren, is een goede coach essentieel. Deze gids biedt een overzicht van tips en strategieën voor hockeytrainers en coaches, van jeugd tot topniveau.
Mentale Begeleiding en Teamdynamiek
Een belangrijk aspect van coaching is mentale begeleiding. Oud-international Maartje Goderie, die nu als Athlete Coach & Development Coordinator bij Hockey Victoria in Melbourne werkt, benadrukt het belang van het mentale aspect, vooral bij vrouwenteams.
De Kracht van Zelfkennis
"Het eerste wat ik topsporters altijd vraag als ik begin met mentale begeleiding, is waar ze echt goed in zijn," zegt Goderie. Veel topsporters zijn zich niet bewust van hun eigen krachten en focussen alleen op wat ze moeten verbeteren. Het is essentieel om sporters te helpen hun sterke punten te identificeren, omdat dit hen de moed geeft om te groeien. Goderie gebruikt haar ervaring als psycholoog en tophockeyster om haar verhaal te delen en sporters te begeleiden.
Perfectionisme en Grenzen
Goderie deelt haar persoonlijke ervaring met perfectionisme als speelster: "Als speelster was ik perfectionistisch en dat zat me in de weg." De constante drang om het hoogste te bereiken kan leiden tot vermoeidheid en blessures. Ze leerde de lat lager te leggen en haar grenzen te respecteren, een proces waar ze nog steeds mee bezig is. Bondscoach Marc Lammers hielp haar door haar uit trainingspartijtjes te halen en haar strafcorners te laten stoppen, waardoor ze leerde rust te nemen en trainingen over te slaan.
Teamfasen en Vertrouwen
Een team moet verschillende fasen doorlopen voordat ze op elkaar kunnen rekenen, vooral in een finale. Goderie merkt dat er vaak fasen worden overgeslagen. De eerste fase begint bij jezelf: wat zijn je sterke en minder sterke kanten? Wat gebeurt er als je een mindere wedstrijd speelt? Hoe kunnen je teamgenoten je helpen? Dit geldt ook voor verschillende linies: hoe kunnen verdedigers de middenvelders helpen en vice versa?
Lees ook: Word een KNVB Gecertificeerde Trainer Coach
Teamdoelstellingen en Waarden
Na de individuele fase volgt de teamfase, waarin teamdoelstellingen en een droomdoel worden geformuleerd. Vervolgens wordt gekeken naar de waarden: hoe wil je als team zijn? Wat wil je uitstralen? Dit proces kan minstens een seizoen duren, maar moet wel worden doorgezet.
Vriendschap versus Prestatie
Vooral bij vrouwenteams is er vaak de wens om goed met elkaar overweg te kunnen. Maar je hoeft geen beste vrienden te zijn om top te presteren. Het is belangrijker om elkaar beter te maken en te presteren. Plezier is belangrijk, maar je moet ook eerlijk kunnen zijn over wat iemand niet goed doet, zelfs als je bevriend bent.
Aanpassingsvermogen en Verandering
Teams moeten zich blijven aanpassen om beter te worden. Zelfs als een team succesvol is, is het belangrijk om te blijven evalueren en veranderen. Grote namen zullen vertrekken, en het is belangrijk te onthouden dat niemand onvervangbaar is.
Positief Coachen: Een Effectieve Methode
Veel trainers en coaches willen graag tips over hoe ze met bepaalde situaties kunnen omgaan, zoals wat te zeggen vlak voor een spannende wedstrijd, wat te doen als de training niet loopt, of hoe om te gaan met schreeuwende ouders langs de lijn. Positief Coachen is een programma dat jeugdspelers effectief begeleidt.
De Kern van Positief Coachen
Positief Coachen helpt trainers en coaches bij het begeleiden van kinderen op het sportveld, zodat ze zich optimaal kunnen ontwikkelen en minder snel afhaken. Het is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en wordt uitgedragen door opleiders, onderzoekers, sportpsychologen en communicatiedeskundigen.
Lees ook: Voetbalcoach analyse
Negatieve versus Positieve Dynamiek
Trainers en coaches hebben vaak de neiging om te focussen op wat er niet goed gaat, omdat ze willen winnen. Dit kan leiden tot een negatieve dynamiek, zoals onrust, onzekerheid en verlies van vertrouwen. Het is effectiever om positief en taakgericht bezig te zijn, omdat plezier en zelfvertrouwen cruciale succesfactoren zijn.
Persoonlijke Ontwikkeling en Zelfvertrouwen
Sporters genieten vooral van hun persoonlijke ontwikkeling en het zien dat ze beter worden. Zelfvertrouwen krijg je door dingen die je zelf onder controle hebt, niet door resultaten. Een coach moet samen met de speler kijken naar wat er goed gaat.
Oorzaken van Negatief Gedrag
Veel trainers en coaches schieten zichzelf in de voet door gedrag te vertonen dat een negatieve invloed heeft op het plezier en zelfvertrouwen van hun spelers. Dit kan komen doordat ze willen winnen-ten-koste-van-alles, hun emoties laten spreken, doen zoals hun coaches vroeger deden, of meer gericht zijn op het korte termijnresultaat dan op de lange termijn ontwikkeling.
Principes van Positief Coachen
- Taakgericht in plaats van Resultaatgericht: Focus op wat de spelers zelf moeten doen, niet op winnen of verliezen.
- Accent op Wat Wel Goed Gaat: Geef complimenten, spreek waardering uit, luister en moedig aan.
- Focus op Eigen Opdrachten: Leer spelers zich niet te laten afleiden door zaken die ze niet onder controle hebben, zoals de tegenstander of de scheidsrechter.
Tools van Positief Coachen
Positief Coachen biedt concrete handvatten om de principes in de praktijk te brengen, zoals de 'kritieksandwich', de 'cultuurbewaker', het 'foutenritueel' en de 'positieve-punten-kaart'. Sportverenigingen die met het programma werken, zien dat de spelers zich beter ontwikkelen en de prestaties verbeteren.
Impact op Drop-outs en Vrijwilligers
Positief Coachen draagt bij aan het terugdringen van het aantal drop-outs, een groot probleem in de sport. Plezier is de belangrijkste factor voor sportdeelname. Daarnaast helpt het bij het werven en behouden van vrijwilligers, omdat het hen handvatten geeft om met plezier en zelfvertrouwen hun taak uit te oefenen.
Lees ook: Hoe meld je trainers/coaches aan bij KNVB West 1?
Sportiviteit en Respect
Positief Coachen leidt tot meer sportiviteit en respect, zonder het daar expliciet over te hebben. Het gaat erom hoe je de kans op winnen kunt vergroten.
Opleidingen en Ondersteuning
De stichting Positief Coachen verzorgt opleidingen bij sportverenigingen die willen werken aan een positieve clubcultuur. Ze werken samen met sportbonden, gemeenten en onderwijsinstellingen.
Trainingen Voorbereiden: Structuur en Aanval
Een goede voorbereiding van trainingen is essentieel. Een hockeytrainer merkt dat hij zijn trainingen beter voorbereidt sinds hij bezig is met een cursus tot hockeytrainer.
Uitverdedigen en Aanvallen
Het eerste half jaar stond in het teken van uitverdedigen via de "kom", van links naar rechts achterin en dan via de rechtsachter naar voren naar de rechterspits. Het doel was om meer structuur in de aanval te krijgen en te voorkomen dat alle ballen rechtdoor werden geslagen.
Oefening voor Uitverdedigen
Op een half veld begint de oefening aan de linkerkant. De bal gaat via de rechterverdediger naar de rechter middenvelder aan de zijlijn. Deze draait open en speelt hem door naar de rechtspits, die mag scoren. Iedereen draait achter zijn bal aan. De rechterspits begint in het midden en rent naar de zijkant om de bal te ontvangen.
Focus op Aanvallen
In de tweede helft van het seizoen ligt de focus meer op de aanval: aanvallen over rechts en links, voorgeven en scoren. Er wordt ook geoefend met "druk zetten" om een pass af te dwingen en de bal af te pakken.
Inspiratie en Opleiding
De Hockey Academie biedt veel trainingsvoorbeelden. Daarnaast helpt de opleiding bij de KNHB ook bij het voorbereiden van trainingen.
Topcoach Masterclass: Lessen van Alyson Annan
In de serie ‘Topcoach Masterclass’ delen topcoaches hun lessen. Deze week Alyson Annan, bondscoach van de Oranje Dames en voormalig wereldspeelster van het jaar.
Cirkelpenetraties en Rendement
In de voorbereiding op een toernooi focuste Annan zich op de cirkelpenetraties en het rendement. De Oranje Dames haalden genoeg cirkels, maar er volgden te weinig doelpogingen.
Analyse en Scoringsoefeningen
Annan analyseerde hoe de kwaliteit van de doelpogingen kon worden verbeterd en vanaf welke positie ze kwamen. Ze focuste op de eindpass, de zogenaamde scoringspass. Het rendement moest omhoog: "Je wilt als je bijvoorbeeld 23 cirkelpenetraties hebt 20 keer rendement halen."
Tips van Alyson Annan
- Stilstand voor het Schot: Zorg dat je stilstaat voordat je schiet. Hockeyers hebben de neiging om te gehaast te schieten en veel in de cirkel te lopen.
- Doelpunt Maken is als Taart Bakken: Vergelijk het scoren van een doelpunt met het bakken van een taart. De voorbereiding moet kloppen voordat je de "taart in de oven" gooit.
- Mindset en Techniek: Ieder schot op de training moet als het schot zijn in de olympische finale. De bal moet op goal.
- Balplaatsing: Leg de bal voor je slaat richting de goal, dit geeft de bal extra snelheid en richting.
- Voetenwerk: Verplaats eerst de bal en dan je voeten.
- Taakgericht Hockeyen: Ken je taak als spits. De medespelers moeten de spits vinden en niet andersom.
- Cirkelindeling: Deel de cirkel in verschillende delen en maak afspraken met het team vanaf welke locaties je de cirkel wil binnenkomen.
- Respecteer Scoringstechniek: Iedereen heeft zijn eigen scoringstechniek.
Sebastian Archbold: Positieve Coaching bij Kampong
Voor de dames van Kampong Dames onder de 25 is Sebastian Archbold een geweldige coach.
Flexibiliteit en Doelstellingen
Archbold is al decennialang als vrijwilliger actief bij Kampong. Hij is er voor het team en zorgt dat ze het beste uit zichzelf kunnen halen. Voor de start van het seizoen bespreken ze de doelstellingen en proberen ze die samen te behalen. Hij gelooft in positieve coaching en geeft de dames ruimte om te experimenteren, te oefenen en ook te falen.
Veilige Omgeving
Archbold droomt ervan om ooit een reünie te organiseren van alle dames die hij gecoacht heeft. Hij hoopt dat ze zich altijd veilig gevoeld hebben tijdens het hockeyen op Kampong.
Tips van Sebastian Archbold
- Wees Flexibel in de Benadering: Voel aan hoe de stemming is en pas je benadering aan.
- Maak Samen Doelstellingen: Bepaal samen met het team de doelstellingen en laat ze wekelijks terugkomen.
- Zorg voor een Veilige Omgeving: Creëer een omgeving waarin de dames zich veilig voelen.
Jeugd Betrekken: Jeugd Traint Jeugd
Door jeugdleden als trainer en coach in te zetten voor eigen leden, geef je de jeugd een belangrijke rol binnen de vereniging.
Voordelen van Jeugdparticipatie
Naast het feit dat jongeren door te coachen en het geven van trainingen veel extra vaardigheden kunnen opdoen, voelen zij zich meer verbonden met elkaar en met de club. Ook dienen zij als rolmodel voor jongere spelers. Zorg er wel voor dat de kwaliteit van de training hoog is en dat de jongeren worden begeleid door een volwassene.
HC Naarden: Een Praktijkvoorbeeld
Hockeyvereniging HC Naarden heeft een unieke “jeugd traint jeugd” trainersopleiding ontwikkeld. Iedereen vanaf 11 jaar kan beginnen met leren training geven. Vanaf 14 jaar is er een financiële vrijwilligersvergoeding. Er zit minimaal vijf jaar verschil in leeftijd tussen trainer/coach en pupil. Jeugd uit de A en B teams geven zelfstandig training.
Resultaten van Jeugd Traint Jeugd
“Jeugd traint jeugd” heeft de betrokkenheid en binding van de jeugd met de club enorm verhoogd. Er heerst een groot familiegevoel en de teamprestaties zijn verbeterd dankzij de saamhorigheid tussen jeugdige trainers die in hetzelfde team spelen. Het beleid heeft zeer veel trainers opgeleverd: 180 jeugdtrainer/coaches, waarvan 90 uit de A en B teams.
Tips voor Jeugd Traint Jeugd
- Zorg voor zichtbaarheid van de jeugdtrainers door opvallende trainerskleding.
- Geef de jeugdige trainers een passende beloning.
- Houd rekening met pubers bij het inplannen van teams.
De 11 Gouden Regels voor Iedere Hockeytrainer of Coach
- Maak echte hockey oefeningen.
- Coach op wat goed gaat; vermijd negatieve coaching.
- Stimuleer om forehand en backhand te trainen.
- Creëer succesbeleving; veel kunnen scoren.
- Speel kleine partijvormen.
- Laat niveau tegen niveau spelen.
- Laat keepers veel mee hockeyen.
- Techniek; veel herhalingen in diverse omstandigheden.
- Inzicht; daag spelers uit eigen keuzes te maken.
- Stel neutrale en open vragen.
- Zorg voor plezier tijdens trainingen.
Regel 1: Maak Echte Hockey Oefeningen
Hockey is "ervaren". Door spelers in een echte hockey oefening te laten spelen leren zij om verschillende wedstrijdsituaties te herkennen en daarin zelf de juiste keuzes te maken.
Regel 2: Coach op Wat Goed Gaat: Vermijd Negatieve Coaching
Een positieve benadering van spelers heeft een beter resultaat dan een negatieve. Wees concreet en specifiek in je coaching.
Regel 3: Stimuleer om Forehand en Backhand te Trainen
Vergroot de kans op succes door spelers tweezijdig te maken. Creëer situaties waarin zowel backhand als forehand gebruikt worden.
Regel 4: Creëer Succesbeleving: Veel Kunnen Scoren
Het is belangrijk dat spelers gemotiveerd zijn en daardoor het uiterste uit zichzelf proberen te halen. Zorg ervoor dat de oefeningen die je doet in het begin niet te moeilijk zijn voor de spelers.
Regel 5: Speel Kleine Partijvormen
Veel balcontacten betekent veel herhalingen en daardoor de kans om de technische vaardigheid te ontwikkelen.
Regel 6: Laat Niveau Tegen Niveau Spelen
Om het maximale uit spelers te halen is de motivatie een belangrijk onderdeel. Spelers die onder hun niveau spelen zullen het spel over het algemeen minder aantrekkelijk vinden en hiervoor wil je waken.
Regel 7: Laat Keepers Veel Meehockeyen
Het is van belang dat keepers op jonge leeftijd al leren om mee te hockeyen. Hierdoor verbetert hun bewegingsvaardigheid en het inzicht en ontwikkelen zij zich uiteindelijk op een breder vlak.
Regel 8: Techniek: Veel Herhalingen in Diverse Omstandigheden
Schenk in de opleiding veel aandacht aan de technische vaardigheid van de spelers. Om aanvallend en dominant hockey te spelen is het van belang dat iedere speler een uitstekende technische vaardigheid heeft.
Regel 9: Inzicht: Daag Spelers Uit Eigen Keuzes te Maken
Daag spelers uit zoveel mogelijk eigen keuzes en beslissingen in het veld te maken.
Regel 10: Inzicht: Stel Neutrale en Open Vragen
Neem een afwachtende houding aan, waardoor je het spel neutraal kunt bekijken.
Regel 11: Zorg voor Plezier Tijdens Trainingen
Zorg ervoor dat spelers het maximale uit zichzelf proberen te halen. Het is dan ook belangrijk dat spelers zich veilig en thuis voelen bij een club.