Rolstoelbasketbal is een dynamische en intensieve sport die wereldwijd beoefend wordt door mensen met een lichamelijke handicap. Het is een van de populairste aangepaste sporten ter wereld en een vast onderdeel van de Paralympische Spelen. Dit artikel belicht de regels, de geschiedenis, de benodigde uitrusting, en de mogelijkheden om zelf te gaan rolstoelbasketballen in Nederland.
Een Korte Geschiedenis
Rolstoelbasketbal is in 1946 bedacht door Ludwig Guttmann, een neuroloog in het Stoke Mandeville Hospital in Engeland, als revalidatieactiviteit voor gewonde veteranen uit de Tweede Wereldoorlog. Dr. Guttmann voegde aangepaste sportactiviteiten toe aan de revalidatieprogramma's voor zijn patiënten, wat zeer succesvol bleek. In 1948 werden de eerste Paralympische Spelen georganiseerd in het Stoke Mandeville Hospital, en rond 1950 won rolstoelbasketbal snel aan populariteit. Nederland was al vertegenwoordigd met een mannen rolstoelbasketbalteam bij de eerste 'officiële' Paralympische Spelen in Rome 1960. Sinds 1968 is er ook rolstoelbasketbal voor vrouwen op de Paralympische Spelen.
De Regels van het Spel
De regels van rolstoelbasketbal lijken sterk op die van valide basketbal. Het veld heeft dezelfde afmetingen, de hoogte van de basket is gelijk (3,05 meter), en de afstanden tot de vrijeworplijn en de driepuntslijn zijn identiek. Een wedstrijd bestaat uit vier kwarten van tien minuten. Er is ook een 24-seconden schotklok, wat betekent dat een team binnen 24 seconden na het bemachtigen van de bal een schot op de basket moet wagen.
Er zijn echter ook enkele belangrijke verschillen:
- Geen 'second dribble'-regel: Een speler mag zo vaak dribbelen, stoppen, en opnieuw dribbelen als gewenst.
- Beperking op het voortbewegen van de rolstoel: Een speler kan zijn rolstoel pushen en tegelijkertijd met de bal dribbelen. Zodra de speler de bal oppakt en op zijn schoot legt, mag hij de rolstoel maar twee keer pushen voordat hij de bal moet doorspelen, dribbelen of schieten.
- 'Lifting': Een andere typische rolstoelbasketbalfout is ‘lifting’. Lifting betekent dat beide billen geen contact meer maken met het zitoppervlak van de rolstoel of kussen.
- Contact: Hoewel rolstoelbasketbal geen contactsport is, is de rolstoel het verlengstuk van het lichaam van een speler, dus contact komt veel voor! Er mag gebeukt en geduwd worden om een speler uit balans te brengen, of de bal af te pakken.
Classificatie en Puntensysteem
Rolstoelbasketballers worden geclassificeerd op basis van hun handicap. Elke speler krijgt een score tussen 1 (zwaarste handicap) en 4,5 (lichtste handicap). Het totale aantal punten van de vijf spelers op het veld mag niet hoger zijn dan 14. Dit zorgt ervoor dat er altijd een mix van spelers met verschillende niveaus van handicap op het veld staat. Dit puntensysteem maakt de sport toegankelijk voor alle sporters met een handicap. Afhankelijk van de handicap (zware of licht) worden spelers ingedeeld van 1 t/m 4.5. Als je bijvoorbeeld compleet verlamd in je onderlichaam bent kan je je lichaam niet iets optillen of leunen, een voordeel wat mensen die hun benen wel een beetje kunnen gebruiken wel hebben. Hoe meer je in het nadeel bent, hoe lager je puntenscore is.
Lees ook: Meer over de rolstoelbasketbal campagne.
De Rolstoel: Een Essentieel Onderdeel
Voor rolstoelbasketbal is een lichtgewicht, handbewogen rolstoel nodig. Deze rolstoelen worden gemaakt op basis van de individuele specificaties van de speler wat betreft grootte, hoogte en zithoek. Daarnaast zijn deze sportrolstoelen speciaal ontworpen om de snelheid en wendbaarheid te maximaliseren, terwijl ze toch bestand zijn tegen stevige impact van andere spelers op het veld. De rolstoel heeft 2 grote achterwielen, 2 kleinere voorwielen en is voorzien van een anti-tip systeem aan de achterkant. Spelers dragen ook strapping over hun heupen of dijen. Populaire modellen zijn de Quickie All Court-modellen, die een sterk en lichtgewicht frameontwerp hebben en de mogelijkheid bieden om de zitpositie aan te passen. Professionele spelers gebruiken vaak de All Court Pro rolstoel, die is vastgelast en volledig is aangepast aan het lichaam van de speler.
Rolstoelbasketbal in Nederland
Nederland is een sterk rolstoelbasketballand. Op het afgelopen EK werden de Nederlandse vrouwen Europees kampioen en waren de mannen vierde. Beide teams trainen hard ter voorbereiding op internationale toernooien. Op de Spelen in Parijs zijn de Nederlandse rolstoelbasketbalsters de grote favoriet. De ploeg heeft sinds Rio 2016 alle grote toernooien gewonnen: EK’s, de WK en de Paralympische Spelen in Tokio.
Voor wie zelf wil gaan rolstoelbasketballen, zijn er diverse mogelijkheden in Nederland. In samenwerking met de Johan Cruyff Foundation is de NBB (Nederlandse Basketbal Bond) het project ‘Jeugdrolstoelbasketbal Nederland’ gestart. De NBB heeft diverse competities verspreid door het hele land waar jong & oud aan kan deelnemen. De NBB heeft 10 regio’s verspreid door het gehele land waar jeugd in drie leeftijdscategorieën kan rolstoelbasketballen: Peanut, Mini en Junior rolstoelbasketbal. Er zijn 4 competities waar rolstoelbasketbalteams aan deel kunnen nemen: Toernooidivisies A, B & C en voor teams op het hoogste niveau de Eredivisie. G-basketbal is nog relatief nieuw, maar zeer aantrekkelijk om te spelen met een verstandelijke beperking. Er zijn al een aantal verenigingen in het land met G-basketball die een onderlinge competitie in hun eigen regio spelen. Aan het einde van het seizoen 2016/2017 wordt voor het eerst een toernooi voor alle verenigingen georganiseerd.
Bekende Clubs en Initiatieven
In Almere kunnen geïnteresseerden terecht bij de Almere Wheelers, een club opgericht door Danny van Renswoude, Sarmin Verbruggen en Ferry. Het sportgroepje ontstond uit bewoners van Woonmere, waar jongeren met een lichamelijke of meervoudige beperking zelfstandig wonen. De Almere Wheelers spelen iedere maandag van 18.30 tot 20.00 uur in sportzaal Het ei van Columbus in buurtcentrum Amerika aan de Henry Stanleystraat 1 in Almere Poort.
Talentendagen
Ongeveer dertig procent van de paralympische ploeg bestaat uit sporters die ooit op een Paralympische Talentdag zijn ontdekt. Op zondag 20 oktober 2024 is er weer een talentdag. Ben jij tussen de 12 en 35 jaar oud, sportief, gemotiveerd en heb je een lichamelijk, visuele en/of licht verstandelijke handicap? Dan ben jij wellicht de talentvolle sporter die we zoeken.
Lees ook: Koopgids voor rolstoelen
Spelregelbewijs
Wil je competitie spelen? Dan vraagt de Nederlandse Basketball Bond je het ‘Spelregelbewijs’ te halen. Daarmee laat je zien jezelf in de regels verdiept te hebben. Dat helpt spelers, scheidsrechters én toeschouwers van een veilige sportomgeving waarin ze nog meer van de sport genieten. Het spelregelbewijs wordt aangeboden via FlowSparks, de Elektronische Leeromgeving (ELO) van Basketball Nederland. Dit betreft alle wedstrijd spelende leden vanaf 14 tot en met 24 jaar. 13 jarige wedstrijd spelende leden krijgen wel alvast toegang tot FlowSparks, zodat zij tijd hebben om het spelregelbewijs op tijd te halen.
Stichting Basketball Experience NL (BEN)
De Stichting Basketball Experience NL (BEN) wil potentiële talenten in het rolstoelbasketbal ondersteunen om hun talent en kwaliteiten optimaal te benutten. Daarnaast vindt BEN het belangrijk dat er een goede beeldvorming over rolstoelbasketbal ontstaat. Sinds 26 november 2016 werkt de stichting officieel samen met de NBB. De stichting optimaliseert de randvoorwaarden voor de talentvolle sporter, waar hij of zij dat zelf niet kan. Vervolgens wil BEN de sporter begeleiden, zodat die zijn of haar sportcarrière kan continueren en niet afhankelijk wordt van de stichting. Een belangrijk aspect daarbij is ook de maatschappelijke ontwikkeling van de sporter, want wat doe je als je sportcarrière voorbij is?
Rolstoelbasketbal op de Paralympische Spelen in Parijs 2024
De Paralympische Spelen in Parijs vinden plaats van 29 augustus tot en met 2 september 2024. De volgende wedstrijden van het Nederlands vrouwenteam staan op het programma:
- Vrijdag 30 augustus: 10:30 uur: Nederland - Japan
- Zaterdag 31 augustus: 18:15 uur: Nederland - Verenigde Staten
Lees ook: Trainingstijden rolstoelhockey Venlo