Volleybal is een dynamische sport waarbij de toss aan het begin van de wedstrijd een belangrijke rol speelt. Dit artikel geeft een uitgebreide uitleg over de toss, de taken van een scheidsrechter, belangrijke spelregels, en andere relevante aspecten om een wedstrijd eerlijk en sportief te laten verlopen.
De Taken van een Scheidsrechter: Voorbereiding en Uitvoering
Een goede voorbereiding is essentieel voor een scheidsrechter. Hieronder volgt een overzicht van de taken die een scheidsrechter moet uitvoeren voor, tijdens en na de wedstrijd.
Voor de Wedstrijd:
- Aanmelden en Materialen: Meld je bij de wedstrijdleiding en haal de scheidsrechters polo, tablet, wedstrijdbal en wedstrijdbriefje op bij de zaalwacht.
- Controle DWF en Spelerskaarten: Controleer of het Digitale Wedstrijd Formulier (DWF) is ingevuld door de teams en of de spelerskaarten van alle spelers aanwezig zijn. Vink de spelerskaarten aan op de tablet volgens de handleiding DWF.
- Legitimatie: Indien een speler geen spelerskaart heeft, moet deze zich identificeren met een geldig legitimatiebewijs.
- Officials Invullen: Vul onder ‘Officials van deze wedstrijd’ jouw naam in bij scheidsrechter en de naam van de teller.
- Teller Instrueren: Check of de teller weet hoe het wedstrijdbriefje ingevuld moet worden.
- Nethoogte en Antennes: Controleer de nethoogte en of de antennes goed boven de lijn hangen.
- Toss: Ga ruim op tijd tossen, ongeveer 13 à 14 minuten voor aanvang.
Tijdens de Wedstrijd:
- Eerste Keuze: De bezoekers mogen eerst een optie kiezen: serveren of veldkeuze.
- Wedstrijdbal: Na het inslaan neem je de wedstrijdbal mee en ga je op de stoel staan.
- Vijfde Set: Na de vierde set (en bij de stand 2-2) klim je van de stoel af en gaat onder de stoel opnieuw tossen.
- Duidelijkheid: Wees duidelijk in je beslissingen. Fluit duidelijk en hard, in principe altijd als de rally klaar is.
- Handgebaren: Geef eerst de kant aan van het team dat de service krijgt, daarna geef je pas de fout aan met een handgebaar.
- Aanvoerders Informeren: Voordat een set begint, vraag je de aanvoerders in het veld of ze er klaar voor zijn.
Na de Wedstrijd:
- Scheidsrechtersstoel Af: Na de laatste set klim je de scheidsrechtersstoel af.
- Gegevens Controleren: Controleer samen met de aanvoerders de ingevoerde gegevens (eindstand, uitgekomen spelers en straffen).
- Akkoord Geven: Als alles klopt geef je akkoord onderaan het resultaatscherm.
- Materialen Terugbrengen: Breng de tablet, het wedstrijdbriefje en de wedstrijdbal weer terug naar de zaalwacht en geef daar ook je scheidsrechters polo af voor de was.
Spelregels en Uitzonderingen
De officiële spelregels zijn te vinden op nevobo.nl, maar hieronder enkele belangrijke regels en uitzonderingen:
- Dubbel Speelrecht: Het dubbel speelrecht is toegestaan voor één team van een andere vereniging, niet langer voor de gehele vereniging. Het horizontaal invallen is toegestaan voor elk niveau, waar dit voorheen alleen toegestaan was voor 2e klasse en lager.
- Aantal te Spelen Sets: Voor de Topdivisie en lager zijn er enkele uitzonderingen die duidelijk worden aangegeven.
- Eerste Keuze bij Toss: Bij de toss heeft het uitspelende team de eerste keuze (opslag of veld). Bij een eventuele 5e set heeft het thuisspelende team het recht om als eerste te kiezen.
- Wisselspelers: Wisselspelers hoeven niet op de spelersbank te zitten, zij mogen ook voor de bank staan. Wanneer er boarding staat opgesteld, moeten de wisselspelers en teamstafleden, m.u.v. de coach, wel achter de boarding blijven.
- Opstellingsbriefjes: Alleen bij aanwezigheid van een 2e scheidsrechter is de coach verplicht opstellingsbriefjes te gebruiken.
- Tekens Geven: Vanaf de 1e klasse en lager is de scheidsrechter niet verplicht om na elke rally alle tekens te geven. Het speelveld aanwijzen van het team dat de volgende service uitvoert is voldoende.
- Ruimte Achter Speelveld: Is de vrije ruimte achter het speelveld minder dan 2 meter, mag je bij het serveren met één voet in het veld staan of afzetten. Is de vrije ruimte 2 meter of meer, gelden de gewone regels.
- Schermen: Schermen, individueel of in een groep, mag niet. Er moet tenminste een armlengte afstand zijn tussen spelers van het serverende team en achterspelers mogen niet in de ‘vrij zicht’ ruimte van de voorspelers gaan staan.
- Veld van de Tegenstander: Het raken van het veld van de tegenstander, met welk lichaamsdeel dan ook, in een actie met de bal is niet toegestaan. Zodra de bal buiten de antennes het net passeert, is de bal uit. De bal terug halen uit de vrije zone van de tegenstander is niet toegestaan, met uitzondering in de Topdivisie.
- Time-out: Een time-out duurt maximaal 30 seconden. Tijdens de time-out hoef je niet per sé buiten het veld te staan. Het gebruik van een bal tijdens de time-out blijft niet toegestaan.
- Wissels: Ongeacht het aantal wisselspelers heeft ieder team altijd recht op zes wissels per set. Voor A-, B- en C-jeugd 1e klasse en lager geldt deze regel niet.
- Libero: De wisselzone van de Libero is de gehele achterlijn en zijlijn. Een Libero mag uitsluitend veldspeler worden als het team onvolledig wordt verklaard vanwege een blessure.
- Spelen met Vijf Spelers: In de 2e klasse en lager senioren en in de jeugdklassen onder de hoofdklassen is het toegestaan met vijf spelers te beginnen aan een wedstrijd, of een wedstrijd af te maken met vijf vanwege een blessure.
De Impact van de Toss op de Winkans
De toss, hoewel een vorm van toeval, kan een significante impact hebben op de kans om de beslissende set te winnen, vooral bij (beach)volleybal.
Statistische Analyse:
Bij sporten waar je om en om serveert, maakt het niet uit wie er begint met serveren. Echter, bij volleybal, waar de service naar degene gaat die het punt gewonnen heeft, kan de toss een voordeel of nadeel opleveren.
Lees ook: Volleybal: Alles over winnen
Volleybal en Beachvolleybal: Bij volleybal wint het team dat als eerste drie sets heeft gewonnen, bij beachvolleybal gaat het om twee gewonnen sets. Een set wordt gewonnen als een team 25 (volleybal) of 21 (beachvolleybal) punten heeft behaald, met minimaal twee punten verschil. Een eventuele beslissende set gaat tot 15 punten.
Het Voordeel van Ontvangen: In de beslissende set kan het team dat begint met ontvangen in het voordeel zijn. Als alle punten standaard worden gewonnen door het ontvangende team, hoeft het team dat begint met ontvangen maar één keer de eigen servicebeurt te winnen om de set te winnen, terwijl het team dat begint met serveren twee keer de eigen service moet winnen.
Statistische Impact: Als beide teams 1/3 van hun servicebeurt wint, wint het team dat begint met serveren in 47,3% van de gevallen de set, en het team dat begint met ontvangen in 52,7%. Ook als het ene team beter is dan het andere team, beïnvloedt de toss de kans om de set te winnen.
Voorbeeld:
Op het WK beachvolleybal in 2015 verloor het Nederlandse duo Reinder Nummerdor en Christiaan Varenhorst de finale van Brazilië. Ze wonnen de eerste set, verloren de tweede set, en moesten in de beslissende set beginnen met serveren. Ondanks dat ze vaak een servicebeurt meer voorgestaan hebben, was dit niet genoeg, wat aangeeft dat de toss in hun nadeel werkte.
Optimaliseren van de Puntentelling
Wetenschappers hebben zich gebogen over de puntentelling in sport om te bepalen welk team of welke speler het beste is. De huidige puntentelling in volleybal voldoet niet altijd aan de eisen van een eerlijke test.
Lees ook: Alles over zand sokken en volleybal
Alternatieve Puntentelling:
Een alternatieve puntentelling zou kunnen zijn dat een team wint als het eerst een aantal punten méér heeft dan de tegenstander, bijvoorbeeld 5 punten. Daarnaast zou de service naar degene moeten gaan die het punt heeft verloren (play-the-loser) als de service dominant is, of naar degene die het punt heeft gewonnen (play-the-winner) als serveren een nadeel is.
Eerlijkheid en Kijkplezier:
Hoewel een meer efficiënte puntentelling eerlijker kan zijn, is het de vraag of het de kijkcijfers ten goede komt. Een wedstrijd is vaak leuker om naar te kijken als degene die achter staat nog de mogelijkheid heeft om terug te komen.
Scheidsrechtersopleiding en Niveaus
Om wedstrijden eerlijk en sportief te laten verlopen, is het belangrijk dat scheidsrechters goed opgeleid zijn. Er zijn verschillende niveaus van scheidsrechtersopleidingen:
- Basis Kennis: Elke speler zou basiskennis van de spelregels moeten hebben en een wedstrijd kunnen fluiten.
- Fluiten in de 3de Klasse en Lager: Om wedstrijden in de 3de klasse en lager te kunnen fluiten, hoef je alleen een digitale spelregeltoets van de Nevobo te doen.
- Fluiten in de 1ste en 2de Klasse: Om wedstrijden in de 1e en 2de klasse te mogen fluiten, heb je een zogenaamde V2 code nodig. Die kun je behalen door de spelregeltoets te doen en een vaardigheidstraining te volgen.
- Fluiten in de Promotieklassen en 3de Divisie: Wil je wedstrijden in de promotieklasse en mogelijk de 3de divisie fluiten, dan heb heb je VS3 code nodig. Deze licentie behaal je door de VS3 opleiding van de Nevobo te volgen.
- Fluiten in de 2de Divisie en Hoger: Voor scheidsrechters met ambitie om op nationaal niveau te fluiten, zijn er VS4 en VS4-TOP diploma’s beschikbaar.
Praktische Tips voor Scheidsrechters
- Voorbereiding: Zorg voor pen en papier en wees op tijd aanwezig.
- Inspelen: Houd de tijd voor het inspelen in de gaten en neem initiatief om te wisselen.
- Toss: Roep de aanvoerders bij elkaar voor de ‘toss’. Het uitspelende team mag als eerste kiezen voor ‘service’ of ‘kant’.
- Noteren: Noteer opstellingen, wissels, setstanden, time-outs etc. op papier.
- Duidelijkheid: Wees duidelijk en fluit hard. Geef eerst de kant aan van het team dat de service krijgt, daarna geef je pas de fout aan met een handgebaar.
- Checken: Laat je ingevoerde gegevens checken bij de aanvoerders van beide teams.
Veelvoorkomende Fouten en Situaties
- Voetfouten bij Service
- Springen van Achterspelers: Let op achterspelers die aanvallen en daarbij voetfout maken, spelverdeler die achterspeler is maar toch bij het net een 2de bal doortikt, en libero die een bovenhandse setup geeft voor de 3-meterlijn.
- 4 x Spelen: Wat vaak voorkomt als de aanval in het net blijft hangen of tijdens netfouten van aanvallers of blokkeerders.
- Gedragen Ballen of Enorme Plakballen: Let op dragen en enorme plakballen.
- Eerste Bal: Een eerste bal mag twee keer ‘geraakt’ worden door dezelfde speler, mits het een vloeiende beweging betreft en niet twee aparte bewegingen.
- Waarneming: Blijf bij je beslissing en laat je niet ompraten tot dubbelfout. Geef alleen dubbelfout als jij het zelf echt niet goed hebt kunnen zien.
Lees ook: Alles over Vrije Ruimte Volleybal