Het voetbal is een sport vol tradities, tactieken en ongeschreven regels. Een van de meer raadselachtige handelingen die je soms ziet, is een voetballer die zijn hand opsteekt vlak voordat een corner wordt genomen. Wat betekent dit gebaar? Het antwoord is verrassender en genuanceerder dan je misschien denkt.
De evolutie van de menselijke hand
Om het gedrag van voetballers beter te begrijpen, is het interessant om te kijken naar de evolutie van de hand. De hand, zoals wij die kennen, is niet uniek voor de mens. Andere primaten, zoals halfapen, apen en mensapen, hebben ook handen. Elke primaat heeft een hand die is aangepast aan zijn specifieke manier van leven. Een chimpansee heeft bijvoorbeeld langere vingers en een kortere duim dan wij, waardoor hij zijn handen kan gebruiken als een soort haken om van tak naar tak te slingeren.
De voorouders van primaten leefden in bomen. Om takken stevig vast te kunnen grijpen, hadden ze een opponeerbare duim nodig. "Opponeerbaar" betekent dat de duim zo kan worden gedraaid dat hij recht tegenover de andere vingers staat. Deze eigenschap stelt primaten in staat om objecten met precisie vast te pakken.
Een van de voorouders van primaten, Plesiadapis, leefde 55 miljoen jaar geleden in Europa en Noord-Amerika. Hoewel hij meer op een eekhoorn leek dan op een primaat, waren zijn handen al redelijk primaat-achtig. Een belangrijk verschil was dat hij kromme, scherpe klauwtjes had in plaats van platte nagels.
Handen zijn niet alleen handig om te slingeren en te klauteren, maar ook om objecten met precisie op te pakken, bijvoorbeeld tussen duim en wijsvinger. Zonder een duim is het erg moeilijk om iets op te pakken.
Lees ook: Waarom draagt PSV rouwbanden? Een uitgebreide uitleg.
Naarmate apen meer rechtop begonnen te lopen, kwamen hun handen los van de grond. Ze hoefden er niet meer op te lopen, waardoor ze hun handen konden gebruiken om werktuigen te maken. De handen evolueerden langzaam mee en werden goed in het vasthouden van vuistbijlen, speren en stenen, en in het uitvoeren van precisiewerk met een naald. Wij hebben deze handen geërfd, inclusief de sterke duim. Hoewel we geen vuistbijlen meer gebruiken, blijven we dingen in onze handen klemmen.
Handen zijn er in alle soorten en maten, en hun gebruik in het voetbal is een interessant voorbeeld van hoe ze gebruikt kunnen worden voor communicatie en strategie.
Afgesproken tekens in het voetbal
Soms steekt een voetballer voor het nemen van een hoekschop ineens zijn hand in de lucht. Hij bestelt geen vijf biertjes en zwaait ook niet naar zijn ouders op de tribune. Wat doet hij dan wel?
Volgens ex-voetballer Nathan Rutjes is het antwoord niet zo eenvoudig. Het opsteken van de hand is meestal een afgesproken teken binnen de spelersgroep. Wat dat teken precies betekent, kan variëren. Bij Sparta hadden ze bijvoorbeeld de afspraak dat een speler de bal dan bij de tweede paal zou trappen.
Elke trainer kan zijn eigen codes afspreken met een groep spelers. Dit kan variëren van een korte aanraking van de neus tot het krabben op het hoofd of het opsteken van twee handen in de lucht. Het is echter belangrijk om niet te veel codes te gebruiken. Rutjes vertelt dat ze bij Roda JC een trainer hadden met twaalf codes.
Lees ook: Strategie en realtime feedback met koptelefoons in hockey
Johan Cruijff: een meesterstrateeg
Over strategie gesproken, geen discussie over voetbal is compleet zonder Johan Cruijff te noemen. Cruijff, geboren in Amsterdam op 25 april 1947 en overleden op 24 maart 2016, wordt door velen beschouwd als een van de beste voetballers aller tijden. In 1999 werd hij door de IFFHS (Internationale Bond voor Voetbal Geschiedenis & Statistieken) uitgeroepen tot Europees Voetballer van de Twintigste Eeuw. Bij de IFFHS-verkiezing voor Wereldvoetballer van de Twintigste Eeuw werd hij tweede, achter Pelé.
Cruijff stond bekend om zijn techniek, snelheid en inzicht. Hij werd drie keer Europees Voetballer van het Jaar. Als leider van Ajax won hij drie keer de Europacup I. Na twintig jaar als voetballer in Nederland, de Verenigde Staten en Spanje te hebben gespeeld, begon Cruijff in 1985 als trainer van Ajax. Zonder trainersdiploma won hij met Ajax twee keer de KNVB Beker en één keer de Europacup II. In 1988 werd hij trainer van FC Barcelona, waarmee hij de club succesvoller maakte dan ooit, met als hoogtepunt de winst van de Europacup I in 1992.
Na zijn trainerscarrière bleef Cruijff actief in de voetbalwereld als analyticus, ambassadeur, adviseur en columnist. Hij zette zich ook in om kinderen aan het sporten te krijgen en was van 2009 tot 2013 bondscoach van Catalonië.
Cruijffs invloed op het voetbal is enorm. Zijn filosofie, gebaseerd op aanvallend voetbal, positiespel en het benutten van de kwaliteiten van elke speler, heeft vele trainers en spelers geïnspireerd. Zijn ideeën over tactiek en strategie zijn nog steeds relevant in het moderne voetbal.
Tactische aanwijzingen en communicatie op het veld
Het opsteken van de hand bij een corner is slechts één voorbeeld van de vele manieren waarop voetballers met elkaar communiceren op het veld. Andere voorbeelden zijn:
Lees ook: De betekenis achter de naam 3x3
- Aanspeelbaarheid: Spelers proberen zich zo te positioneren dat ze aanspeelbaar zijn voor hun teamgenoten. Dit betekent dat ze zich vrijlopen en openstellen voor een pass.
- Afschermen: Als een speler de bal heeft en wordt aangevallen door een tegenstander, kan hij proberen de bal af te schermen door zijn lichaam tussen de bal en de tegenstander te plaatsen.
- Appelleren: Spelers kunnen appelleren bij de scheidsrechter als ze denken dat een overtreding is gemaakt. Dit kan door de hand op te steken.
- Buitenspel: Een speler staat buitenspel als hij zich op de helft van de tegenstander bevindt en de bal ontvangt van een medespeler op het moment dat er geen andere tegenspeler tussen hem en de doelman staat.
- Combinaties: Spelers kunnen combinaties aangaan door de bal naar elkaar over te spelen.
- Druk zetten: Spelers kunnen druk zetten op de bal of op de tegenstander om de bal te veroveren.
- Schijnbewegingen: Spelers kunnen schijnbewegingen maken om een tegenstander te misleiden.
Voetbaltermen en hun betekenis
Om het voetbalspel beter te begrijpen, is het handig om een aantal voetbaltermen te kennen:
- Achterhoede: De linie van de verdedigers.
- Assist: Een pass die direct leidt tot een doelpunt.
- Buitenspel: Een speler staat buitenspel als hij zich op de helft van de tegenstander bevindt en de bal ontvangt van een medespeler op het moment dat er geen andere tegenspeler tussen hem en de doelman staat.
- Corner: Een hoekschop.
- Doelman: De keeper.
- FIFA: De belangrijkste internationale voetbalorganisatie.
- Inworp: Zodra de bal over de zijlijn is gespeeld, mag je hem met je handen weer in het veld brengen.
- Knijpen: Een speciale vorm van rugdekking geven.
- Mandekking: Een verdediger die tegenover de spits van de tegenpartij staat.
- Overtreding: Iemand door de benen spelen.
- Penalty: Een speler mag vanaf 11 meter een directe vrije bal nemen, zonder dat er een verdediger tussen staat.
- Tackle: Harde verdedigende actie op de bal.