Handbal is een dynamische en fysiek veeleisende teamsport die wereldwijd wordt gespeeld, hoewel de populariteit verschilt per regio, mede door de afhankelijkheid van zaalaccommodaties. In Nederland is handbal een populaire sport, mede dankzij de successen van de Nederlandse vrouwen op internationaal niveau. Een handbalteam bestaat uit zes veldspelers en een keeper, en het doel is simpel: meer doelpunten scoren dan de tegenstander. Tijdens een wedstrijd wordt er veel gewisseld. Het handbalreglement is complex.
Algemene spelregels
Een team kan uit maximaal 14 spelers bestaan, waarvan er zeven tegelijkertijd op het veld staan (zes veldspelers en één doelverdediger). De overige zeven spelers zijn wisselspelers. Er is een vliegende wissel mogelijk tussen de veld- en wisselspelers. De spelerswissel moet altijd via de wissellijn plaatsvinden. De wissellijn bevindt zich aan de lange zijde van het speelveld, 4,5 meter links en rechts van de middellijn. Een speler die de wissellijn ongeoorloofd overschrijdt, begaat een wisselfout. Dit wordt bestraft met een vrije worp voor de tegenpartij en een 2-minuten uitsluiting voor de overtredende speler.
Een handbalwedstrijd bestaat normaal gesproken uit twee helften van 30 minuten. Bij de jeugd worden soms kortere speeltijden gehanteerd. Wanneer een wedstrijd een winnaar moet opleveren en de stand na 60 minuten gelijk is, volgen er twee verlengingen van 5 minuten. Als er na de tweede verlenging nog geen winnaar is, wordt de wedstrijd beslist door 7-meterworpen. Uitgesloten, gediskwalificeerde spelers en spelers die van het veld zijn gestuurd, mogen hieraan niet deelnemen. Elk team wijst vijf spelers aan die om de beurt een 7-meterworp uitvoeren.
Het speelveld is 40 x 20 meter en wordt begrensd en doorsneden door verschillende lijnen:
- De zijlijnen en achterlijnen omsluiten het veld.
- De middenlijn loopt door het midden van het speelveld.
- Het doelgebied wordt gedefinieerd door een ononderbroken halve cirkel met een straal van 6 meter. Dit gebied mag alleen door de doelverdediger worden betreden.
- De gestippelde vrijeworplijn ligt 9 meter voor het doel.
- De 7-meterlijn ligt tussen de doelcirkel en de vrijeworplijn.
- De wissellijn bevindt zich aan een van de zijlijnen, 4,5 meter rechts en links van de middenlijn.
De handbal is gemaakt van kunststof of leer en de diameter varieert afhankelijk van het geslacht en de leeftijd van de teams. Een handbal voor herenteams is ongeveer 10 cm kleiner dan een voetbal qua omvang, maar weegt hetzelfde. Hierdoor kunnen handballers de bal beter grijpen en harder gooien. Vaak wordt de bal behandeld met hars, zodat spelers hem beter met één hand kunnen vangen en vasthouden.
Lees ook: Alles over het WK Handbal voor Vrouwen
Spelers mogen de bal maximaal drie seconden vasthouden en slechts drie stappen zetten met de bal in de hand. De bal mag met de handen, armen, hoofd, romp, bovenbeen of knie worden geworpen, opgevangen, gestopt en met hand of vuist worden geslagen. Contact met onderbenen en voeten is niet toegestaan. Een speler kan in balbezit komen door de bal met open hand van de tegenstander te veroveren.
Het hinderen van een speler door vastgrijpen, omklemmen, stoten of vasthouden wordt beschouwd als een fout en bestraft met een vrije worp. Een gele kaart is een waarschuwing zonder onmiddellijke gevolgen voor het spelverloop. Een tweede overtreding die een gele kaart rechtvaardigt, wordt bestraft met een 2-minuten uitsluiting. Het team moet dan verder spelen met een speler minder. Een speler die voor de tweede keer een 2-minuten uitsluiting krijgt, wordt gediskwalificeerd met een rode kaart en mag niet meer worden ingewisseld.
De beginworp wordt uitgevoerd na het beginsignaal van de scheidsrechter in het midden van het speelveld. De speler moet met één voet de middenlijn aanraken, terwijl de andere voet op de eigen helft staat. Spelers van de tegenpartij moeten op een afstand van 3 meter blijven.
Een vrije worp wordt toegekend bij overtredingen, bijvoorbeeld als een speler van de aanvallende ploeg binnen de doelcirkel komt. De vrije worp wordt uitgevoerd op de plek waar de overtreding is begaan. Overtredingen die op minder dan 9 meter van het doel worden bestraft, worden genomen vanaf de vrijeworplijn.
Als de bal buiten het speelveld komt, volgt een inworp. De uitworp wordt uitgevoerd door de doelverdediger wanneer de bal over de doellijn het speelveld verlaat en voor het laatst is aangeraakt door de aanvallende ploeg, de doelverdediger van de verdedigende ploeg, of wanneer de bal in het doelgebied blijft liggen. De keeper mag maximaal 4 meter voor zijn doel staan.
Lees ook: Oliveo Handbal Heren 1: Alles wat je moet weten
Een 7-meter worp wordt toegekend als een duidelijke doelkans wordt verhinderd door een fout of door het betreden van het doelgebied. De werpende speler gaat voor de 7-meter lijn staan en probeert na het fluitsignaal een doelpunt te scoren. Tijdens de worp mag de speler de 7-meter lijn niet aanraken of overschrijden.
Recente regelwijzigingen (IHF)
De Internationale Handbal Federatie (IHF) heeft een aantal regelwijzigingen doorgevoerd die relevant zijn voor het spel:
- Beperking van het aantal passes bij tijdspel: Het maximaal aantal passes bij passief spel (tijdspel) is teruggebracht van zes naar vier.
- Bescherming van de keeper bij schoten op het hoofd: Een schot op het hoofd van de doelman wordt nu ook bestraft bij een vrije schotkans, niet alleen bij een zevenmeter. Een vrije schotkans is een situatie waarin de aanvaller ongehinderd kan schieten zonder dat er een overtreding op hem wordt gemaakt.
- Onderscheid tussen ballen met en zonder hars: De IHF maakt onderscheid tussen ballen die met en zonder hars worden gebruikt. Ballen zonder hars mogen kleiner en lichter zijn.
- Nieuw beginworpgebied: Er wordt gewerkt met een beginworpgebied met een doorsnede van vier meter. De uitvoerende speler hoeft niet meer met één voet op de middenlijn te staan, maar kan de middenuit nemen zodra hij zich met minimaal één voet binnen de cirkel bevindt. Tegenstanders mogen zich niet in deze cirkel begeven. In Nederland wordt deze regel in eerste instantie alleen ingevoerd in de BENE-League en de HandbalNL League.
Jeugdregels
De specifieke spelregels voor de jeugd kunnen afwijken van de regels voor senioren. Kortere speeltijden zijn gebruikelijk.
Rolstoelhandbal
Het Nationaal rolstoel handbal team speelt officieel 4 tegen 4 rolstoelhandbal sinds 2025. Enkele belangrijke regels voor rolstoelhandbal zijn:
- Na 3x pushen binnen 3 seconden, moet de speler binnen 3 seconden vervolgen met dribbelen.
- Dribbelen mag tot schouderhoogte, dus de bal mag niet vooruit worden opgegooid om snelheid te maken.
- Als de bal wordt vastgepakt, moet de speler binnen 3 seconden overspelen of op doel gooien. Deze acties mogen ook worden uitgevoerd door eerst te dribbelen en dan 3x pushen binnen 3 seconden.
- Na het laatste wielcontact start de 3-secondenregel om over te spelen of op doel te gooien.
- Teams spelen 6:6, waarvan 1 keeper.
- De bal mag niet met de rolstoel verdedigd worden.
- Er mag nooit op een andere speler ingereden worden.
Beach Handball
De regels voor beach handball wijken af van het zaalhandbal.
Lees ook: Hemelvaart Handbal: Programma en Meer