Het wereldkampioenschap hockey voor heren is een prestigieus toernooi dat elke vier jaar plaatsvindt. Nederland heeft een rijke en succesvolle geschiedenis in dit toernooi. Dit artikel biedt een overzicht van de prestaties van het Nederlandse team op het WK hockey voor heren, evenals een blik op recente ontwikkelingen in de sport.
De Beginjaren van het WK Hockey
Het WK hockey voor heren werd voor het eerst gehouden in 1971 in Barcelona, Spanje. Pakistan won het eerste toernooi door Spanje in de finale te verslaan. Sindsdien is het toernooi uitgegroeid tot een van de belangrijkste evenementen op de hockeykalender.
Aanvankelijk zou in 1940, net na de oprichting van het Wagener Stadion, het eerste wereldkampioenschap hockey in het Wagener gespeeld worden. Echter, de Duitse inval in Nederland gooide roet in het eten en het WK werd afgelast. Het zou tot 1973 duren voordat het Wagener voor de eerste keer het decor was voor een wereldkampioenschap.
De Eerste Nederlandse Wereldtitel in 1973
In 1973 was het dan eindelijk zover: de Oranje Heren werden voor de allereerste keer wereldkampioen. Het toernooi vond plaats in Amstelveen, Nederland. De finale werd gespeeld tegen India, destijds hét hockeyland. De wedstrijd werd na strafballen gewonnen door Nederland.
Aanvoerder Nico Spits (nu 72 jaar) mocht voor de wedstrijd Prinses Beatrix een stick overhandigen. "Dat was wel een speciaal moment. Het was heel ontspannen. Ik kende haar natuurlijk niet, maar we hadden gewoon een kletspraatje. Toen ik die stick overhandigde stonden er voor mijn gevoel wel 60 fotografen omheen."
Lees ook: Nederlandse Handbalgeschiedenis: Een Overzicht
Het Wagener zat bomvol. De wedstrijd werd niet alleen door het publiek in het Wagener bekeken, maar ook door vele anderen. India had Pakistan uitgeschakeld in de halve finale, terwijl Nederland nipt van Duitsland had gewonnen. “India en Pakistan waren toen dé hockeylanden”, aldus Spits. “Wij hadden een jaar daarvoor op de Olympische Spelen ook tegen India gespeeld. Toen verloren we, en werden we daardoor 4e. Voor de WK-finale hadden we zoiets van: nú moet het gebeuren."
De start was echter niet goed. “We stonden na 10 minuten al met 0-2 achter. Maar we kwamen terug. Ties (Kruize, red.) scoorde de 1-2, en daarna ook de gelijkmaker, waardoor we gingen verlengen.” Wat achteraf gezien hét moment was in de wedstrijd, vindt Spits moeilijk te zeggen. “Dat we terug in de wedstrijd kwamen door die goals van Ties, maar ook toen André Bolhuis in de verlenging nog een bal van de lijn haalde. Die climax vormde de strafballenserie die na de verlenging werd gespeeld."
Voor de beslissende strafbal werd verdediger Bart Taminiau naar de stip gestuurd. “Jij bent ‘koel’, jij doet dat wel”, had coach Ab van Grimbergen tegen Taminiau gezegd. En hij deed het. Het feest barstte los na die winnende push van Taminiau. “Die finale was het mooiste moment in mijn sportcarrière”, aldus Spits. “Qua prestatie dan in ieder geval. Op de Olympische Spelen in ’72 was ik vlaggendrager: dat was ook erg speciaal. Maar deze prestatie was uniek. Het succes straalde af op de gehele hockeysport.” In een jaar tijd kwamen er in Nederland 20.000 hockeyers bij. Een enorme sprong in het aantal leden dus.
Verdere Successen: 1990 en 1998
Na de eerste wereldtitel in 1973 duurde het even voordat Nederland weer op het hoogste podium stond. In 1990 was het weer raak, ditmaal in Lahore, Pakistan. Nederland versloeg het gastland in de finale en pakte de tweede wereldtitel.
In 1998, in Utrecht, Nederland, volgde de derde en tot nu toe laatste wereldtitel. Spanje werd in de finale verslagen.
Lees ook: Uruguay: Pioniers van het Wereldkampioenschap
Overige Medailles
Naast de drie wereldtitels heeft Nederland ook vijf zilveren medailles (1978, 1994, 2002, 2014, 2018) en drie bronzen medailles (1971, 1976, 1990) behaald op het WK hockey voor heren.
Recente Ontwikkelingen in het Hockey
Het hockey is de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd. Een van de belangrijkste ontwikkelingen is de introductie van de FIH Pro League in 2019. Dit jaarlijkse toernooi brengt de beste landen ter wereld samen en heeft bijgedragen aan de populariteit van het hockey.
FIH Pro League
De FIH Pro League is een internationaal toernooi dat sinds 2019 jaarlijks door de FIH wordt georganiseerd en waar de beste landen ter wereld aan mee doen.
Nederlands Elftal Heren: Huidige Selectie en Talentontwikkeling
De huidige selectie van het Nederlands elftal heren bestaat uit 18 spelers. Mannenbondscoach Jeroen Delmée vertelt: “Ondanks dat de selectie bestaat uit veel bekende namen, was het geen makkelijke keuze. Na de Olympische Spelen van Parijs zijn een aantal nieuwe spelers ingestapt en ook aangehaakt bij Oranje. Zij zijn heel dichtbij een eerste titeltoernooi gekomen, maar komen nog net iets tekort. De trainingsgroep van 25 spelers is nu teruggebracht tot een eindselectie van 18 spelers. Van de afvallers blijft een aantal spelers nog wel als reserve meetrainen. Delmée daarover: “Met de start van het EK kan er nog van alles gebeuren. In geval van blessures moeten we direct kunnen schakelen en moeten spelers klaar zijn om in te schuiven. David Huussen en Jonas de Geus zitten niet in deze groep reserves. Door blessures hebben zij lange tijd geen deel uitgemaakt van de trainingsgroep."
Bij de keepers wordt er op dit moment geen keuze gemaakt voor een echte nummer één. Beide keepers zullen in actie komen op het EK. “De verschillen tussen Derk Meijer en Maurits Visser zijn minimaal, nu een voorkeur uitspreken kan en wil ik niet. We hebben twee sterke keepers die allebei op een titeltoernooi kunnen laten zien wat ze waard zijn. Dat geeft waardevolle informatie voor ons in aanloop naar het WK volgend jaar in eigen land.
Lees ook: Alles over het WK Voetbal
In het Nederlands elftal spelen de 18 beste hockeyers van Nederland. Als je heel goed kunt hockeyen, kan jouw eigen club je opgeven voor de selectiedag van je district. Word je geselecteerd voor het districtsteam, dan ga je samen met de beste hockeyers uit je district trainen. Op de Opleidings Ontmoetingsdag (OOD) zijn ook de bondscoaches aanwezig van de Nederlandse jeugdelftallen. Vanaf je achttiende kun je worden geselecteerd voor Jong Oranje, dit is het team voor getalenteerde spelers van 18 t/m 21 jaar. Het kan zijn dat je doorstroomt vanuit de jeugdelftallen, maar ook dat je pas wat later opvalt in de competitie.
Overige Hockey Evenementen
Champions Trophy
Sinds 1978 spelen de herenteams uit de zes beste hockeylanden de Champions Trophy. Het Nederlands elftal heren heeft 8 keer de Champions Trophy gewonnen: 1981, 1982, 1996, 1998, 2000, 2002, 2003 en 2006. Het toernooi voor de dames wordt gespeeld sinds 1987. Eerst om de twee jaar, later elk jaar.
Nationale Competities
In mei en juni 2025 vindt de ontknoping plaats van seizoen 2024-2025 en wordt in de verschillende categorieën gestreden om het Nederlands Kampioenschap. Alle play-offseries worden gespeeld over 2 wedstrijden. Een wedstrijd hoeft niet tot een winnaar te leiden. Na wedstrijd 2 worden de uitslagen in een ranglijst gezet en wordt op basis van achtereenvolgens wedstrijdpunten, doelsaldo en doelpunten voor, bepaald wie de winnaar van de play-offserie is.
Team A wint wedstrijd 1 met 1-0 van Team B en speelt wedstrijd 2 gelijk met 1-1. Team A heeft hierdoor 4 wedstrijdpunten en Team B 1. Team A wint wedstrijd 1 met 7-0 en verliest wedstrijd 2 met 5-0. Team A en B hebben beide 3 wedstrijdpunten. Team A en team B spelen beide wedstrijden gelijk, 1-1 en 2-2. Alles is hierdoor gelijk, elk team heeft 2 wedstrijdpunten en een doelsaldo van 3-3.
Historische Context en Vrouwenhockey
De sportwereld schrijft het liefste haar eigen geschiedenis, goed opgeschoond en ontdaan van alle onwelgevalligheden. Een mooi voorbeeld is de ontstaansgeschiedenis van het WK vrouwenhockey. De vrouwelijke hockeyers werden heel lang geweerd van internationale toernooien. Het eerste officiële wereldkampioenschap was pas in 1974, zoals we al opmerkten, en op de Olympische Spelen worden vrouwen sinds 1980 toegelaten.
Zo was het Wagener Stadion eind jaren dertig nog maar net gebouwd toen de wereldhockeybond besloot om daar van 2 tot en met 13 mei 1940 het wereldkampioenschap voor mannen te organiseren. Het vrouwentoernooi werd toegewezen aan Den Haag met de finale ook in het Wagener. Acht jaar later, in mei 1948, kwamen de vrouwen alsnog naar het Amsterdamse Bos voor een wereldkampioenschap. ‘De dames-commissie van de Kon. Ned. Hockey Bond bereidde maanden lang deze ontvangst voor,’ zo omschreef tijdschrift Sportief. Twaalf landen hadden zich ingeschreven, maar op het laatste moment bleef Tsjechoslowakije weg vanwege de communistische machtsovername.
Voordat de sportvrouwen in actie kwamen, was er eerst nog een openingsceremonie. ‘Een kostelijk, intiem sportfestijn,’ volgens Sportief, begunstigd door fantastisch lenteweer. De Nederlandse vrouwenploeg haalde zelfs de finale, maar verloor die met 1-0 van Engeland. ‘Nederland heeft zich kranig geweerd en onze dames komt de tweede plaats zeer zeker toe,’ aldus Algemeen Handelsblad in zijn verslag over het zeer succesvolle evenement.
Dat dit wereldkampioenschap volkomen is vergeten, is vooral de schuld van de bestuurders van de All England Women’s Hockey Association. ‘Zij wensen geen scherp tournooi om de erepalm,’ schreef de Volkskrant in 1953. Deze hockeybestuurders weigerden daarom om de zege van hun land in 1948 te erkennen. De speelsters moesten hun medailles zelfs verstoppen in hun bagage, om te voorkomen dat die werden afgepakt! In het verslag in het eigen blad Hockey Field werd het toernooi geen wereldkampioenschap genoemd, maar een festival. Zo verdween dit unieke wereldkampioenschap uit 1948 onder een dikke laag stof om pas in de afgelopen jaren te worden herontdekt door sporthistorici in zowel Engeland als Nederland. In Engeland dook opeens zo’n verstopte medaille op en in Nederland bleken er nog filmbeelden te zijn, naast een groot aantal foto’s en krantenartikelen.
De Oorsprong van Hockey
Hockey bestaat al duizenden jaren. Zo tikten zelfs de oude Grieken al met een stok een bal heen en weer en ook in India wordt al heel lang een hockey-achtig spel gespeeld. Het huidige hockey begint echter pas vorm te krijgen vanaf de Middeleeuwen. De Britten spelen dan een spel genaamd Bandy-on-ice. Omdat zij op voornamelijk harde ondergronden als ijs en hard zand spelen, maken ze de onderkant van hun stick krommer. De naam van het spel verandert dan in Hockey-on-ice, waarbij hockey vermoedelijk verwijst naar de kromming (hook) van de stick.
Hockey wordt in Nederland pas geïntroduceerd in 1891 door Pim Mulier. Het waren ook hier de ijshockeyers (die toen bandyspelers heetten) die in Haarlem in de zomermaanden op gras gingen spelen. De oprichting van de eerste hockeyclub volgde in 1892 in Amsterdam en in 1898 werd de Nederlandsche Hockey en Bandy Bond (NHBB) opgericht. Hockey was aanvankelijk nog een exclusieve herenaangelegenheid. Dames moesten wachten tot 1910 voordat ze lid konden worden van een hockeyclub. Maar wel onder de strikte voorwaarde dat ze “alleen Dinsdag en Donderdag-middag en Zondag’s tot 12 uur spelgelegenheid kregen”.
Begin 20e eeuw waren de Nederlandse hockeyers nogal eigenzinnig in hun spel. Zo speelden ze met een zachte bal (veel te gevaarlijk zo’n harde bal), waren de teams vaak gemengd en had de stick twee platte kanten. Dat verandert met de Olympische Spelen van 1928. Om mee te kunnen doen aan de Spelen in eigen land, werden de regels aangepast naar de internationale standaarden. Voor het oog van 35.000 toeschouwers wordt Nederland tweede achter India. Hockey is in één klap populair in Nederland. Oprichting van de eerste Nederlands hockeyclub A.H.&B.C..
De Geschiedenis van het Europees Kampioenschap
Het Europees Kampioenschap hockey staat weer voor de deur. Van 20 tot en met 28 augustus zijn de podia gevuld en mogen de ploegen hun handige trucs weer tevoorschijn toveren. Maar sinds wanneer gebruiken wij eigelijk een bal en stick voor ons vermaak? De sport is namelijk al ouder dan je denkt!
Hockey is al eeuwenoud. Al in de tijd van de Perzen werd er een spel gespeeld dat veel leek op het huidige polo. Met lange stokken en paarden reden de spelers achter een bal aan. Maar niet iedereen bezat een paard en de elite sport werd met argusogen bekeken. Zodoende werd een nieuw initiatief ontwikkeld. De minder rijke mensen ontwikkelden korte stokken. De paarden werden overbodig en het spel kon gewoon op de grond gespeeld worden. Ook in een marmer reliëf uit ca. 510 tot 500 voor christus zijn twee hockeyspelers te herkennen. Het reliëf werd gevonden op een begraafplaats in het centrum van het oude Athene, de Kerameikos.
Aangenomen wordt dat de balsport door de romeinen naar de Britse eilanden werd gebracht, waar het spel zich verder ontwikkelde in de loop van de eeuwen. De sport was namelijk nog niet te vergelijken met het huidige hockey, dat kwam pas na de Middeleeuwen. De voorloper van het moderne hockey kwam voor het eerst voor op de Britse eilanden. Het werd in Ierland Hurling, in Engeland Kappan en in Schotland Shinty genoemd. Het werd aanvankelijk nog gespeeld op ijs of op het strand. De naam veranderde aanvankelijk naar Bandy on Ice en later naar Hockey on Ice. Naarmate de sport populairder werd, begonnen de atleten in de zomermaanden ook op gras te trainen. Het huidige veldhockey was geboren. De sport werd met name gespeeld in Engeland en haar kolonies, zoals India.
Pim Mulier bracht hockey in 1891 van Engeland naar Nederland. De eerste wedstrijd werd gespeeld in Haarlem. In 1895 werd voor het eerst het Nederlands Kampioenschap gespeeld. Het eerste Europese Kampioenschap voor mannen werd gespeeld van 18 september tot en met 27 september 1970 in Brussel. Er deden negentien landen mee. Het eerste Europees Kampioenschap voor de vrouwen vond plaats van 3 mei tot en met 13 mei 1984.
WK Hockey voor Vrouwen in Twee Landen
Maar dit jaar steekt het WK iets anders in elkaar dan normaal. Voor het eerst in de hockeygeschiedenis wordt het WK hockey voor vrouwen in twee landen gespeeld: in Spanje en Nederland.
Alle landen die het toernooi wilden organiseren, dienden een 'bid' in bij de Internationale Hockey Federatie (FIH). Spanje had dit keer twee varianten ingediend. Eén variant werd ondersteund door de Nederlandse hockeybond en had als vertrekpunt dat er zowel in Nederland als in Spanje wedstrijden gespeeld zouden worden. Uiteindelijk vond de FIH die variant het beste. En dus is het voor het eerst in de geschiedenis dat het WK hockey voor vrouwen in twee landen gespeeld wordt.
De zestien teams die deelnemen aan het WK zijn in vier groepen van vier verdeeld. Twee groepen spelen in het Wagener Stadion in Amstelveen en de twee andere in het Spaanse Terrassa. Het Wagener Stadion in Amstelveen heeft voor het WK hockey een metamorfose moeten ondergaan. Het groene kunstgras is vervangen door een blauwe mat. De groepswinnaars plaatsen zich rechtstreeks voor de kwartfinales. De vier nummers twee en drie spelen in 'cross-over' wedstrijden om de overige vier kwartfinaleplaatsen. Vanaf de halve finales zullen alle wedstrijden in het Spaanse Terrassa worden gespeeld.
De Oranjevrouwen zitten in poule A en zullen alle poulewedstrijden en eventuele kruisfinales in het Wagener Stadion in Amstelveen spelen. In Terrassa vindt onder meer de ontknoping van het toernooi plaats, met de halve finales en de finale. Mochten de Oranjevrouwen de halve finale halen, dan moeten ze dus naar Spanje.
De Oranjevrouwen spelen zaterdag hun eerste wedstrijd van het WK tegen Ierland, het land dat ze in de WK-finale van 2018 met 6-0 versloegen. Zondag zullen ze het opnemen tegen Duitsland, dat dit WK als grootste concurrent van Nederland wordt gezien. Woensdag 6 juli treft Oranje in z'n laatste poulewedstrijd WK-debutant Chili.
De Oranjevrouwen kunnen deze zomer voor de derde keer op rij wereldkampioen worden, na eerdere eindzeges in 2014 (Den Haag) en 2018 (Londen).
Tragische Verhalen en Iconische Namen
Jan Hendrik Roepie Kruize werd geboren op 18 januari 1925. Nog steeds is die achternaam heel bekend in het hockey. Roepie Kruize scoort in 1950 tegen Frankrijk. Op 15 december 1944 werd Piet Roodenburgh doodgeschoten vanwege verzetswerk. Hij was één van de bekendste hockeyers van zijn tijd, spelend voor Amsterdam en het Nederlands elftal.
In de eerste naoorlogse editie van Hockey Sport wemelde het van de berichten van omgekomen leden van de Hockeybond. Op 3 november 1944 werden twee leden van de Arnhemsche Hockeyclub door de Duitsers doodgeschoten op de golfbaan van Rozendaal. Het ging om de broers Bert en Hans Kuik, die een belangrijke rol speelden in het jongerenverzet in die regio.
Stadions en Herinneringen
Dit verhaal gaat niet over het Frans Otten Stadion in Amsterdam, dat in 1970 werd geopend en nog steeds bestaat. Dit verhaal gaat over het Frans Otten Stadion in Eindhoven, dat in 1968 werd geopend en niet meer bestaat. Op 8 oktober 1898 was de oprichting van de Nederlandsche Hockey- en Bandy Bond, inmiddels bekend als de KNHB. Het duurde dertig jaar voordat die sport doorbrak. Hockey is een Britse uitvinding uit de negentiende eeuw, net als andere moderne sporten als voetbal en rugby.
Op 2 september 1973 werden de Nederlandse hockeymannen wereldkampioen. De finale tegen India was de eerste hockeywedstrijd, die live werd uitgezonden op de Nederlandse tv. De Nederlandse hockeyers vieren de wereldtitel in de eerste hockeywedstrijd die live op de Nederlandse tv was. Op 25 augustus 1973 begon het WK hockey in Amstelveen. De finale hiervan was de hockeywedstrijd, die live werd uitgezonden op de Nederlandse tv. Prinses Beatrix met Nico Spits, de aanvoerder van het Nederlands team.
Individuele Prestaties en Clubsuccessen
Madzy Couquerque kwam in 1938 tot de halve finales van Roland Garros. Een unieke prestatie van een topamateur, die bijna geheel uit het nationale collectieve geheugen is verdwenen. Toen Kiki Bertens in 2016 de halve finales van Roland Garros wist te bereiken, stonden de nationale media hier bol van.
Voor de eerste keer in de geschiedenis heeft de Amsterdamse hockeyclub Pinoké de landstitel gewonnen. Deze club is ontstaan na de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam. Het Nederlands hockeyteam van 1928 op de Olympische Spelen. Op 9 mei 1948 was in het Wagener Stadion de start van het eerste wereldkampioenschap hockey voor vrouwen. In de officiële statistieken is er alleen niets meer van te vinden. De openingsceremonie van het WK hockey voor vrouwen van 1948.
Het Wagener Stadion: Toen & Nu
In de serie ‘Wagener Stadion Toen & Nu’ duiken we in de rijke historie van het Amsterdamse hockeystadion, dat momenteel wordt verbouwd in aanloop naar het EK in 2017. Voor aanvoerder Nico Spits de ideale tegenstander in zijn allerlaatste interland voor Oranje. ‘Vele sporters hebben als kind een soort droommoment. Het moment dat je denkt: ‘dat wil ik ook’. Voor mij was dat in 1953. Het was voor het eerst dat het Indiase team in Nederland speelde. Een testserie, met 1 wedstrijd in het Wagener Stadion. Ik was ballenjongen en vond het geweldig om die wedstrijd te zien.’ 6 jaar later was het zover: Nico Spits debuteerde op zijn 15e in het 1e van Amsterdam, in het Wagener. ‘Mijn hele actieve carrière heb ik in het Wagener gespeeld.’
Spits haalde niet alleen het 1e van Amsterdam, maar speelde ook voor Oranje, waar hij aanvoerder werd. De WK-finale in 1973 was zijn laatste interland: tegen India. Het staat in zijn geheugen gegrift, die WK-finale. ‘Het Wagener zat bomvol. Het was al helemaal uitverkocht, maar er was ook nog 50 tot 60 man Indiaas publiek ingevlogen, die nog geen kaartje hadden. Die hebben ze toen ook nog binnengelaten.’
De 72-jarige Spits woont inmiddels in Den Bosch, maar is soms nog wel in het Wagener Stadion te vinden. ‘Ik kom er nog wel eens ja. Als Amsterdam een belangrijke wedstrijd heeft, kom ik kijken.’ En heeft hij nog steeds een speciaal gevoel bij het stadion? ‘Ja, dat blijft wel. Al is het stadion wel enorm veranderd natuurlijk. Toen ik begon met hockeyen, in 1953 waren het houten tribunes en stonden er geen hekken om het veld. De bal vloog zo het publiek in. Met de stap naar kunstgras zeiden ook veel mensen: ‘Dat kan niet, dit is de mooiste grasmat van Nederland’. Maar je moet je wel ontwikkelen. Toen ik er laatst was zag ik dat de tribune al was afgebroken.
Het gouden WK-team van 1973 ziet elkaar ook nu nog regelmatig, vertelt Spits. ‘Na het WK zijn we steeds 1 keer in de 5 jaar bij elkaar gekomen. 2 jaar terug hebben we besloten dat jaarlijks te doen. We worden tenslotte ook een dagje ouder. Dus nu gaan we elk jaar een dag met elkaar golfen, eten en kletsen. De keeper, Maarten Sikking, is inmiddels overleden, en ook de manager is er niet meer. Maar de rest komt allemaal, zelfs onze coach van toen, Ab van Grimbergen. Elk jaar worden de verhalen van toen dus weer opgehaald? ‘Zeker’, lacht Spits.
tags: #wereldkampioen #hockey #geschiedenis