Basketbal is een snelle, leuke, uitdagende en gezellige sport die wereldwijd door miljoenen mensen wordt beoefend en bekeken. Het is een sport die niet is afgeleid van andere sporten, maar in 1891 in Amerika is uitgevonden door James Naismith, een gymnastiekleraar. Naismith kreeg de opdracht om een binnenspel te verzinnen dat tijdens de koude wintermaanden gespeeld kon worden. Hij bedacht een spel met twee perzikmanden en een voetbal, en publiceerde 13 regels. Basketbal stond voor het eerst op het programma van de Olympische Spelen in 1936.
De basis van het spel
Basketbal wordt gespeeld door twee teams van vijf spelers op een rechthoekig veld met aan elk uiteinde een basket. Het doel van het spel is om de bal door de basket van de tegenstander te gooien en te voorkomen dat de tegenstander scoort. Een team kan bestaan uit alleen jongens of meisjes, of door elkaar. Het veld is meestal van hardhout (eikenhout) als je binnen speelt en van asfalt als je buiten speelt.
Afmetingen en materialen
De afmetingen van een basketbalveld variëren. Een NBA-veld is 94 feet lang en 50 feet breed, terwijl een FIBA-veld 28 bij 15 meter is (of soms 26 bij 14 meter). De baskets hangen op een hoogte van 3,05 meter, hoewel dit bij jeugdwedstrijden soms 2,60 meter is. De baskets staan 1,575 meter voor de achterlijn. De ring heeft een diameter van 45 centimeter en het bord is 1,80 meter breed. Op het bord is een rechthoek van 45 cm hoog en 59 cm breed getekend, die als hulpmiddel dient om de bal via het bord door de ring te gooien. Een basketbal is gemaakt van rubber of leer.
Spelregels
Een basketbalwedstrijd bestaat uit vier kwarten van 10 minuten (in de NBA zelfs 12 minuten per kwart). Tussen het eerste en tweede kwart en het derde en vierde kwart zit een pauze van 2 minuten, terwijl er tussen het tweede en derde kwart een pauze van 15 minuten is. De speeltijd van een basketbalwedstrijd is dus 40 minuten, maar een wedstrijd duurt vaak langer omdat de tijd wordt stilgezet als de bal uitgaat of als er een overtreding wordt gemaakt.
In basketbal kan het niet gelijkspel zijn. Als de stand aan het eind van de reguliere speeltijd gelijk is, wordt er een verlenging van 5 minuten gespeeld. Als de stand na de verlenging nog steeds gelijk is, wordt er opnieuw een verlenging van 5 minuten gespeeld, net zo lang totdat er een winnaar is.
Lees ook: Van prehistorie tot olympisch succes: Hockey weetjes
Basketbal kan 3-tegen-3 (3x3) of 5-tegen-5 worden gespeeld. Bij 3x3 mag een team uit maximaal 4 spelers bestaan, waarvan er altijd 3 op het veld staan. Anders dan bij sommige andere sporten mag er bij basketbal onbeperkt worden gewisseld. Elke keer als het spel stil ligt (bijvoorbeeld als de bal uit is), mogen beide teams wisselen.
Voor een veldscore krijgt een team 2 punten, voor een score uit een vrije worp 1 punt. Een speler mag maximaal 2 passen zetten met de bal in de hand. Als een speler één voet aan de grond houdt, mag de andere voet wel worden verplaatst. Bij het dribbelen stuitert de speler de bal met één hand op de grond. Nadat de bal is opgepakt, mag de speler niet nog een keer dribbelen. De bal mag niet met de voeten worden gespeeld. De bal is uit wanneer de bal buiten het veld op de grond of op de lijn valt.
Een speler krijgt een persoonlijke fout als hij opzettelijk lichamelijk contact met zijn tegenstander maakt. Als een speler 5 persoonlijke fouten heeft, moet hij het veld verlaten en mag hij niet meer terug in het veld komen.
Partijvormen
Basketbal kent verschillende partijvormen, waaronder 3-tegen-3 (3x3) en 5-tegen-5. In de Nederlandse en buitenlandse competities wordt er 5-tegen-5 gespeeld. Bij de jeugd wordt soms als alternatief 3-tegen-3 gespeeld, wat als voordeel heeft dat de spelers vaker aan de bal komen.
De bal
Een basketbal is van rubber of leer en is verkrijgbaar in verschillende maten:
Lees ook: Leer meer over volleybal
- Maat 4 (kleinste maat): Wordt gebruikt door kinderen jonger dan 8 jaar.
- Maat 5: Wordt gebruikt door kinderen t/m 12 jaar.
- Maat 6: Wordt gebruikt door iedereen vanaf 13 jaar.
- Maat 7 (grootste maat): Wordt alleen gebruikt door jongens/mannen vanaf 15 jaar.
De basket
Er zijn verschillende manieren om een basket op te hangen. Je kunt een basket aan de muur hangen of aan een paal, maar er zijn ook baskets die je kunt verrijden (deze zie je vaak in de sporthal). De ring heeft een diameter van 45 centimeter. Het bord moet officieel 1 meter en 5 centimeter hoog zijn en 1 meter en 80 centimeter breed, maar dat wisselt nog wel eens. Op het bord is net boven de ring een rechthoek getekend van 45 centimeter hoog en 59 centimeter breed. Deze rechthoek is een hulpmiddel om de bal via het bord door de ring te gooien. De ring hangt op 3 meter en 5 centimeter hoogte.
De posities in het veld
De posities en capaciteiten van basketbalspelers in een team zijn enigszins verschillend:
- Point Guard: Dit is de spelverdeler en meestal een wat kleinere en zeer wendbare speler. De capaciteiten van een point guard zijn het snel kunnen passen en de balbehandeling, goed kunnen dribbelen en het spel kunnen overzien en verdelen. Bekende point guards uit de NBA waren bijvoorbeeld Isiah Thomas en John Stockton.
- Shooting Guard: Dit is de speler die vooral voor de punten moet zorgen. Deze speler is vaak atletisch, redelijk lang, maar blijft wel wendbaar. De technische vaardigheden met schot, dunk en andere scoringstechnieken maken dit een veelzijdige en belangrijke speler. De bekendste shooting guards zijn Michael Jordan en Kobe Bryant.
- Center: De center is doorgaans de langste en meest statige speler in het team. Deze speler is een belangrijk aanspeelpunt en kan van dichtbij de basket scoren. Ook is dit een belangrijke speler in het verdedigen onder de basket en het blokken van schoten van de tegenpartij. De gemiddelde lengte van een center in de NBA is minimaal 2,08 meter lang. Rik Smits is een bekende Nederlandse center die in de NBA speelde bij de Indiana Pacers. Met een lengte van 2,24 meter was hij een belangrijke center in de NBA.
- Small Forward: De small forward positie is op meerdere manieren in te vullen, met als doel om bij te dragen aan het scoren van het team. Hoewel de naam 'small' anders doet vermoeden, is een gemiddelde small forward in de NBA toch echt minimaal 1,95 meter lang. De bekendste Small Forward in de huidige NBA is LeBron James (alhoewel LeBron ook andere posities in kan vullen).
- Power Forward: Een power forward combineert lengte met kracht en agressiviteit. Rebounds pakken, schoten blokken en scoren van dichtbij zijn de taken van de power forward. De lengte is in de NBA gemiddeld groter dan 2,00 meter.
Basketbal in Nederland en de wereld
In 1926 kwam basketbal over van Amerika naar Nederland. De directeur van de Militaire Sportacademie in Utrecht had in Amerika basketbal gezien en wilde dat spel graag op de academie laten spelen. De eerste jaren werd er alleen in competitie gebasketbald in Amsterdam. Na de Tweede Wereldoorlog werd de ‘Amsterdamse Basketball Bond’ opgericht.
Basketbal is in Amerika een erg populaire sport, populairder dan bijvoorbeeld voetbal. De beste basketballers van de wereld spelen in de Amerikaanse profcompetitie: de NBA (National Basketball Association). In de NBA zijn ook veel goede basketballers actief die niet uit Amerika komen.
De ploeg met de meeste NBA-titels is de 'Boston Celtics' (17 stuks). Michael Jordan had een groot aandeel in de enige 6 titels van de Chicago Bulls tot op heden. Nadat Kobe Bryant stopte, zijn het nu de sterren van vandaag die aan de weg moeten timmeren. Francisco Elson is een Nederlandse speler die zelfs een kampioenschap won met de San Antonio Spurs.
Lees ook: Handbal: Een diepere kijk
Alleen de allerbeste Nederlandse basketballers worden geselecteerd voor het Nederlands Team. In iedere leeftijdscategorie vanaf 14 jaar is er een Nederlands Team, voor jongens/heren en voor meiden/dames. Ook het rolstoelbasketbal heeft twee Nederlandse teams.
Rolstoelbasketbal
Rolstoelbasketbal is voor mensen met een beperking een populaire en spannende sport. Het wordt van amateur- tot professioneel niveau gespeeld en is een van de meest bekeken sporten op de Paralympics. De sport is in 1940 ontstaan in de Verenigde Staten, nadat veel mensen door de oorlog gewond raakten en in een rolstoel belandden.
Net als bij standaard basketbal mogen de spelers niet meer dan twee keer hun rolstoel duwen voordat ze moeten stuiteren. Alle afmetingen op het veld zijn precies hetzelfde als bij standaard basketbal. Rolstoelbasketbal is meer een contactsport dan standaard basketbal. Er mag gebeukt en geduwd worden om een speler uit balans te brengen, of de bal af te pakken. De rolstoelen zijn strak, sportief en de wielen staan scheef op de stoel, wat zorgt voor meer stabiliteit en manoeuvreerbaarheid.
Omdat afhankelijk van je beperking je toch een klein voordeel kan hebben tijdens het spel, bestaat er een puntensysteem van 1 tot 4,5. Een team bestaat uit zes spelers, en opgeteld mag het puntenaantal van die spelers niet boven de 14 komen.
Rolstoelbasketbal is een heel gezonde fysieke activiteit. Je moet kunnen basketballen; snel keuzes maken, behendig zijn, en de bal van lange afstanden gericht kunnen schieten. De spelers zitten vast in de stoel met een riem.
Interessante weetjes
- De langste wedstrijd in de geschiedenis van de NBA duurde 78 minuten en had 6 verlengingen.
- Paul Sturgess is de langste basketbalspeler ooit.
- Een officiële basketbal weegt ongeveer 600 gram.
- De meeste punten in één NBA-wedstrijd is 100, gescoord door Wilt Chamberlain.