Cricket, een sport met een rijke geschiedenis en diepe culturele betekenis, blijft wereldwijd miljoenen fans boeien. Oorspronkelijk ontstaan in Engeland, heeft deze sport zich verspreid over continenten en is het een belangrijk onderdeel van de sportcultuur in landen als India, Australië en Pakistan geworden. Dit artikel verkent de fascinerende geschiedenis van cricket, met een speciale focus op de ontwikkeling in Nederland, de spelregels en invloedrijke spelers.
De Oorsprong en Evolutie van Cricket
De geschiedenis van cricket gaat terug tot de 16e eeuw in het zuidoosten van Engeland. Aanvankelijk was het een kinderspel, maar tegen de 17e eeuw werd het door volwassenen overgenomen en werd het een belangrijke sport. In de 18e eeuw werd cricket steeds populairder, en in 1744 werden de eerste bekende spelregels opgesteld. Deze codificatie was cruciaal voor de standaardisering van het spel. De 19e en 20e eeuw zagen een grote uitbreiding van het spel, met de eerste internationale wedstrijden die plaatsvonden tussen de VS en Canada in 1844, gevolgd door testwedstrijden tussen Australië en Engeland, nu bekend als The Ashes, die in 1882 begonnen.
Cricket in Nederland: Van de 19e Eeuw tot Nu
Cricket is in de tweede helft van de negentiende eeuw de eerste in Nederland beoefende Engelse veldsport, met als vroegste clubs Utile Dulci uit 1875 in Deventer en de Haagsche Cricket Club van 1878. In beide gevallen is een lid van hetzelfde gezin de initiatiefnemer. Vader Pieter Romijn (1815-1901), een geboren Rotterdammer, heeft lang als koopman en Nederlands consul in de Noord-Engelse havenstad Stockton-on-Tees bij Newcastle verbleven, is in 1869 teruggekeerd en heeft zich gevestigd in Den Haag, waar hij scholieren van de plaatselijke H.B.S. stimuleert de Haagsche Cricket Club op te richten.
De opkomst van het cricket in Nederland dringt rond 1880 door in Engeland. H.C.C. neemt de handschoen op en betrekt U.D. en andere Nederlandse cricketenthousiaste jongelui, uit Haarlem en de kostschool Noorthey in Veur, in het plan. Zo staat op vrijdag 26 en zaterdag 27 augustus 1881 op het Malieveld in Den Haag een combinatieteam van jonge Nederlandse cricketers in de wei tegen de Engelse Uxbridge Cricket Club, opgericht al in 1789 in Uxbridge even ten westen van Londen. Onder de nieuwsgierige ogen van zo’n 700 toeschouwers wordt er twee dagen lang gecricket op het Malieveld. Althans door de Engelsen, want ‒ zoals Pim Mulier het beschrijft in zijn boek Cricket van 1897 ‒ de Nederlanders komen nauwelijks aan spelen toe door het ‘alloverpowering’ bowlen van de tegenstander. De 22 spelers van het Nederlandse team scoren in hun eerste innings 14 runs, terwijl 11 Engelsen 95 runs bij elkaar slaan. De volgende dag voegen de laatste twee Engelsen er nog 12 runs aan toe en de Nederlanders in hun tweede innings ‒ iets beter - 33 runs. Eindstand 47 tegen 107. De Engelse gasten blijven beleefd en laten in de Uxbridge Gazette van 2 september optekenen dat: ‘The Hollanders, however, accepted defeat in a proper spirit, and from all we hear their hospitality knew no bounds.’ Maar ze beseffen ook dat het treffen natuurlijk niet kon doorgaan voor een serieuze ‘international match’.
Pim Mulier, die als 16-jarige met wat Haarlemse middelbareschoolvrienden de wedstrijd had bijgewoond, beschouwt in het boek Cricket de ontmoeting toch als uiterst leerzaam: ‘Zeer groot is de uitwerking van dezen wedstrijd geweest, want men zag toen in, hoe enorm veel nog aan onze kennis van het spel ontbrak.’ Cricket wordt daarna in Nederland snel populair, mede door de propagandistische waarde die uitgaat van de wedstrijd op het Malieveld. Op 30 september 1883 wordt in Utrecht de Nederlandsche Cricket Bond opgericht.
Lees ook: WK Cricket Spelen 2011: Een nostalgische blik
De Koninklijke Nederlandse Cricket Bond (KNCB)
De Nederlandse Cricketbond werd in 1883 opgericht. In dat jaar waren er al op verschillende plaatsen cricketverenigingen actief, die zich echter niet alle bij de bond aansloten; dat geschiedde geleidelijk. Het belangrijkste initiatief van de bond was het uitschrijven van vijfdaagse nationale wedstrijden voor de verschillende verenigingen. Een ander was het toekennen van prijzen aan individuele spelers wegens het beste bowling- en battinggemiddelde. In 1888 werd voor het eerst een beker als te winnen trofee uitgereikt. Drie jaar later werd voor het eerst door de bond een competitie georganiseerd. Het volgend jaar werd een nationaal Nederlands elftal gevormd, dat in Engeland een wedstrijd speelde tegen een plaatselijke vereniging. De bond had vanaf 1890 een coach die zich bezig hield met de training van cricketspelers.
Hierdoor groeide de bond geleidelijk in zijn taken, die rond 1900 definitief werden omschreven en die ook nu nog bepalend zijn voor het functioneren van de bond:
- De bond organiseert competities en nationale wedstrijden waarin verenigingen zich met elkaar konden meten, zodat er jaarlijks een landelijke rangorde ontstond.
- De bond vormt een Nederlands elftal dat zich met buitenlandse elftallen (voorlopig buitenlandse clubelftallen, eerst in de laatste decennia ook nationale elftallen van diverse landen) ging meten.
- De bond regelt de spelregels voor het cricketspel. Hierbij werd gekeken naar internationale regels, in het bijzonder naar wat in Engeland als “the spirit of cricket” gold. Uitgangspunt was oorspronkelijk het reglement van de Marylebone Cricketclub in Londen totdat na 1984 de regels nader werden vastgesteld door de internationale organisatie ICC.
- De bond garandeert de handhaving van de regels en voorschriften voor correct gedrag door de instelling van een onderzoekscommissie of tuchtcommissie, die de zeldzame schenders van “the spirit of cricket” een sanctie kon opleggen.
- De bond zorgt voor de kwaliteit van coaches en scheidsrechters (umpires), ook al werden die door de verenigingen aangewezen.
- De bond propageert de cricketsport in Nederland. Het bestuur had al vroeg een publiciteits- en propaganda afdeling georganiseerd, die regelmagtig publiceerde. Aanvankelijk gebeurde dit in een rubriek in het weekblad De Nederlandsche sport, later het weekblad The Corinthian. In 1931 verscheen voor het eerst het blad Cricket, dat tot op heden als een eigen bondsorgaan fungeert. Het bestuur voert ook propaganda voor wedstrijden, waarbij de gedetailleerde beschrijvingen van het wedstrijdverloop worden afgewisseld met kleine propagandabrochures.
Groei van de Bond
In 1932 werd de Nederlandse Dames Cricket Bond opgericht, die de damesverenigingen onder zich verenigde en internationale wedstrijden van vrouwelijke cricketspelers organiseerde. Deze bond bleef zelfstandig voortbestaan tot 1985, daarna fuseerde zij met de inmiddels Koninklijk geworden Nederlandse Cricketbond. In 1937 besloot de cricketbond de verantwoordelijkheid voor de arbitrage bij clubwedstrijden op zich te nemen. Tot dan toe werden scheidsrechters door de thuisclub aangewezen. De NCB stelde bondsscheidsrechters aan. Een in 1938 opgerichte scheidsrechterscommissie regelde voortaan de kwaliteit van de arbitrage en organiseerde daarvoor opleidingen. Vanaf 1938 heeft de bond een Archief en Bibliotheekcommissie, die gegevens verzamelt over de geschiedenis van het Nederlandse cricket. Reeds vanaf 1941 dateren er contacten met de Koninklijke Bibliotheek over de beschikbaarstelling van de cricketbibliotheek.
Nederlandse Elftallen en Internationale Betrokkenheid
Het Nederlands elftal is vanaf zijn oprichting actief geweest. Het hield vooral tournees door Engeland, waarbij het speelde met plaatselijke Engelse elftallen en Engelse elftallen uitdaagde om in Nederland te spelen. Verder mat het zich met relatief succes in speciale incidentele tournooien met andere elftallen van het Europese continent. Na de oorlog waren er contacten met Ierland en gemenebestlanden buiten Europa zoals Australië en Zimbabwe. In 1965 wordt Nederland mede betrokken bij de internationale cricketwereld. De International Cricket Conference (ICC), tot dan toe slechts bestaand uit de zes sterkste cricketorganisaties binnen het Britse Gemenebest, liet andere landen toe als associate member. Nederland trad in 1966 als associate member toe en kon vanaf dat jaar deelnemen aan de internationale wedstrijden.
In 1975 werd door de ICC de Prudential cup ingesteld, een wereldbeker die oorspronkelijk voor testlanden was bedoeld, en elke vier jaar werd uitgereikt. Vanaf 1979 mochten hieraan ook associate members deelnemen, die zich daarvoor moesten kwalificeren in wedstrijden met testlanden in poules. Vanaf 1985 werd de cup na een aantal naamswisselingen wegens verandering van sponsor de Cricket World Cup genoemd. Aanvankelijk werd het eindtournooi praktisch slechts door testlanden gespeeld, maar in de loop der jaren streefde de ICC ernaar dat ook niet testlanden zich zodanig in kwaliteit konden ontwikkelen dat ze serieus aan de wereldkampioenschappen konden deelnemen.
Lees ook: Voorbeschouwing Rugby World Cup
Er kwam voor de associate members een World Cricket League tot ontwikkeling, die uit verschillende divisies bestond op basis van kwaliteitsniveau. In 2005 werden acht divisies van minstens zes elftallen gevormd op basis van een ranglijst, waarvan de achtste of laatste divisie uit acht elftallen bestond met twee promovendi en vijf degradandi naar regionale divisies, die plaats moeten maken voor nieuwe aanstormende elftallen uit deze divisies. De aldus ingedeelde elftallen kregen van de ICC een ODI-status (ODI = One Day International, wat staat voor een gereglementeerde eendagswedstrijd voor 50 overs) , een status die je na degradatie uit de achtste divisie verloor.
De ranglijst werd voortaan herzien aan de hand van de resultaten van de vierjaarlijkse wedstrijden voor de ICC-trophy, welke trofee na 2005 de Word Cup Qualifyer werd genoemd. De zes besten belandden in de eerste divisie en kregen het recht zich met de testlanden te meten in de vierjaarlijkse wedstrijden om de Cricket World Cup, dat nu meer en meer de allures van een wereldkampioenschap aanneemt. Nederland werd in 2005 ingedeeld in de eerste divisie en het hoofdelftal doet tot 2013 mee aan wedstrijden om Cricket World Cup.
De Nederlandse Deelname aan Wereldkampioenschappen
In 1994 kwalificeerde Nederland zich voor het eerst in de geschiedenis voor het WK 50 over Cricket. Op de CWC in India en Pakistan in 1996 namen ze het op tegen Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, Engeland, Pakistan en de Verenigde Arabische Emiraten. In 1997 miste Nederland het WK van 1999, maar in 2001 wonnen ze de ICC Trophy, wat betekende dat ze zich kwalificeerden voor het WK in Zuid-Afrika in 2003. Nederland zorgde bijna voor opschudding in de eerste wedstrijd en versloeg India voor 204, maar die schamele score konden ze niet achtervolgen. Nederland miste de WK's van 2015 en 2019. In 2023 was er echter nog een, zij het kleine, kans om het WK cricket te halen. Op het WK 2023 in India speelde Nederland negen wedstrijden.
Twenty20 en Europese Competities
Vanaf 2007 vinden er ook wedstrijden voor de IC Wordcup Twenty20 of T20 plaats. Dit zijn korter durende tournooien met een vastgestelde serie van 20 overs, die jaarlijks worden gehouden. Het wordt gespeeld door twaalf teams, die bestaan uit de testlanden en gekwalificeerde associate members. Nederland haalde in 2009 de eerste ronde van het eindtournooi en kwalificeerde zich nog eenmaal zonder in het eindtournooi te winnen. In de andere jaren was het niet gekwalificeerd.
ICC-trophys, later ICC Word Cup Qualifiers, bestaan er ook voor de jeugdelftallen onder de 13, 15, 17, 19 en 21. Voor de dames was er vóór 2005 de WCC-trophy, waarvoor slechts één tournooi is gehouden, georganiseerd door de KNCB, in 2003. Daarna is er ook een World Qualifying Cup ingesteld, waarvoor in 2009 een tournooi doorgang vond. Aan de Women’s Cricket World Cup, die in 1973 voor het eerst werd gehouden, namen de Nederlandse dames in 1988, 1993 en 2000 deel.
Lees ook: Cricket aansteker bijvullen: stap voor stap instructies
Toen de ICC de internationale wedstrijden reglementeerden en er een beperkt aantal landen in de International league werden toegelaten, organiseerden zich ook de regio’s zodat de aangesloten landen een basis hadden vanwaaruit zij konden promoveren. Zo werd er een European Cricket Council (ECC) opgericht, die vanaf 1996 tweejaarlijkse internationale tournooien organiseert om een Europa Cup. De Europese clubs zijn eveneens onderverdeeld in divisies met zes elftallen, waarnaar men kan promoveren of degraderen. Nederland speelt in de Eerste Divisie en heeft een paar maal de Europacup gewonnen; doordat het eerste elftal een ODI-status heeft in de eerste divisie voor de World Cup levert het voor de Europese wedstrijden, die vaak gelijktijdig worden gespeeld, tweede elftallen.
Verenigingselftallen binnen de Bond
De groei van het aantal verenigingen en de uitbreiding van het aantal cricketwedstrijden in het binnenland heeft zijn weerslag op de organisatie van de bond gehad. De jaarlijkse competitie, die moest leiden tot een landelijk kampioenschap, gold tijdens de oprichting van de bond alleen voor de hoofdklasse heren. Gedurende de volgende decennia van de twintigste eeuw ontstonden er - naargelang het aantal spelende verenigingen zich uitbreidde - ook een overgangsklasse en een Tweede Klasse, zodat er ruimte was voor de oprichting van meerdere elftallen per vereniging. In de jaren twintig ontstond er een afdeling voor veteranen. Na 1945 breidde het aantal klassen zich uit. Ook kregen verschillende verenigingen een damesafdeling en een jeugdafdeling, die zelf een onderlinge competitie aangingen.
Naast de competitie, die eerst werd beslist nadat alle verenigingen van de hoofdklasse en de verenigingen in de onderklassen op regionaal verband met elkaar hadden gespeeld in uit- en thuiswedstrijden waren er ook bekertournooien en speciale tournooien van specifiek georganiseerde wedstrijden. Zo zijn er indoorwedstrijden, wedstrijden voor bedrijfscricket en wordt er vanaf 2007 naast de normale eendaagse wedstrijden een Twenty20 tournooi gehouden. Ook zijn er in de geschiedenis van de bond speciale wedstrijden buiten tournooiverband gehouden, bijvoorbeeld met geïnterneerde Britten tijdens de Eerste Wereldoorlog en met Britse legereenheden in Nederland na de bevrijding. Zelfs is het voorgekomen dat families van belangrijke cricketspelers onderling benefietwedstrijden hebben gehouden, die door de bond zijn geregistreerd.
Samenstelling van de KNCB
Het bestuur van de bond bestaat naast het hoofdbestuur, het dagelijks bestuur en het secretariaat uit de volgende commissies:
- De commissies betrokken bij de cricketcompetitie: de programmacommissie, de onderzoekscommissie en de dispensatiecommissie. De elftallen onderscheiden zich in de volgende onderdelen: Herencricket, Damescricket, Jeugdcricket, Bedrijfscricket, Zami (= indoorcricket) en Veteranen. De elftallen strijden op verschillende niveau’s: de belangrijkste klasse van de competitie is de Hoofdklasse, daaronder een Overgangsklasse en een Eerste en Tweede Klasse. Na 1945 werd het aantal niveau’s uitgebreid met meer lagere klassen. De onderzoekscommissie houdt zich bezig met klachten over de toepassing van spelregels en de dispensatiecommissie geeft toestemming voor de transfer van spelers van de ene vereniging na de ander en de aantrekking van cricketspelers uit het buitenland.
- Commissie Nederland XI (= Nederlandse elftallen). Deze commissie bemiddelt bij internationale wedstrijden, met name de ICC-toernooien, die dienen als kwalificatie voor het wereldkampioenschap.
- Commissie Jeugd. Deze commissie organiseert trainingskampen en ICC-jeugdtournooien. Men maakt onderscheid tussen de zog. Topjeugd, de colts (onder de 19) en toernooien onder de 17, onder de 15 en onder de 13 (aangegeven als U17, U15, U13).
- Damescommissie. Deze commissie, opgericht in 1985 na de opgang van de NDCB in de KNCB, organiseert de competities voor het damescricket en de internationale toernooien voor de dames (ook de IWCC-toernooien) en de damesjeugd.
- Scheidsrechterscommissie. Deze commissie is belast met de instructie en aanwijzing van bondsscheidsrechters (umpires) voor de competitiewedstrijden en de instandhouding van de spelregels.
- Coachingcommissie. Deze commissie is belast met de opleiding van trainers of coaches voor met name jeugdelftallen.
- Tuchtcommissie en commissie van beroep. De tuchtcommissie legt boetes en speelverboden op bij ernstige vormen van oneerlijk spel en bij overtreding van de wedstrijdreglementen door verenigingen. Hiertegen kan beroep worden ingesteld bij het bondsbestuur, die de zaak - al dan niet via de onderzoekscommissie - kan doorverwijzen naar een commissie van beroep.
- Archief- en bibliotheekcommissie. Deze commissie verzamelt gegevens over het cricket in Nederland in de vorm van boekwerken en documenten, en houdt de wedstrijdstanden en scores bij van elke competitie binnen de bond.
Recente Ontwikkelingen
De wedstrijd van 17 juni in Amstelveen werd gespeeld in het kader van de World Cup Super League, een competitie die landen voor het aanstaande WK moet uitselecteren. Nederland heeft begin juni drie maal verloren van de West-Indies en nu drie maal van Engeland. Geïnterviewd door het Algemeen Dagblad direct na de afstraffing tegen de Engelsen, doet de Nederlandse captain Pieter Seelaar in feite een Pim Muliertje: ‘We hebben onszelf in de steek gelaten.
Hoe Cricket Werkt: De Basisregels
Cricket wordt gespeeld op een ovale grasveld met in het midden een rechthoekige strook, de pitch. Aan beide uiteinden van de pitch bevinden zich de wickets, die bestaan uit drie verticale palen, of stumps, en twee horizontale balken, de bails. De basis van cricket is eenvoudig: een bowler (werper) gooit de bal vanaf een van de uiteinden van de pitch naar de batsman (slagman) aan het andere uiteinde, die probeert de bal weg te slaan en runs te scoren.
- Overs: De bowler moet zes wettige ballen werpen om een over te voltooien.
- Runs: Runs worden gescoord wanneer de twee batsmen uiteinden wisselen op de pitch, nadat de bal is geslagen. Runs kunnen ook worden gescoord door boundaries, waarbij de bal de grens van het speelveld bereikt.
Het team dat aan slag is, probeert met de bal zo ver mogelijk te slaan en over het veld te rennen tussen twee wickets om ‘runs’ te scoren. Ondertussen probeert het andere team de bal terug te krijgen en het wicket te raken, om zo de slagman uit te schakelen. Als tien van de elf slagmensen uit zijn, wisselen de teams van rol. Er zijn verschillende vormen van cricket. Van wedstrijden die dagen duren (test cricket) tot snelle, dynamische versies zoals Twenty20, waarbij de hele wedstrijd in een paar uur klaar is.
De Wereldwijde Populariteit van Cricket
Cricket is na voetbal de meest bekeken sport ter wereld. Met name in India is cricket enorm populair; wedstrijden van het nationale team worden door honderden miljoenen mensen gevolgd. De Indian Premier League (IPL), een professionele Twenty20-competitie, is een van de meest winstgevende sportcompetities ter wereld. Wereldwijd zijn er meer dan 100 landen aangesloten bij de International Cricket Council (ICC), de internationale bond die de sport reguleert.
Invloedrijke Spelers in de Geschiedenis van Cricket
Enkele bekende cricketlegendes zijn:
- Sachin Tendulkar (India)
- Sir Donald Bradman (Australië)
- Muttiah Muralitharan (Sri Lanka)
Waarom Cricket Blijft Boeien
Wat cricket zo uniek maakt, is de combinatie van strategie, techniek en sportiviteit. Elke wedstrijd is een mix van geduld, precisie en teamwork. Spelers moeten niet alleen fysiek sterk zijn, maar ook mentaal scherp. Er zijn ook sociale en culturele aspecten: cricket is in veel landen meer dan een sport - het is een belangrijk onderdeel van de nationale identiteit. In India bijvoorbeeld is cricket een bindmiddel tussen jong en oud, rijk en arm. Bovendien ontwikkelt de sport zich voortdurend. Moderne technologie, zoals slow motion-herhalingen en virtuele hulpmiddelen voor scheidsrechters, hebben het spel eerlijker en spannender gemaakt.
De Toekomst van Cricket
Hoewel cricket lange tijd werd gezien als een sport voor het Gemenebest, groeit de populariteit ook in andere delen van de wereld. De Verenigde Staten, Nederland, Duitsland en zelfs landen in Azië zonder koloniale band met Engeland investeren steeds meer in cricket. De Mannen T20 Wereldbeker is sinds de start in 2007 uitgegroeid tot een van de grootste prijzen in het wereldcricket. De eerste groepsfase eindigt op 17 juni en de Super 8-fase loopt van 19 juni tot 24 juni. Er zijn verschillende aanvangstijden voor de wedstrijden in de groepsfase van de T20 World Cup met wedstrijden die beginnen om 01:30, 02:30, 16:30, 17:30, 19:00 en 21:00 Nederlandse tijden. Engeland won het toernooi van 2010, dat werd gehouden in het Caribisch gebied, door Australië met zeven wickets te verslaan op de Kensington Oval in Barbados, waar ook de finale van 2024 wordt gehouden.
tags: #worldcup #cricket #engeland #geschiedenis