Het einde van een sportcarrière op jonge leeftijd kan een ingrijpende gebeurtenis zijn. Voor een topsporter van 29 jaar kan dit betekenen dat een droom in duigen valt, een identiteit verloren gaat en een nieuwe levensweg gevonden moet worden. Er zijn diverse redenen waarom een topsporter op deze leeftijd zijn carrière moet beëindigen.
Mentaal welzijn en de druk van topsport
Topsport is een wereld van immense druk en constante prestatie-eisen. Het verliezen van een baan, revalidatie na een ongeluk, of het oplopen van een blessure zijn allemaal factoren die stress veroorzaken en kunnen leiden tot een burn-out of depressie. Voor topsporters komt hier nog bij dat de ogen van het publiek op hen gericht zijn. Ze worden gezien als helden, maar kunnen ook van hun voetstuk vallen, wat de druk extra verhoogt.
Klinisch psycholoog Paul Wylleman, die onderzoek doet naar de carrièreontwikkeling van topsporters en ex-topsporters, stelt dat 2 op de 10 topsporters tijdens en na hun carrière mentale problemen ervaren. Dit uit zich in spanning, angst, stress en slaapproblemen, vaak veroorzaakt door de verandering in routine. Deze problemen kunnen leiden tot een burn-out, relatieproblemen, depressie of overmatig gebruik van alcohol of drugs.
Wylleman benadrukt dat topsporters zich sterk identificeren met hun sport. Ze halen er hun zelfbeeld, energie, structuur en eigenwaarde uit. Dit is op zich geen probleem, maar als een sporter vergeet dat er ook andere rollen zijn, zoals partner, familielid of vriend, kan het misgaan.
Het topsportmilieu is vaak gecontroleerd, en het verlies van die controle kan leiden tot angst en onzekerheid. Dit kan vergeleken worden met iemand die plotseling werkloos raakt. Routine en controle verdwijnen, maar in tegenstelling tot een gewone carrière, die vaak tot het 65e of 70e jaar duurt, eindigt de carrière van een topsporter soms al voor hun dertigste. Ze hebben hun leven nog voor zich en zitten in een andere levensfase.
Lees ook: Oefeningen voor jonge volleyballers
Hoewel het "zwarte gat" vaak als een negatief beeld wordt gezien, hebben 8 van de 10 ex-topsporters weinig tot geen problemen, meestal omdat ze een goed financieel en sociaal netwerk hebben. Een topsporter is vooral vatbaar voor klachten als hij niet bereikt wat hij dacht te kunnen bereiken, geblesseerd raakt of niet geselecteerd wordt.
Blessures en gezondheidsproblemen
Blessures en andere gezondheidsproblemen zijn een van de meest voorkomende redenen voor het einde van een sportcarrière. Kevin Dercks (26), die de jeugdopleiding van Feyenoord doorliep, moest zijn droom om betaald voetbal te halen opgeven na een zware knieblessure. Hij scheurde zijn voorste kruisband af, wat het einde van zijn profcarrière betekende.
Het verhaal van de 18-jarige Brit Jeremy Wisten, die zichzelf van het leven beroofde na een blessure en het verlaten van de jeugdopleiding van Manchester City, laat zien hoe extreem de mentale problemen kunnen zijn.
Ook Lotte Gerland de Vries (29) moest op jonge leeftijd haar volleybalcarrière beëindigen vanwege jeugdreuma. Ze kwam op haar zestiende in het eerste damesteam van VC Sneek terecht, maar kreeg al snel last van haar knie. De diagnose drukte een stempel op haar leven, en ze zat dicht tegen een depressie aan.
Giovanni Stuart (31) moest door sikkelcelziekte zijn droom van een professionele American Football-carrière opgeven. Hij kreeg steeds vaker aanvallen die zijn longen aantastten, waardoor hij in het ziekenhuis belandde.
Lees ook: FIFA Keeper van het Jaar: Wat maakt een winnaar?
De overgang naar het maatschappelijke leven
Volgens onderzoekers van het Mulier Instituut kan de overgang van het topsportleven naar het maatschappelijke leven gepaard gaan met verschillende soorten mentale problemen, die ook wel het "zwarte gat" worden genoemd. De klap is vaak groter als een sporter noodgedwongen moet stoppen, bijvoorbeeld door een zware blessure, dan wanneer diegene zelf dat besluit neemt.
Toen Giovanni terug in Nederland kwam, was de overgang naar het normale leven moeilijk. Hij bleef aanvallen krijgen terwijl hij niet meer zo intensief sportte als in Amerika. Ook het werk dat hij in Nederland deed, was niet precies wat hij wilde.
Twee op de drie topsporters vinden het lastig om na hun carrière afstand te nemen van hun identiteit als topsporter. Kevin vertelt dat het lastig is om zijn voetballeven los te laten, omdat hij gewend was daar fulltime mee bezig te zijn. Lotte wist na het beëindigen van haar volleybalcarrière niet goed meer wie ze was. Ze vroeg zich af wie ze was zonder de sport.
Hulp en begeleiding
Mentale begeleiding kan een oplossing bieden voor de problemen die ontstaan na het beëindigen van een sportcarrière. Lotte heeft verschillende EMDR-sessies gehad, waarbij het slechte gevoel van een heftige gebeurtenis weggenomen wordt. Verder is ze met verschillende coaches aan de slag gegaan en heeft ze zo obstakels overwonnen en haar reuma losgelaten. Voor Kevin en Giovanni hielp het vooral om op andere dingen te focussen.
Het is belangrijk om te praten over de problemen die ontstaan na het beëindigen van een sportcarrière. De meeste sporters vinden het fijn om hun hart te luchten zonder een blad voor de mond te hoeven nemen. Het moet een veilige omgeving zijn waarin sporters hun verhaal kunnen doen.
Lees ook: Innovatie en consumentenverbinding bij Dr. Oetker
Marit Dopheide vindt het belangrijk om mentale problemen te voorkomen. Ze pleit voor een cultuurverandering in de sportwereld, waarbij er meer aandacht komt voor het mentale welzijn van sporters en het taboe hierop verdwijnt. Clubs en bonden zouden jonge sporters beter moeten voorbereiden op het feit dat ze de top misschien niet halen.
Sylvia Karres, voormalig top-hockeyster, helpt met haar bedrijf De SportMaatschappij voormalig topsporters weer op weg na hun carrière. Ze constateert dat veel topsporters worstelen vanaf het moment dat ze stoppen, en dat er tijdens een actieve carrière weinig tot niets wordt gedaan aan voorbereiding op het moment van stoppen en de terugkeer in de "gewone" maatschappij.
De SportMaatschappij biedt een groepsprogramma aan, het Krachtprogramma, waarin sporters hun verhaal kunnen delen en met zichzelf aan de slag kunnen gaan. Karres heeft zelf ervaren hoe belangrijk het is om ervaringen te delen en te weten dat je niet de enige bent met deze problemen.
Voorbeelden van carrières die vroegtijdig eindigden
Jonathan Reis, een Braziliaanse aanvaller die ooit als de opvolger van Romário en Ronaldo werd gezien, zag zijn carrière in duigen vallen door een zware drank- en drugsverslaving en een ernstige knieblessure.
Kevin Seeldraeyers, een Belgische klimmer, vreest serieus voor een vroegtijdig einde van zijn carrière op 29-jarige leeftijd. Hij zag zijn contract bij Torku-Sekerspor niet verlengd worden en schat de kans dat hij nog een ploeg vindt op tien procent.
Lexi Thompson, een Amerikaanse golfster, kondigde op 29-jarige leeftijd aan dat ze bezig is aan haar laatste seizoen als fulltime golfer. Ze wil meer tijd doorbrengen met haar familie en vrienden, maar sluit niet uit dat ze in de toekomst nog een bijdrage zal leveren aan de sport.