In de voetbalwereld zijn de regels omtrent het aantal wisselspelers en wisselmomenten van groot belang. Ze beïnvloeden de tactiek van een team en kunnen het verloop van een wedstrijd drastisch veranderen. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige regels met betrekking tot het aantal wisselspelers in de Eredivisie en andere voetbalcompetities, zowel voor profs als amateurs. Actieve voetballers, trainers en leiders moeten goed op de hoogte zijn van deze regels.
De Impact van Wissels in het Voetbal
Wissels in het voetbal zijn meer dan alleen maar een manier om vermoeide spelers te vervangen. Ze zijn een essentieel tactisch instrument voor coaches. Een goed getimede wissel kan een wedstrijd doen kantelen, vooral in de cruciale slotfase. Het is dan ook van belang dat zowel coaches, spelers als supporters goed op de hoogte zijn van de geldende regels.
Geschiedenis van de Wisselregels
Tot 2020 mochten teams in het betaald voetbal en het amateurvoetbal maximaal drie keer per wedstrijd wisselen. Tijdens de coronapandemie heeft de IFAB (International Football Association Board) echter besloten om deze regel te verruimen naar maximaal vijf wissels. Deze maatregel was bedoeld om de gezondheid van de spelers beter te beschermen in een periode waarin competities een drukker speelschema kenden. Hoewel het aanvankelijk als een tijdelijke oplossing werd gezien, is de vijfwisselregel wegens succes sindsdien verlengd en hebben de meeste grote competities, waaronder de Eredivisie, deze overgenomen.
Huidige Regels in de Eredivisie en Betaald Voetbal
Sinds 2022 mogen teams in de Eredivisie standaard vijf wissels toepassen per wedstrijd. Echter, om te voorkomen dat het spel te vaak wordt onderbroken, mogen deze wissels slechts plaatsvinden tijdens maximaal drie wisselmomenten. De rust wordt hierbij niet als een wisselmoment beschouwd. Samengevat:
- Tijdens de wedstrijd mag elk team maximaal vijf spelers wisselen.
- Voor die vijf wissels mogen tijdens de wedstrijd drie wisselmomenten worden gebruikt. Dit is om te voorkomen dat het spel te vaak stilligt.
- Naast die drie wisselmomenten mag ook tijdens de rust worden gewisseld.
Verlenging
In wedstrijden waar een verlenging wordt gespeeld, krijgen teams een extra wissel en een extra wisselmoment. Wat tot het WK nog niet iedereen wist, is dat je in de verlenging een zesde keer mag wisselen. Tijdens de achtste finale tussen Marokko en Spanje op 6 december 2023 werd er door beide ploegen gebruik van gemaakt. Marokko haalde in de 120e minuut Ounahi eruit voor Benoun en Spanje wisselde Williams voor vermeend ‘penaltyspecialist’ Sarabia. Marokko won uiteindelijk na penalty's de wedstrijd.
Lees ook: Wisselbeleid in het voetbal
Concreet betekent dit:
- Bij een verlenging mag elk team één extra speler wisselen (ook als het maximum van vijf al is bereikt).
- Bij een verlenging krijgt elk team één extra wisselmoment (ook als het maximum van drie wisselmomenten al is bereikt).
- Naast het extra wisselmoment mag ook voor aanvang van de verlenging en in de rust van de verlenging worden gewisseld.
- Als een team tijdens de wedstrijd het maximum van vijf wissels en/of drie wisselmomenten niet heeft gebruikt, mogen die gebruikt worden tijdens de verlenging.
KNVB Beker en Europese Toernooien
De vijfwisselregel is ook van toepassing in de KNVB Beker en in Europese toernooien zoals de UEFA Champions League en de Europa League. De regels zijn hier vrijwel identiek aan die in de Eredivisie.
De Wisselprocedure
De wisselprocedure is strikt gereguleerd. Zo wordt voor de wedstrijd een wedstrijdformulier ingeleverd met de namen van de spelers. Is een speler per ongeluk niet op de lijst gezet? Dan mag deze voetballer niet meedoen. Soortgelijke fouten komen soms zelfs op het hoogste niveau voor. Zo vergat Ajax in 2021 Sébastien Haller in te schrijven voor de Europa League. De Ivoriaan mocht het hele toernooi niet meedoen. Tijdens de wedstrijd moet de scheidsrechter op de hoogte worden gebracht voor een wissel. In het profvoetbal verloopt dit contact via de vierde official. Als de bal buiten de lijnen is wordt de wissel vaak doorgevoerd. De speler die het veld verlaat, mag dat overal doen. Pas als hij of zij buiten de lijnen is mag de nieuwe speler - ter hoogte van de middellijn - het veld betreden. Soms komt het voor dat een speler het veld weigert uit te gaan. Dit gebeurde onder andere tijdens de League Cup-finale tussen Chelsea - Manchester City in 2019. Na een 0-0 en een verlenging wilde trainer Maurizio Sarri een ‘Louis-van-Gaaltje’ doen door de keeper vlak voor de penaltyserie te wisselen. Maar keeper Kepa weigerde. Hierdoor was de scheidsrechter genoodzaakt om het spel te hervatten, zonder de doorgevoerde wissel. Uiteindelijk verloor Chelsea en kreeg Kepa een boete van twee ton.
Regels in het Amateurvoetbal
Het amateurvoetbal bij de senioren en de oudste jeugdteams in de A-categorie sluiten aan bij de regelgeving van het betaald voetbal. De vijf wissels mogen in het amateurvoetbal gebruikt worden in de competities en in de beker, afgelopen (afgebroken) seizoen was dit nog slechts mogelijk in de beker. Er mag dus zowel in de beker als competitie vijf keer worden gewisseld in drie momenten. Bij verlenging mag er één extra wissel worden doorgevoerd. Dit betekent dat er ook hier vijf keer gewisseld mag worden, verdeeld over drie wisselmomenten. Bij een verlenging is er een extra wissel toegestaan. De praktijk wijst uit dat deze regels alleen bij prestatieteams worden gehandhaafd. In de zogenaamde ‘kelderklasse’ besluiten ploegen onderling met de scheidsrechter vaak om door te wisselen.
Jeugdvoetbal
Voor de jeugd gelden afwijkende regels, afgestemd op de leeftijdscategorie en het niveau. Zodoende is gekomen tot een methodische lijn die past bij de verschillende voetballers (verschillende leeftijden, top en breedte) die competitie spelen. In de categorie A junioren (JO15 t/m JO17 en MO17 divisies) is er sprake van zeven wisselspelers. In de O13 en O14 categorie A en de gehele categorie B mag onbeperkt gewisseld worden met maximaal zeven wisselspelers.
Lees ook: Dispensatieregels in het Voetbal
Specifieke regels voor de jeugd:
- Categorie A junioren: JO15 t/m JO17 en MO17 divisies: Tijdens de wedstrijd mag in totaal 7 keer een speler gewisseld worden. Voor die zeven wisselbewegingen mogen tijdens de wedstrijd drie wisselmomenten (excl. de rust) worden gebruikt.
- O13 en O14 categorie A en de gehele categorie B: Mag onbeperkt gewisseld worden met maximaal 7 wisselspelers.
Overzichtstabel Jeugdvoetbal
| Categorie | Maximum aantal wisselspelers | Maximum aantal wisselmomenten | Doorwisselen |
|---|---|---|---|
| JO19 | 5 | 4 (3 tijdens het spel, 1 in de rust) | Nee |
| JO15, JO16, JO17, MO15, MO17, MO20 | 7 | 4 (3 tijdens het spel, 1 in de rust) | Ja |
| MO13, JO13, JO14 | 7 | Onbeperkt | Ja |
| Categorie B Alle categorieën | 7 | Onbeperkt | Ja |
O15 t/m O17 en MO20 categorie A
Per wedstrijd staan maximaal 18 spelers op het wedstrijdformulier. Hiervan beginnen 11 spelers in het veld en zitten maximaal 7 wisselspelers op de bank. Tijdens de wedstrijd zijn 4 wisselmomenten toegestaan: 3 tijdens de speeltijd en 1 in de rust. Bij elk wisselmoment mogen 7 spelers tegelijk gewisseld worden. Dit betekent dat er iedere keer maximaal 7 spelers tegelijk in en uit het veld gaan. Gewisselde spelers mogen bij een volgend wisselmoment weer terugkeren in het veld. Omdat er 4 wisselmomenten zijn (3 tijdens de speeltijd en 1 tijdens de rust), kunnen in totaal 28 wisselbewegingen plaatsvinden.
O19 en ouder categorie A
Vanaf de leeftijdscategorie Onder 19 (O19) geldt dat er tijdens een wedstrijd 4 wisselmomenten zijn toegestaan: 3 momenten tijdens de speeltijd en 1 moment in de rust. Binnen deze wisselmomenten mogen in totaal 5 spelers gewisseld worden gedurende de hele wedstrijd. Gewisselde spelers mogen niet opnieuw meespelen nadat zij zijn vervangen.
Onbeperkt en vliegend wisselen
In de O13, O14 categorie A en gehele categorie B mag onbeperkt gewisseld worden met maximaal 7 wisselspelers. Dit houdt in dat spelers op elk moment tijdens de wedstrijd kunnen worden gewisseld, zonder beperking in het aantal wisselbewegingen. In de O13 en O14 wordt vliegend wisselen toegepast. Dit betekent dat spelers gewisseld kunnen worden zonder dat het spel hiervoor hoeft te worden onderbroken. De wissel kan dus plaatsvinden terwijl het spel doorgaat. In de O15 en ouder vindt het wisselen op de traditionele manier plaats. Dit houdt in dat het spel eerst stil moet liggen en de wissel alleen met toestemming van de scheidsrechter mag worden uitgevoerd.
Extra Wissel bij Hoofdletsel
De KNVB heeft in het seizoen 2021/22 geëxperimenteerd met een extra wissel bij ernstig hoofdletsel. Deze pilot, waarbij teams een extra wissel mochten toepassen als er een vermoeden was van een hersenschudding, is bedoeld om de gezondheid van de spelers beter te beschermen. De internationale spelregelcommissie IFAB heeft bepaald dat de extra wissel in verband met een hersenschudding structureel mag worden toegepast. Deze zogenaamde ‘witte wissel’ is een extra wisselmoment als (vermoed wordt dat) een speler hoofdletsel heeft opgelopen. De afgelopen seizoenen vond in de Nederlandse betaald voetbalcompetities al een pilot plaats met deze extra wisselmogelijkheid en vanaf komend seizoen wordt dit permanent ingevoerd. De grootste wijziging is dat wanneer team A deze extra wissel inzet, dat team B hiervoor dan direct een extra wissel en wisselmoment krijgt. Het is nog onduidelijk of deze pilot wordt omgezet in een nieuwe regel. De meningen over de effectiviteit van de regel zijn nogal verdeeld. Zo zijn artsen erg blij met de regel, aangezien hoofdletsel een grote zorg is binnen het voetbal, maar de spelersvakbond ziet het als een halfslachtige regel.
Lees ook: Waterpolo: spelregels voor beginners
Tactische Overwegingen
De mogelijkheid om vijf keer te wisselen biedt coaches meer mogelijkheden om de tactiek van hun team aan te passen tijdens de wedstrijd. Ze kunnen bijvoorbeeld:
- Vermoeide spelers vervangen om het tempo hoog te houden.
- Een extra aanvaller inbrengen als het team achterstaat.
- Een verdediger toevoegen om een voorsprong te verdedigen.
- Spelers met een gele kaart vervangen om een schorsing te voorkomen.
Door het verruimde wisselbeleid mogen coaches in plaats van 12 nu 15 spelers op het wedstrijdformulier zetten.
De Rol van Technologie
Technologische innovaties spelen een steeds grotere rol bij het wisselen van spelers. Elektronische wisselsystemen, waarbij de vierde official wissels sneller en duidelijker communiceert, zijn inmiddels ingeburgerd. Vanaf de achtste finale in de TOTO KNVB Beker wordt getest met zogenaamde on-field announcements. Een on-field announcement betreft een korte uitleg door de scheidsrechter na een VAR-review of een (lange) VAR-check over een definitieve beslissing. Deze uitleg is live hoorbaar in het stadion en op TV. Het doel hiervan is om meer duidelijkheid te geven over de totstandkoming van VAR-beslissingen.
Nieuwe Regels en Richtlijnen
De KNVB voert met ingang van het nieuwe voetbal seizoen een aantal nieuwe regels in op de Nederlandse voetbalvelden. Tijdens het Europees kampioenschap (UEFA) en de Olympische Spelen (FIFA) zijn nieuwe richtlijnen toegepast om respectvol gedrag richting de scheidsrechters te bevorderen. Alleen aanvoerders mochten belangrijke beslissingen bespreken met scheidsrechters. Volgens de KNVB is dit succesvol verlopen en stimuleert het de sportiviteit op de voetbalvelden. Vanaf komend seizoen dienen de stadionklokken in het betaald voetbal door te lopen na afloop van de reguliere speeltijd. Dit wordt ingevoerd om het publiek beter op de hoogte te houden van het verloop van de extra speeltijd. Tot op heden diende de stadionklok bij minuut 45 en 90 stilgezet te worden, maar dit verandert nu dus. Bij de start van de tweede helft wordt de stadionklok teruggezet op minuut 45. Uitgangspunt blijft dat de vierde official de minimale extra speeltijd laat zien. Het blijft mogelijk dat bijvoorbeeld door wissels of blessures deze extra tijd uiteindelijk langer duurt dan door de vierde official aangegeven.
Wisselbeleid amateurvoetbal
De opbouw van het wisselbeleid in het amateurvoetbal ziet er komend seizoen als volgt uit:
Categorie A senioren: Mannen, vrouwen en junioren JO18/JO19
- 5 wissels
- Tijdens de wedstrijd mag elk team maximaal vijf spelers wisselen;
- Voor die vijf wissels mogen tijdens de wedstrijd maximaal drie wisselmomenten (excl. de rust) worden gebruikt. Dit is om te voorkomen dat het spel te vaak stilligt;
- Naast die drie wisselmomenten mag ook tijdens de rust worden gewisseld.
Categorie A junioren: JO15 t/m JO17 en MO17 divisies
- 7 wisselbewegingen
- Tijdens de wedstrijd mag in totaal 7 keer een speler gewisseld worden;
- Voor die zeven wisselbewegingen mogen tijdens de wedstrijd drie wisselmomenten (excl. de rust) worden gebruikt.
tags: #aantal #wisselmomenten #voetbal #regels