Het FIFA Wereldkampioenschap voetbal, een evenement dat eens in de vier jaar plaatsvindt, is uitgegroeid tot een wereldwijd fenomeen dat miljarden mensen verenigt in hun passie voor de sport. Echter, de wortels van dit prestigieuze toernooi zijn te herleiden naar een tijdperk waarin voetbal nog in de kinderschoenen stond. Dit artikel duikt in de geschiedenis van het WK voetbal en belicht in het bijzonder de rol van Uruguay als de eerste wereldkampioen.
Het Ontstaan van de FIFA en de Noodzaak voor een Wereldkampioenschap
Voetbal, zoals we dat vandaag de dag kennen, ontstond aan het einde van de 19e eeuw in Engeland en verspreidde zich gestaag over Europa en de rest van de wereld. In de beginjaren werd het Olympisch voetbaltoernooi beschouwd als het belangrijkste internationale voetbalpodium. Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) erkende de sport en integreerde het in de Zomerspelen.
Echter, met de groeiende populariteit van het voetbal ontstond de behoefte aan een overkoepelende organisatie die de sport internationaal kon reguleren. Op 21 mei 1904 werd de Fédération Internationale de Football Association (FIFA) opgericht door zeven Europese landen: Frankrijk, Denemarken, Nederland, België, Spanje, Zweden en Zwitserland. De FIFA had als doel om de toekomst en ontwikkeling van het voetbal te waarborgen.
De Olympische Spelen waren traditioneel bedoeld voor amateursporters, en de FIFA zag de noodzaak voor een toernooi waar professionele teams konden strijden om de titel van wereldkampioen. In 1928 kwam de voorzitter van de FIFA, Jules Rimet, met een voorstel om een eigen internationaal toernooi te organiseren. Het initiatief voor het eerste WK Voetbal werd genomen door de Fransman Jules Rimet (1873-1956).
Uruguay 1930: Het Eerste WK Voetbal
Op 28 mei 1928 besloot de FIFA dat de eerste editie van het Wereldkampioenschap voetbal in 1930 zou plaatsvinden. De keuze van de FIFA om het eerste wereldkampioenschap in Uruguay te organiseren lijkt misschien niet erg logisch. Het was (en is) een relatief klein, onbekend land, ver weg van Europa. De beslissing om het eerste WK aan Uruguay toe te wijzen kwam voort uit het feit dat het land honderd jaar bestond en omdat Uruguay in 1924 en 1928 goud gewonnen had op de Olympische Spelen en dus één van de betere voetballanden was.
Lees ook: Van gouden jaren tot nu: Uruguay op het WK
Uruguay, dat goud pakte op de Olympische Spelen van 1924 en 1928, drong er bij de FIFA op aan om een wereldwijd voetbalkampioenschap te organiseren. Uruguay was tweevoudig Olympisch kampioen en had bovendien aangeboden om alle reis- en verblijfkosten te vergoeden. Dat was - zeker na de economische crisis die in 1929 was uitgebroken - een heel sterk argument.
Het eerste WK voetbal, of de FIFA Wereldbeker, ging van start op 13 juli 1930 en duurde tot 30 juli. Het gastland, Uruguay, heerste soeverein over het toernooi, dat 13 deelnemende landen telde. In de finale versloeg Uruguay aartsrivaal Argentinië met 4-2. Daarmee werd Uruguay de eerste winnaar van het WK voetbal ooit. Het claimde daarmee ook de felbegeerde Jules Rimet-beker.
Alle duels werden gespeeld in de hoofdstad Montevideo, dat drie stadions ter beschikking had: Estadio Parque Central, Estadio Pocitas en Estadio Centenario. Het toernooi duurde van zondag 13 tot en met woensdag 30 juli 1930.
De aanloop naar het WK verliep nogal chaotisch. De meeste Europese landen hadden geen geld of geen zin om mee te doen aan een obscuur voetbaltoernooi aan de andere kant van de wereld. Veel van hun spelers hadden bovendien geen tijd om drie maanden weg te gaan, omdat ze dan een deel van de competitie zouden missen. Vanwege de lange reisduur en de hoge reiskosten was er onder de Europese landen weinig animo om deel te nemen aan dit kampioenschap: op 28 februari 1930, de einddatum van inschrijving, had zich nog geen enkel land aangemeld. Uiteindelijk wist Jules Rimet, met hulp van de regering van Uruguay, vier landen zo ver te krijgen om de oversteek te maken. Dit waren België, Roemenië, Joegoslavië en Frankrijk.
De boottochten naar Montevideo vormen sowieso een mooi stukje WK-geschiedenis. De selecties van Frankrijk, België en Roemenië reisden samen op een cruiseschip, de Conte Verde, en pikten onderweg ook nog Brazilië op. De Conte Verde werd een soort drijvend voetbalveld, waarop de teams zich zo goed mogelijk probeerden voor te bereiden op het naderende wereldkampioenschap. Om fit te blijven renden spelers ’s ochtends over het dek. Er zijn foto’s van Franse spelers die over stoelen heen springen.
Lees ook: Selectie, geschiedenis en toekomst van Uruguay
Toen het WK eindelijk kon beginnen, bleek dat Uruguay en de FIFA het toernooi al niet veel beter hadden voorbereid dan de landen die ze hadden uitgenodigd. In het Estadio Centenario had er een vlaggenparade moeten plaatsvinden om het WK te openen. Probleempje: het stadion was nog niet af. Voor de eerste wedstrijden moest de organisatie daarom nog twee andere stadions in Montevideo regelen. De bouw van het Centenario werd in de tussentijd haastig afgerond. Zodat de parade een paar dagen na de openingswedstrijd alsnog kon plaatsvinden.
Het niveau van de arbitrage was ook niet al te hoog. Een scheidsrechter was tevens de bondscoach van Bolivia en een grensrechter was de trainer van Roemenië. De groepswedstrijd tussen Argentinië en Frankrijk werd bij een stand van 1-0 al na 84 minuten beëindigd door de scheidsrechter, net toen Frankrijk aan een veelbelovende aanval bezig was. Daarop bestormden verontwaardigde toeschouwers het veld en moest de politie optreden om de orde te herstellen. De wedstrijd werd daarna nog wel uitgespeeld, maar er werd niet meer gescoord.
Deelnemende landen
De teams werden uitgenodigd door de FIFA om aan het eerste Wereldkampioenschap mee te doen. Daarmee werd dit het enige WK voetbal waarvoor de landen zich niet hoefden te kwalificeren.
Groepsfase
De 13 deelnemende landen werden verdeeld over vier groepen:
Groep A
- 13/07/1930 15:00 Montevideo Frankrijk - Mexico 4-1 (3-0)
- 15/07/1930 16:00 Montevideo Argentinië - Frankrijk 1-0 (0-0)
- 16/07/1930 14:45 Montevideo Chili - Mexico 3-0 (1-0)
- 19/07/1930 12:50 Montevideo Chili - Frankrijk 1-0 (0-0)
- 19/07/1930 15:00 Montevideo Argentinië - Mexico 6-3 (3-1)
- 22/07/1930 14:45 Montevideo Argentinië - Chili 3-1 (2-1)
| Land | Wed | W | G | V | DV | DT | +/- | Pnt |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Argentinië | 3 | 3 | 0 | 0 | 10 | 4 | 6 | 6 |
| Chili | 3 | 2 | 0 | 1 | 5 | 3 | 2 | 4 |
| Frankrijk | 3 | 1 | 0 | 2 | 4 | 3 | 1 | 2 |
| Mexico | 3 | 0 | 0 | 3 | 4 | 13 | -9 | 0 |
Groep B
- 14/07/1930 12:45 Montevideo Joegoslavië - Brazilië 2-1 (2-0)
- 17/07/1930 12:45 Montevideo Joegoslavië - Bolivia 4-0 (0-0)
- 20/07/1930 13:00 Montevideo Brazilië - Bolivia 4-0 (1-0)
| Land | Wed | W | G | V | DV | DT | +/- | Pnt |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Joegoslavië | 2 | 2 | 0 | 0 | 6 | 1 | 5 | 4 |
| Brazilië | 2 | 1 | 0 | 1 | 5 | 2 | 3 | 2 |
| Bolivia | 2 | 0 | 0 | 2 | 0 | 8 | -8 | 0 |
Groep C
- 14/07/1930 14:50 Montevideo Roemenië - Peru 3-1 (1-0)
- 18/07/1930 14:30 Montevideo Uruguay - Peru 1-0 (0-0)
- 21/07/1930 14:50 Montevideo Uruguay - Roemenië 4-0 (3-0)
| Land | Wed | W | G | V | DV | DT | +/- | Pnt |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Uruguay | 2 | 2 | 0 | 0 | 5 | 0 | 5 | 4 |
| Roemenië | 2 | 1 | 0 | 1 | 3 | 5 | -2 | 2 |
| Peru | 2 | 0 | 0 | 2 | 1 | 4 | -3 | 0 |
Groep D
- 13/07/1930 15:00 Montevideo Verenigde Staten - België 3-0 (2-0)
- 17/07/1930 14:45 Montevideo Verenigde Staten - Paraguay 3-0 (2-0)
- 20/07/1930 15:00 Montevideo Paraguay - België 1-0 (1-0)
| Land | Wed | W | G | V | DV | DT | +/- | Pnt |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verenigde Staten | 2 | 2 | 0 | 0 | 6 | 0 | 6 | 4 |
| Paraguay | 2 | 1 | 0 | 1 | 1 | 3 | -2 | 2 |
| België | 2 | 0 | 0 | 2 | 0 | 4 | -4 | 0 |
Het allereerste WK-duel in de geschiedenis was Frankrijk - Mexico. De wedstrijd eindigde in 4-1 en Lucien Laurent scoorde de allereerste goal op een WK.
Lees ook: Van Olympische triomfen naar de eerste Wereldbeker: het verhaal van Uruguay
Knock-outfase
Na de groepsfase stroomden de winnaars van elke groep door naar de halve finales.
Halve finales
- 26/07/1930 14:45 Montevideo Argentinië - Verenigde Staten 6-1 (1-0)
- 27/07/1930 14:45 Montevideo Uruguay - Joegoslavië 6-1 (3-1)
Derde plaats
Joegoslavië werd derde, aangezien het in de halve finales had verloren van Uruguay, dat drie dagen later wereldkampioen zou worden.
Finale
De finale vond plaats op 30 juli in het Estadio Centenario in Montevideo. Argentinië haalde uiteindelijk de finale, waarin het thuisland de tegenstander was. De Argentijnen speelden tijdens het hele toernooi kiezelhard en maakten zich zo ongeliefd bij de Uruguayaanse bevolking dat ze met stenen werden bekogeld. Hun hotel moest 24 uur per dag door de politie worden beveiligd. Rondom de finale bereikte het WK dan ook zijn kookpunt. De Belgische scheidsrechter John Langenus wilde de wedstrijd wel fluiten, maar alleen na een aantal veiligheidsgaranties. Alle toeschouwers werden bij binnenkomst gefouilleerd en Langenus zou na de wedstrijd gelijk naar de haven gaan om zo snel mogelijk met de boot naar Europa te vertrekken. Bij het fouilleren werden volgens het Duitse tijdschrift Der Spiegel maar liefst 1.600 (!) pistolen in beslag genomen.
- 30/07/1930 15:30 Montevideo Uruguay - Argentinië 4-2 (1-2)
Uruguay en Argentinië stonden tegenover elkaar in een beladen wedstrijd. De spanning was te snijden, en de Belgische scheidsrechter John Langenus eiste veiligheidsgaranties voordat hij de wedstrijd wilde fluiten. Uiteindelijk mocht Uruguay zich kronen tot wereldkampioen, na een 4-2 overwinning in een wedstrijd die zonder noemenswaardige incidenten verliep. De finale werd voor de eerste en enige keer gefloten door een Belg, John Langenus.
De opmerkelijke feiten van WK 1930
Opvallend was het ontbreken van Europese teams in het toernooi. De reiskosten en afstanden naar Zuid-Amerika waren destijds te hoog voor de meeste Europese landen. Dat resulteerde in een deelnemersveld bestaande uit Zuid-Amerikaanse en Noord-Amerikaanse teams.
Het Estadio Centenario in Montevideo, Uruguay, werd speciaal gebouwd voor de Wereldbeker van 1930 en wordt tot op de dag van vandaag beschouwd als een heilige voetbalgrond. Met name de Uruguayaanse topploegen Peñarol en Nacional spelen regelmatig hun thuiswedstrijden in dit iconische stadion.
De Impact van het Eerste WK
Ondanks het chaotische verloop van het toernooi, en ondanks het feit dat het pas de eerste editie was, had het WK dus meteen veel maatschappelijke impact. Tijdens het toernooi waren in onder meer Buenos Aires, Santiago en Lima een soort fan parks ontstaan. Vele duizenden mensen verzamelden zich daar rond de hoofdkantoren van kranten die de radioverslagen van wedstrijden via luidsprekers uitzonden. Het was een voorbode van wat er ging komen. In de loop van de jaren zouden de mensenmassa’s tijdens WK’s steeds groter worden.
Die bedreigingen passen wel in het algemene beeld van het WK, dat door veel Zuid-Amerikanen extreem serieus werd genomen. De Britse krant The Guardian maakte na de finale met enige verbazing melding van “scenes exceeding in enthusiasm even those of an English Cup final”.
De Verdere Geschiedenis van het WK
Na het succes van het eerste WK in Uruguay, groeide het toernooi uit tot een van de grootste sportevenementen ter wereld. Het aantal deelnemende landen steeg gestaag, en de populariteit van het voetbal bereikte ongekende hoogten. Tot en met 2022 zijn er in totaal tweeëntwintig wereldkampioenschappen voltooid.
Uitbreiding van het Aantal Deelnemers
Aan de opzet van het WK voetbal is in loop der jaren nogal het nodige gesleuteld. Zo deden aan de eerste editie van het WK voetbal slechts 13 landen mee. De edities hierop waren dit respectievelijk 16, 15 en 13 landen. Vervolgens deden tussen 1954 en 1978 in totaal 16 landen mee. Dit aantal is hierna opgeschroefd tot 24 stuks.
Nederland op het WK
Heeft Nederland ooit het WK gewonnen? Nee, helaas voor de vele voetbalfans in Nederland niet. Ons nationale elftal stond wel drie keer in de WK-finale. Op het WK van 1974 verloor Oranje, met spelers als Johan Cruijff en Willem van Hanegem, van gastland West-Duitsland. Vier jaar later stond Oranje weer in de finale, opnieuw tegen het gastland. Dit keer was Argentinië te sterk in de eindstrijd. Na 1974 moesten de fans van Nederland lang wachten op een nieuwe kans op de WK titel, maar in 2010 haalde Oranje opnieuw de finale. Helaas ging de allesbeslissende wedstrijd tegen Spanje in de verlenging verloren. Nederland won het WK voetbal dus nooit.
Recente Winnaars
De WK voetbal winnaars van de afgelopen jaren zijn zeer verschillend. Sinds 2002 werden er vijf WK’s gespeeld en elk WK was er een andere wereldkampioen. De huidige wereldkampioen voetbal is Frankrijk. Zij werden in 2018 voor de tweede keer wereldkampioen, de eerste keer was in 1998. Verder wisten Brazilië (2002), Italië (2006), Spanje (2010) en Duitsland (2014) zich in recente jaren als WK Winnaar te kronen.
Jubileumgoals
Duitsland (4) - in 1966 van Engeland, in 1982 van Italië, in 1986 van Argentinië en in 2002 van Brazilië. Hieronder een overzicht van de jubileumgoals op het wereldkampioenschap voetbal.
Topscorers aller tijden
- Guillermo Stábile (Argentinië): 8 goals
- Pedro Cea (Uruguay): 5 goals
- Peregrino Anselmo (Uruguay): 3 goals
Overzicht van de Winnaars
Hieronder een overzicht van alle WK winnaars tot nu toe:
- 1930: Uruguay
- 1934: Italië
- 1938: Italië
- 1950: Uruguay
- 1954: West-Duitsland
- 1958: Brazilië
- 1962: Brazilië
- 1966: Engeland
- 1970: Brazilië
- 1974: West-Duitsland
- 1978: Argentinië
- 1982: Italië
- 1986: Argentinië
- 1990: West-Duitsland
- 1994: Brazilië
- 1998: Frankrijk
- 2002: Brazilië
- 2006: Italië
- 2010: Spanje
- 2014: Duitsland
- 2018: Frankrijk
Uruguay's blijvende invloed
Uruguay heeft een belangrijke gespeeld in de geschiedenis van het WK. De Uruguayanen zijn het zelf uiteraard niet vergeten. In de hoofdstad Montevideo ligt een voetbalmuseum met de voor de hand liggende naam Museo del Fútbol. Er zijn duizenden voorwerpen, foto’s en filmpjes te vinden uit de tijd dat voetbal nog in zwart-wit werd gespeeld. Bovendien kunnen bezoekers via een paar trappen zelfs ronddwalen in een gigantisch museumstuk: het Estadio Centenario.
Hoewel Uruguay het reguliere WK Voetbal twee keer won, zijn op het tenue van Uruguay vier sterren te vinden. Dit is omdat het land ook twee keer het voetbaltoernooi van de Olympische Zomerspelen won (1924 en 1928). Deze edities van het Olympisch voetbaltoernooi werden mede georganiseerd door de FIFA en deze voetbalbond had voorafgaand aangegeven dat winnaars als wereldkampioen zouden worden beschouwd.
Bijnaam: El Charrúas (naar de oorspronkelijke bewoners van Uruguay, een strijdlustige Indianenstam die vele veldslagen leverden met de kolonisten). Als laatste land wist Uruguay zich te kwalificeren voor het WK. De Zuid-Amerikaanse natie had maar liefst twintig wedstrijden nodig om hun plek in Zuid-Afrika veilig te stellen. Ter vergelijking: Nederland was na acht wedstrijd al zeker van een plaats op de eindronde. In 2005 moest Uruguay buigen voor Australië, waardoor ze zich niet wisten te plaatsen voor het WK in Duitsland. Nu moest het team aantreden tegen Costa Rica, dat met een miniem verschil aan de kant gezet werd.
Wereldkampioen in 1930 en 1950 (door gastland Brazilië in een legendarische finale met 2-1 te verslaan). Elf keer eerder stond Uruguay op een WK, maar na 1970 kwam het land nooit verder dan de laatste zestien. Wel is Uruguay het land met de meeste internationale voetbaltitels. Negentien trofeeën hebben de Uruguayanen gewonnen, waaronder tweemaal goud op de Olympische Spelen van 1924 en 1928. Met slechts drie miljoen inwoners is Uruguay het kleinste land dat ooit wereldkampioen werd. Zes landen die ooit op een WK stonden zijn kleiner, waaronder Wales en Trinidad en Tobago. Uruguay is berucht om haar spijkerharde verdedigers. Bijnamen als 'Het Scheermes' en 'de Slager' zijn in de nationale competitie bijzonder populair om verdedigers mee aan te duiden. Op dit WK zal Uruguay echter ook een levensgevaarlijke voorhoede op de been brengen. Forlán won tweemaal de Gouden Schoen, was twee keer de topschutter van de Spaanse Primera Division en speelde voor Manchester United, Atletico Madrid en Villareal. Luis Suárez is onbetwist als aanvoerder van Ajax en de beste speler van de Nederlandse velden. Detail: Suárez werd tijdens zijn debuutwedstrijd voor Uruguay met rood van het veld gestuurd.
tags: #uruguayaans #voetbalelftal #wk #voetbal #geschiedenis