Volleybal is een dynamische en uitdagende sport die wereldwijd door miljoenen mensen wordt beoefend. Het is een spel van snelle reflexen, strategisch teamwork en fysieke inspanning. Kenmerkend voor volleybal is dat de bal niet gevangen mag worden maar met de hand of arm gelijk doorgespeeld wordt, en dat de spelers na elk gescoord punt ‘doordraaien’, dat wil zeggen steeds een positie opschuiven in het veld, met de klok mee. Dit artikel bespreekt de belangrijkste kenmerken van volleybal, van de basisprincipes tot de verschillende spelvormen en de voordelen voor kinderen.
De basisprincipes van volleybal
"Volleybal is een spel dat gespeeld wordt tussen twee teams op een speelveld gescheiden door een net", luidt de eerste zin in de spelregels van de Nederlandse Volleybalbond, Nevobo. Elk team probeert de bal over het net te spelen en de vloer in het vak van de tegenstander te raken. Als dit lukt, levert dat het team een punt op. Volleybal wordt altijd in sets gespeeld; bij hoeveel punten een team de set wint en hoeveel sets er gespeeld worden in een wedstrijd, verschilt per spelvorm.
Een team mag de bal maximaal drie keer raken om deze over het net te spelen. Spelers moeten samenwerken om de bal in het spel te houden en een aanval op te zetten. De bal mag niet worden vastgehouden of gegooid; in plaats daarvan moet deze worden geslagen of getikt.
Rotatiesysteem
Kenmerkend voor volleybal is dat de spelers na elk gescoord punt ‘doordraaien’, dat wil zeggen steeds een positie opschuiven in het veld, met de klok mee. Dat systeem werd trouwens in 1912 ingevoerd. Dit rotatiesysteem zorgt ervoor dat alle spelers verschillende posities in het veld bekleden en zowel aanvallende als verdedigende taken uitvoeren. Dit bevordert de veelzijdigheid van de spelers en zorgt voor een dynamisch spelverloop.
Verschillende spelvormen
Er zijn verschillende soorten volleybal ontwikkeld, zodat het spel voor zoveel mogelijk mensen aantrekkelijk is - denk aan beachvolleybal en paravolley (ook wel bekend als zitvolleybal). Deze varianten passen de regels en speelvelden aan om aan de behoeften van verschillende spelersgroepen te voldoen.
Lees ook: Rode Kaarten en Voetbalregels Uitgelegd
Volleybalposities en specialismen
Als je net begint met volleyballen of met het trainen van een volleybalteam zonder dat je zelf ervaring hebt met de sport, dan kan het behoorlijk lastig zijn om te begrijpen hoe het spelletje precies werkt. Wie wel eens heeft gevolleybald op school, op het strand of in een park, zal zich herinneren dat er zes spelers in het veld staan, die na iedere servicewissel doordraaien van plek. “Dan zijn er toch geen vaste posities in het volleybal?” is een vraag die veel volleyballers en trainers daarom krijgen.
Voordat we ingaan op de specialismen, is het handig om eerst de uitgangsposities en hun benamingen te weten. Er zijn zes spelers, dus ook zes verschillende uitgangsposities, namelijk: ‘rechtsachter’, ‘rechtsvoor’, ‘midvoor’, ‘linksvoor’, ‘linksachter’ en ‘midachter’. De posities 2, 3 en 4 bevinden zich voor de driemeterlijn en dus ‘aan het net’ of in het ‘voorveld’. De posities 1, 5 en 6 bevinden zich achter de driemeterlijn en dus in het ‘achterveld’. Maar de crux is: je hoeft alleen maar op die specifieke plek te staan op het moment dat er geserveerd wordt. Daarna mag iedereen zich vrij door het veld verplaatsen (met als restrictie dat achterspelers niet mogen aanvallen vanaf ‘binnen’ de driemeterlijn). Dat betekent dat de linksachter prima naar rechtsachter mag verplaatsen en andersom.
Iedere speler heeft natuurlijk zijn of haar eigen kenmerken. De ene speler is langer dan de ander, de ander is weer sneller of behendiger dan de een. Sommige spelers kunnen zeer goed aanvallen en andere zijn beter in verdedigen of bovenhands spelen. Waar ‘in den beginne’ iedere speler binnen het volleybal nog iedere positie innam, is er in de loop der jaren steeds meer gespecialiseerd.
De spelverdeler
Bij volleybal mag een team de bal drie keer raken voordat hij weer naar de overkant van het net moet. De spelverdeler is de speler die vrijwel altijd de tweede aanraking verricht. Hij krijgt de bal vanuit de verdediging (meestal onderarms) aangespeeld en speelt de bal (meestal bovenhands) naar één van de aanvallers. Op deze manier ‘verdeelt’ hij dus het spel.
Na de service mag iedere speler zich vrij door het veld verplaatsen. Het is gebruikelijk dat de spelverdeler zich opstelt aan de rechterkant van het veld (rechtsachter of rechtsvoor). Is hij links- of midvoor op het moment dat er geserveerd wordt, dan verplaatst hij na de service naar rechtsvoor.
Lees ook: Preventie van rugklachten
Diagonaal
De diagonaal (of soms: hoofdaanvaller) is vaak een van de beste aanvallers van het team.
De diagonaal staat altijd tegenovergesteld aan de spelverdeler in het veld, vandaar de naam. Wanneer de spelverdeler rechtsachter staat, is de diagonaal dus linksvoor. Staat de spelverdeler midvoor, dan is de diagonaal midachter, enfin: je begrijpt ‘m. Na de service verplaatst de diagonaal zich, net als de spelverdeler, naar de rechterkant van het veld.
Passer/lopers
De passer/lopers (ook wel buitenaanvallers of hoekspelers genoemd) zijn over het algemeen veelzijdige spelers. Deze spelers moeten goed kunnen verdedigen, passen (ontvangen van de service), aanvallen én blokkeren. Er staan twee passer/lopers in het veld, tegenover elkaar. De ene begint vaak op rechtsvoor, de andere op linksachter.
Middenaanvallers/hoofdblokkeerders
De ‘middens’ zijn doorgaans de beste blokkeerders, daarom worden ze ook wel hoofdblokkeerders genoemd. Zij hebben de taak om zowel de middenaanvaller van de tegenstander te blokkeren, alsook aan te sluiten aan de twee buitenkanten. Na de service verplaatsen deze twee spelers naar het midden van het veld (midvoor en midachter).
Libero
De libero heeft een heel bijzondere rol. Deze speler mag onbeperkt voor iedere speler ingebracht worden zonder dat dit als wissel geldt. Maar let op: wel alleen maar in het achterveld! Daarom is de libero vaak de beste verdediger van het team. Het komt het vaakst voor dat de libero in het veld komt voor de middenblokkeerders, omdat dat meestal de mindere verdedigers zijn. Dit is echter niet verplicht. Een libero mag net zo goed voor een diagonaal, passer/loper of spelverdeler in het veld komen.
Lees ook: Homoseksualiteit en korfbal
'Posities' is in het volleybal dus een onhandige term, omdat er zowel uitgangsposities als specialisaties bestaan.
Volleybal voor kinderen
Volleybal bestond voor de jongste volleyballertjes al jaren in diverse competitie- en spelvormen (Minivolleybal). In dit vereenvoudigde volleybalspel ontbrak echter, met name bij de echte beginners, de dynamiek en snelheid die juist zo kenmerkend is voor de sport. De in volleyballand welbekende Adri Noy bedacht een variant, die hij samen met de Nevobo uitwerkte tot een nieuw minivolleybalplan: Circulatie-minivolleybal (CMV). Deze vorm kent zes verschillende spelniveaus, zodat ook de jongste volleyballers stapje voor stapje op een speelse, dynamische manier het spel onder de knie kunnen krijgen. Inmiddels is deze competitievorm in zeven van de acht Nevobo regio’s ingevoerd.
Een snelle service, een precies toegespeelde bal en dan de perfecte smash! Volleybal is een sport vol plezier actie en teamspirit! Het biedt kinderen een leuke manier om zich uit te leven, fit te blijven en bovenal belangrijke sociale vaardigheden op te doen.
Voordelen van volleybal voor kinderen
Bij volleybal betekent elke balwissel opperste concentratie, behendigheid en een goede samenwerking binnen het team. Het spel is dynamisch en actiegericht. Het biedt de mogelijkheid om snel punten te scoren en dat komt de motivatie en het spelplezier ten goede. Naast de sportieve uitdaging stimuleert volleybal ook belangrijke lichamelijke en sociale vaardigheden:
- Lichamelijke conditie & fitheid: De snelle bewegingen trainen het duurvermogen, de snelheid en sprongkracht. Ook de beenspieren, armspieren en romp worden door regelmatig volleyballen sterker. Volleybal is een perfecte compensatie voor veel zitten tijdens schooldagen.
- Coördinatie & behendigheid: Volleybal vergt nauwkeurige bewegingsprocessen. Het toespelen en smashen van de bal verbetert de motorische vaardigheden, versterkt de balans en stimuleert spelenderwijs de fijne motoriek.
- Teamwork & sociale vaardigheden: Volleybal is een echte teamsport. Het kind leert zijn medespelers te vertrouwen, te communiceren en gezamenlijk successen te vieren. Dat versterkt het saamhorigheidsgevoel, stimuleert fair playen helpt bij het sluiten van vriendschappen.
- Tactiek & concentratie: Elk punt kan doorslaggevend voor een overwinning of nederlaag zijn. Daarom moeten spelers geconcentreerd blijven en slimme keuzes maken. Je kind leert dus pijlsnel te reageren, spelsituaties te herkennen en gezamenlijk slimme tactieken te ontwikkelen.
- Plezier & motivatie: De snelle balwisselingen en de directe succesbeleving na het scoren van een punt, verhogen de motivatie voor volleybal. Het spel blijft spannend en daagt je kind continu uit. In tegenstelling tot andere teamsporten bestaat er bij volleybal nauwelijks lichaamscontact tussen spelers. Dat vermindert het blessurerisico en maakt de sport voor kinderen relatief veilig.
Volleybal of beachvolleybal: wat zijn de verschillen?
Volleybal is een dynamische teamsport. Twee teams met elk zes spelers proberen de bal met slechts drie aanrakingen over het volleybalnet te spelen, zodat hij op de speelhelft van de tegenpartij terechtkomt en de bodem raakt. Elk team heeft vaste uitgangsposities, zoals spelverdeler, buitenaanvaller, middenblokker, diagonaalspeler en libero. Alle spelers draaien na elke servicebeurt met de klok mee en wisselen van posities. Het speelveld is per speelzijde 9 × 9 meter groot en er wordt gespeeld op een vaste zaalvloer. Snelheid, techniek, teamwork en tactisch inzicht zijn bepalend voor het scoren van punten.
Beachvolleybal daarentegen wordt, zoals de naam al zegt, op zand gespeelt en onderscheidt zich op meerdere vlakken van zaalvolleybal. Een team bestaat uit slechts twee spelers en het speelveld is wat kleiner (8 × 8 Meter per speelzijde). Beachvolleybal is fysiek zwaarder, aangezien zand de beweging opneemt en geen grip biedt. Beachvolleybal heeft bovendien geen vaste posities of rotatieregels. Dat maakt het spel sneller en veeleisender.
Ondanks de verschillen hebben beide varianten een overeenkomst: ze zijn snel, dynamisch en vereisen een sterk staaltje teamwork!
Vanaf welke leeftijd kunnen kinderen met volleybal beginnen?
Volleybal biedt kinderen en jongeren ideale kansen om op elk moment met de sport te beginnen en er lange tijd plezier aan te beleven. Vanaf de basisschoolleeftijd kunnen kinderen al speels met de sport kennis maken. Veel verenigingen bieden speciale mogelijkheden voor jonge kinderen om basistechnieken, zoals bovenhands toespelen, onderhands toespelen of bewegen op het veld te oefenen. Plezier in sport & spel staan voorop.
Om de kennismaking met de sport zo makkelijk mogelijk te maken, spelen kinderen in kleinere teams op kleinere velden met een laaggeplaatst volleybalnet. Op die manier wordt spelen op een volledig speelveld en het leren van de spelregels stap voor stap begrijpelijk gemaakt. De leeftijdscategorieën bestaan uit:
- Kleutervolleybal (4-6 jaar): Door het concept van De Sportspeeltuin kunnen de allerkleinste sporters op speelse wijze in een plezierige omgeving kennismaken met bewegen in allerlei vormen.
- Jeugd (6-12 jaar): Kinderen leren stap voor stap en actief de techniek te beheersen.
- Jeugd (12-18 jaar): Ook oudere kinderen kunnen beginnen met volleybal. De teamgrootte en het speelveld nemen langzaam toe en de hoogte van het volleybalnet wordt aan de lichaamslengte aangepast.
Een groot voordeel van volleybal is dat ook late instromers een kans hebben om zich de sport eigen te maken. Bij sommige sporten is het wat moeilijker om pas in je tienerjaren te beginnen. In het volleybal bestaan er veel voorbeelden van spelers die op 15-jarige of 16-jarige leeftijd zijn begonnen en alsnog grote successen hebben geboekt. Dat maakt de sport zeer toegankelijk en aantrekkelijk voor alle kinderen, ongeacht hun leeftijd.
Hoe begint mijn kind met succes aan volleybal?
Een succesvolle start met volleybal begint met een positieve en motiverende vereniging. Kinderen hebben een omgeving nodig waarin ze zich prettig voelen en op speelse wijze kunnen kennismaken met de sport. Een ervaren trainer en een team van enthousiaste leeftijdsgenoten kunnen de interesse van het kind stimuleren.
Het beste aanknopingspunt vormt daarom een volleybalvereniging in de buurt. Veel verenigingen bieden speciale kinder- en jeugdgroepen, waarin je kind op speelse wijze basistechnieken leert en eerste speelervaring kan opdoen. Regelmatig trainen met afwisselende oefeningen maken een kind technisch sterker. Denk aan bovenhands toespelen, onderhands toespelen en het oefenen van de service. Ook de spelregels worden besproken. Wedstrijden en toernooien bieden je kind extra motivatie, omdat ze niet enkel ambitie aanwakkeren, maar ook het zelfvertrouwen kunnen versterken.
Wanneer kinderen volleybal eerst eens vrijblijvend willen uitproberen kunnen ze meedoen aan een proeftraining of vakantiekamp. Deze opties bieden een mooie kans om de sport vrijblijvend te leren kennen. Ook op school is volleybal vaak onderdeel van de gymles. Daarnaast bestaan er veel buitenschoolse activiteiten waarin kinderen hun vaardigheden verder kunnen ontwikkelen.
De juiste uitrusting voor kinderen
De juiste uitrusting is doorslaggevend om kinderen veilig en met plezier te laten volleyballen: van de passende volleybal voor kinderen tot en met geschikte schoenen en beschermende kleding. Met de juiste uitrusting is de training leuker en het risico op blessures wordt geminimaliseerd.
Wat is de juiste balmaat bij volleybal voor kinderen?
Om de vaardigheden ook buiten de clubtrainingen op pijl te houden heeft je kind een goede volleybal nodig. Niet alle volleyballen zijn hetzelfde, er bestaan verschillen tussen beach- en zaalvolleyballen en er zijn verschillende balmaten voor verschillende leeftijdsgroepen:
- Beachvolleyballen zijn voor spelen op zand gemaakt. Ze zijn wat groter en hebben een zachter oppervlak dat aan elkaar genaaid is. Dat maakt de ballen weersbestendig en duurzaam. De inwendige druk ligt tussen 170 en 220 millibar. Hierdoor zijn de ballen zachter en makkelijker te controleren. De oppervlakte bestaat uit synthetisch leer met antislip materiaal. Dat zorgt voor maximale balcontrole, zelfs bij vochtigheid.
- Zaalvolleyballen zijn ter vergelijking kleiner, harder en gelijmd in plaats van genaaid. Ze hebben een hogere inwendige druk van 290 tot 320 millibar, waardoor het spel sneller wordt. Deze ballen zijn uitsluitend voor de zaal geschikt.
Ook de grootte en het gewicht van de bal variëren op basis van leeftijd:
- Maat 3 (tot 220 gr.): voor kinderen van 6 tot 9 jaar
- Maat 4 (230 tot 250 gr.): voor kinderen van 10 tot 14 jaar
- Maat 5 (260 tot 280 gr.): vanaf 15 jaar (deze afmeting komt met de officiële maat binnen de wedstrijdsport overeen)
Voor beginners en jonge kinderen zijn lichte volleyballen met een zachte schuimlaag ideaal, omdat ze het onderhands- en bovenhands toespelen makkelijker maken en de onderarmen beschermen.
De juiste volleybalschoenen voor kinderen
Volleybal is een sport met veel snelle bewegingen, sprongen en abrupte wendingen. Daarom zijn speciale volleybalschoenen belangrijk om stabiliteit, grip en demping te garanderen. Let bij de keuze op deze kenmerken:
- Een zool met goede grip die tijdens snelle wendingen standhoudt
- Schokdemping om de gewrichten tijdens sprongen te beschermen
- Zijwaartse stabiliteit om verstuikingen tegen te gaan
Zaalvolleybalschoenen hebben normaal gesproken een niet-afgevende, lichte rubberen zool voor optimale grip op de zaalvloer. Wie buiten volleybal speelt, moet speciale outdoor schoenen aanschaffen.
De juiste volleybalkleding
Een potje volleybal kan dynamisch en intensief zijn dus het is belangrijk om met goede beschermers te sporten. Met name knie- en elleboogbeschermers zijn aan te bevelen, omdat ze valpartijen opvangen en de kans op letsel verminderen. Daarnaast kunnen armbeschermers en polsverstevigers nuttig zijn om de armen tijdens onderhands toespelen te beschermen en overbelasting tegen te gaan. Bovendien is korte en ademende sportkleding die veel bewegingsvrijheid biedt passend voor tijdens de training. Een trainingspak dat na het opwarmen opzij kan worden gelegd rond de perfecte volleybalkleding af.
Volleybal in Nederland en internationaal
Nederland heeft in de volleybal wereld een aantal mooie hoogtepunten beleefd. Toch is de sport in ons eigen land veel minder groot dan bijvoorbeeld in China of Italië. In een land als Italië heeft dat bijvoorbeeld te maken met het feit dat wedden op volleybal daar erg geliefd is. In Nederland wordt veel minder gewed op deze sport bij wedkantoren, maar in Italië is het vrij gewoon. Daardoor gaat er meer geld in de sport om wat de professionele volleybalsport erg ten goede is gekomen.
Hoewel ten tijde van de Romeinse keizer Gordianus, rond 240 na Christus, al een voorloper van de sport vuistbal beschreven werd waarbij ook een bal over een net in het speelvak van de tegenstander gespeeld moet worden, is volleybal in 1895 bedacht door de Amerikaan William Morgan, sportleider bij de YMCA. Hij wilde een spel ontwikkelen voor de wat oudere leden die iets rustiger was dan het pas ontwikkelde basketbal, combineerde hiervoor elementen van racketsporten en handbal en noemde het mintonette.