Basketbal is een sport die wereldwijd door miljoenen mensen wordt beoefend en bekeken. Het is een snelle, uitdagende en gezellige sport die zowel binnen als buiten gespeeld kan worden. Maar wie bedacht deze dynamische sport eigenlijk? En hoe is het basketbal van toen geëvolueerd naar de sport die we vandaag kennen?
De geboorte van basketbal: James Naismith
Basketbal is een van de weinige sporten die vrijwel volledig uit het niets is bedacht. De sport werd in 1891 uitgevonden door James Naismith, een Canadese gymnastiekleraar die werkzaam was bij het YMCA International Training College in Springfield, Massachusetts, in de Verenigde Staten.
Naismith kreeg van de directeur van de school de opdracht om een nieuw spel te bedenken dat in de wintermaanden binnenshuis gespeeld kon worden. Zijn studenten vonden de gymlessen soms wat saai en raakten steeds geïrriteerder omdat er door de strenge winter geen buitensporten beoefend konden worden. Naismith zocht naar een alternatief dat minder blessuregevoelig was dan American football, maar wel de conditie van de studenten op peil zou houden.
Na lang nadenken kwam hij met een spel dat elementen van verschillende buitensporten combineerde, zoals voetbal, American football en hockey. Hij hing twee perzikmanden op aan het balkon op elk eind van de gymzaal. Vervolgens stelde hij dertien basisregels op voor het spel, dat hij toepasselijk basketbal noemde. Op 21 december 1891 liet Naismith zijn leerlingen voor het eerst basketballen.
De eerste basketbalwedstrijd
De eerste basketbalwedstrijd werd gespeeld met twee teams van negen personen die een voetbal door de mand moesten mikken. In het begin had de mand gewoon nog een bodem, waardoor het erg moeilijk was om de bal er na een score weer uit te krijgen. Na ieder doelpunt moest de bal met een ladder uit de perzikmand gehaald worden. En het was een slachtpartij, waarin fysiek sterke leerlingen sterk in het voordeel waren. Een leerling was tijdens de wedstrijd buiten westen gegaan, bij een ander lag de schouder uit de kom en verschillende deelnemers liepen na de gymles rond met een blauw oog.
Lees ook: De evolutie van hockey: een gedetailleerde analyse
Naismith veranderde enkele regels om te voorkomen dat basketbal vooral een spel werd voor fysieke sterke personen. Vaardigheid moest voortaan voorop staan.
De vroege ontwikkeling van basketbal
Basketbal verspreidde zich snel over de hele Verenigde Staten en werd al snel populair op scholen en universiteiten. In 1892 was de sport op school al zo populair dat er, onder de titel “A New Game”, over werd geschreven in het campuskrantje. Sommigen opperden het spel voortaan Naismith-bal te noemen, maar dat vond de Canadees geen goed idee. Twee jaar later werd basketbalspel internationaal geïntroduceerd door de YMCA-beweging.
In 1898 verkaste Naismith naar de Universiteit van Kansas, waar het basketbalspel ook aansloeg en een competitie werd opgezet met andere onderwijsinstellingen. Rond deze tijd werden de manden vervangen door de kenmerkende ijzeren basketringen met daaronder een open netje.
De basketbalbal door de jaren heen
De basketbalbal is een belangrijk onderdeel van de sport. In het begin gebruikte Naismith een voetbal als de eerste basketbal. Naismith’s voetbal werd al snel vervangen door een speciaal ontworpen basketbal. De eerste basketbal werd gemaakt van bruin leer en had een leren buitenlaag met een opgeblazen binnenbal. Deze bal was vrij groot en had een diameter van ongeveer 30 centimeter.
In de jaren 1920 en 1930 begonnen fabrikanten als Spalding en Wilson de basketbalballen te verbeteren. In de jaren 1950 en 1960 begonnen fabrikanten vernieuwende ontwerpen te introduceren om de speelbaarheid van de bal te verbeteren. De traditionele leren buitenlaag werd vervangen door synthetische materialen zoals vinyl en kunststof.
Lees ook: Essentiële keepersuitrusting
De moderne basketbalbal zoals we die vandaag de dag kennen, heeft verschillende verbeteringen ondergaan om te voldoen aan de behoeften van professionele spelers en het snelle tempo van het moderne basketbal. Moderne basketbalballen zijn gemaakt van een combinatie van synthetische materialen zoals leer, rubber en kunststof. Moderne basketbalballen hebben ook nieuwe technologieën toegevoegd om beter te kunnen spelen. Sommige ballen hebben bijvoorbeeld ingebouwde luchtkussens om de balcontrole te vergroten en de impact op de handen van de spelers te verminderen.
Er zijn verschillende maten ballen:
- Maat 4 (kleinste maat): wordt gebruikt door kinderen jonger dan 8 jaar.
- Maat 5: wordt gebruikt door kinderen t/m 12 jaar.
- Maat 6: wordt gebruikt door iedereen vanaf 13 jaar.
- Maat 7 (grootste maat): wordt alleen gebruikt door jongens/mannen vanaf 15 jaar.
Basketbal op de Olympische Spelen
In 1936 maakte basketbal in Berlijn zijn olympische debuut. Naismith was als eregast aanwezig en gooide de bal in het veld om zo de wedstrijd te beginnen. De Verenigde Staten is (bijna) altijd het beste land geweest. Sinds 1950 worden er voor de mannen wereldkampioenschappen georganiseerd. Ook hier zijn de beste spelers uit de Verenigde Staten, Joegoslavië en de Sovjet-Unie.
De basketbalregels door de jaren heen
De originele regelgeving van Naismith vermeldde niet het aantal spelers dat op het speelveld werd toegestaan. In 1900 werd een aantal van vijf spelers standaard, waarbij een speler steeds gewisseld mocht worden, behalve als hij 5 fouten maakte. Vanaf 1921 mocht een speler tweemaal gewisseld worden en in 1934 driemaal. In 1945 verdween de limiet op het aantal keer dat een speler gewisseld mocht worden.
Initieel werd een speler na twee fouten van het spel uitgesloten, in 1911 en 1945 veranderde dit in respectievelijk vier en vijf fouten. De eerste tijdslimiet werd ingesteld in 1933, waarbij een team verplicht werd binnen een tiental seconden nadat balbezit verkregen was over de middenlijn te geraken. Deze regel werd tot 2000 in stand gehouden, waarna deze door de FIBA tot acht seconden werd gereduceerd, de NBA volgde een jaar later.
Lees ook: Ontdek de impact van Richard Zernik op de ijshockeywereld.
De drie-secondenregel, die aanvallende spelers verbiedt om langer dan drie seconden in de bucket te verblijven, werd in 1936 ingesteld. De regel werd origineel geïnduceerd om grof spel tussen (grote) spelers onder de basket te voorkomen; nu wordt het vooral beschouwd als een regel om het voordeel dat verworven wordt door (te) dicht bij de basket te wachten op te heffen.
De schotklok werd in 1954 in de NBA geïntroduceerd, om tegemoet te komen aan de snelheid van het spel. Een team werd verplicht binnen 24 seconden na verkregen balbezit een doelpoging ondernomen te hebben, waarbij de basket of het backboard wordt geraakt. Wanneer dit gebeurt, of wanneer de tegenstander de bal bemachtigt, wordt de schotklok gereset. In 1956 stelde de FIBA een soortgelijke 30-seconderegel in, waarbij de schotklok na een doelpoging gereset werd. De FIBA definieerde de term doelpoging minder strikt dan de NBA. De FIBA ging in 2000 over op de 24-seconderegel en adopteerde de strengere definitie van een schotpoging, waarbij de bal de basket of het backboard dient te raken, van de NBA.
Dribbelen, het al lopend de bal op de grond doen stuiten, hoorde niet tot het originele basketbal en werd pas in 1901 geïntroduceerd. Destijds mocht een speler de bal slechts een keer stuiten en mocht bovendien niet schieten nadat hij dit gedaan had. In 1909 mocht een speler de bal, in stilstand, meer dan eens stuiten en bovendien een doelpoging mag ondernemen nadat hij dit gedaan had.
Lopen met de bal werd sinds 1900 niet meer als een fout, maar als een overtreding aangemerkt, wat inhoudt dat als straf het balbezit naar de tegenstander ging. De bal met de vuist slaan werd ook een overtreding. Vanaf 1930 werd het spel stopgelegd en hervat met een sprongbal, wanneer een verdedigde speler in balbezit, de bal meer dan vijf seconden aan het spel onttrok. Sindsdien geldt dit als een overtreding. Goaltending werd een overtreding in 1946 en aanvallend goaltending in 1958. Goaltending is het beroeren van de bal nadat deze na een schotpoging een dalende lijn heeft ingezet.
De vrije worp werd al snel na de uitvinding van basketbal geïntroduceerd. In 1895 werd de vrijeworplijn op 4,6 meter afstand van de basket vastgesteld, deze had zich tot dat moment op 6,1 meter van de basket bevonden. Vanaf 1924 moesten speler tegen wie een fout werd begaan zelf hun vrije worpen nemen. In 1998 introduceerde de NBA een boog met een diameter van 1,22 meter rond de basket, waarbinnen aanvallende fouten niet werden toegekend.
Oorspronkelijk werd alleen het aantal scores bijgehouden, zonder hieraan een weging mee te geven. Toen de vrije worp geïntroduceerd werd, was deze gelijk aan een velddoelpunt. In 1896 werd aan een velddoelpunt twee punten toegekend en aan een vrijeworp een punt. De American Basketball Associaton (ABA) introduceerde met haar oprichting in 1967 de driepunter, een velddoelpunt gescoord van achter de driepuntlijn. De FIBA introduceerde de driepuntlijn in 1984 op 6,25 meter vanaf het midden van de basket.
Het basketbalveld
Het veld waar de mensen basketbal op spelen heet een basketbalveld. Het is een rechthoekig veld met aan elk uiteinde een basket (een soort goal). Als je binnen speelt is de ondergrond meestal van hardhout (meestal eikenhout). Als je buiten speelt is het meestal asfalt.
Basketbalvelden hebben verschillende afmetingen. In de NBA is een veld 94 feet lang en 50 feet breed, een FIBA-veld is met 28 bij 15 meter kleiner (vanaf 26x14 meter kan een veld ook goedgekeurd worden). De baskets hangen 3,05 meter hoog (bij jeugdwedstrijden hangen ze maar op 2,60 meter). De baskets staan 1,575 meter vóór de achterlijn. De netje waar je in moet gooien is 0,45 meter breed en het bord is 1,80 meter breed. Op het veld zijn verder nog twee zij- en achterlijnen. Er is ook nog een vrijeworplijn, die zit op 5,60 meter afstand van de achterlijn.
Basketbal in Nederland
In 1926 kwam basketbal over van Amerika naar Nederland. De directeur van de Militaire Sportacademie in Utrecht had in Amerika basketbal gezien en wilde dat spel graag op de academie laten spelen. De eerste jaren werd er alleen in competitie gebasketbald in Amsterdam. Na de Tweede Wereldoorlog werd de ‘Amsterdamse Basketball Bond’ opgericht. Deze bond had toen ongeveer vijfhonderd leden.
De populariteit van basketbal wereldwijd
Basketbal is uitgevonden in Amerika en is daar dan ook een erg populaire sport, veel populairder dan bijvoorbeeld voetbal. Zo hebben bijna alle high schools (middelbare scholen) en universiteiten hun eigen basketbalteams, die elk jaar in maart voor tienduizenden toeschouwers de finales van hun schoolcompetitie spelen. De beste basketballers van de wereld spelen in de Amerikaanse basketbal competitie de NBA.
tags: #wie #heeft #basketbal #uitgevonden