Hoewel de verstrekte informatie geen directe biografische details over een voetballer genaamd Piet Veldman bevat, werpt het wel licht op verschillende aspecten van de Nederlandse geschiedenis en cultuur, die een context kunnen bieden voor het begrijpen van het leven van een Nederlandse voetballer. Deze context omvat de Nederlandse watergeschiedenis, verkiezingscampagnes, de impact van de Tweede Wereldoorlog en de vroegmoderne walvisvaart.
De Nederlandse Watergeschiedenis
De Nederlandse watergeschiedenis is een integraal onderdeel van de nationale identiteit. Amsterdamse aannemers stonden aan het eind van de 19e eeuw voor een raadsel toen het bij de aanleg van het Westerdok, het Stationseiland en het Zeeburgereiland niet lukte om heipalen vast te zetten. Ook waren zulke grote hoeveelheden zand nodig bij het opspuiten van de nieuwe eilanden - veel zand verdween in zinkgaten in het IJ - dat betrokken bedrijven vreesden failliet te gaan. Het zou tot halverwege de 20ste eeuw duren voordat duidelijk werd dat deze problemen veroorzaakt werden door een oude zee-arm. Die liep duizenden jaren geleden tussen de monding van de Vecht en Castricum, waardoor de bodem op deze plek afwijkt en in plaats van zand - dat destijds door de getijden is weggespoeld - bestaat uit instabiel veenmoeras. Het was de Turkse landbouwkundige Ali Riza Güray die in 1951 het bestaan van het ‘Oer-IJ’ aantoonde door bodemmonsters en luchtopnames.
De strijd tegen het water heeft de Nederlandse samenleving gevormd en geleid tot innovatieve oplossingen zoals de droogmakerijen. De Lisser Poelpolder, die in 1624 werd drooggelegd, is een voorbeeld van deze strijd. Aanvankelijk lag er rechts van de zandrug tussen Sassenheim en Lisse een groot veengebied. Dat veen was interessant materiaal, vooral omdat het een gemakkelijk winbare en goedkope brandstof was. En dus verdween er grootschalig veen, met steeds meer poelen tot gevolg. De Lisser Poel bestond uit meerdere delen, die weer in verbinding stonden met het Haarlemmermeer. De diverse poelen die samen de Lisser poel vormden, waren eigendom van de stad Leiden. Die verkocht ze aan de drie hoofdkerken van de stad, want de kerken zagen wel iets in het inpolderen. Niet zonder reden, want de financiële situatie van deze kerken was niet rooskleurig. De hoop was dat inpoldering zou zorgen voor voldoende revenuen om wat beter bij kas te zitten.
Nederlandse Verkiezingscampagnes
De Nederlandse verkiezingscampagnes hebben in de loop der jaren een aanzienlijke transformatie ondergaan. In De strijd om de stembus bundelen drie politiek historici en één politicoloog hun inzichten over Nederlandse verkiezingscampagnes vanaf de grondwetsherziening van 1848 tot de verkiezingen van 2023. Dat leverde een vuistdik, rijk geïllustreerd boek op. De auteurs hebben er voor gekozen om de afgelopen anderhalve eeuw aan verkiezingscampagnes op te delen in vier tijdvakken, te weten 1848-1917, 1918-1963, 1967-1989 en tot slot 1994-heden. Het eerste tijdvak beslaat de verkiezingen ten tijde van het districtenstelsel. Het tweede tijdvak is dat van de stabiele verzuiling, waarbij de campagnes gericht waren op het mobiliseren van de eigen achterban. In de derde fase spelen twee grote ontwikkelingen: de ontzuiling en de opkomst van televisie. In de laatste periode die het boek bestrijkt heeft de ingehuurde deskundige een prominente plek gekregen in de campagne en zetten partijen alles op alles om via traditionele en sociale media zo veel mogelijk kiezers voor zich te winnen. Aan het eind van het boek wordt stilgestaan worden alle hoofdstukken samengebracht in een conclusie, waarin de zeven belangrijkste ontwikkelingen in de beschreven periode worden benoemd. Denk daarbij aan professionalisering, nationalisering en een verschuiving van standpuntgebonden naar persoonsgebonden campagnes.
De Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog heeft een diepe impact gehad op de Nederlandse samenleving. In 1942 nam Cas Oorthuys ontslag als fotograaf bij de Arbeiderspers, omdat hij niet kon voorkomen dat zijn foto’s in nazi-tijdschriften afgedrukt. Van een onderduiker leende hij vervolgens ƒ 200,- om één van de laatste beschikbare camera’s in Amsterdam te kopen. Veel plezier beleefde hij voorlopig niet aan zijn toestel, want uit zijn archief blijkt dat hij pas na het algehele fotoverbod in november 1944 de camera weer ter hand nam. Oorthuys deed dat als lid van het fotografenverzet in de hoofdstad, dat bekend is geworden onder de naam de Ondergedoken Camera. De groep fotografen legde het laatste jaar van de Duitse bezetting vast. Over dit fotografenverzet is De Ondergedoken Camera. Het laatste oorlogsjaar Amsterdam 1944-1945 verschenen van René Kok en Erik Somers.
Lees ook: Wie is de beste voetballer?
Het fotografencollectief De Ondergedoken Camera ontstond in de zomer van 1944 onder de neutrale naam Archief Nederland. Fritz Kahlenberg, een gevluchte Duits-joodse filmer, dook toen onder in de Michelangelostraat in Amsterdam en ontmoette daar Tonny van Renterghem, een oud-militair. Van Renterghem kwam op het idee om foto’s te maken van de Duitse bezetting in Amsterdam. Hij wilde hiermee de geallieerden bij de bevrijding van Nederland van informatie voorzien, maar ook het dagelijks leven in de oorlog vastleggen. Tussen Kahlenberg en Van Renterghem kwam een werkverdeling tot stand: de eerste onderhield de contacten met de groep fotografen en de tweede stond in verbinding met het (gewapende) verzet. Diverse leden van de Ondergedoken Camera waren actief in de illegaliteit en combineerden hun verzetswerk met fotografie, veelal door het vervalsen van persoonsbewijzen, maar ook letterlijk door het verzetswerk te fotograferen. De naam De Ondergedoken Camera is pas na de bevrijding bedacht.
De Vroegmoderne Walvisvaart
De vroegmoderne walvisvaart was een belangrijke economische activiteit voor Nederland. Onlangs verschenen twee nieuwe publicaties over de vroegmoderne (Hollandse) walvisvaart. De walvisvaart in de 17e en 18e eeuw van Karel Oosterling en Een ijselijke nering. De walvisvaart van de Wadden in de zeventiende eeuw van Anne Doedens en Liek Mulder. Bij de zoektocht naar het verleden van zijn eigen familie kwam econoom Karel Oosterling terecht in de wereld van reders en commandeurs. Zijn voorouders woonden op Ameland en waren twee generaties lang werkzaam als walvisvaarder in het noordelijk gelegen Groenland en Spitsbergen. Het boek had een interessant familieverhaal kunnen worden, maar Oosterling richt zich voornamelijk op het ontsluiten van informatie over de vroegmoderne walvisvaart ten tijde van de Republiek. Zijn zoektocht richt zich zowel op de in de literatuur bekende commandeurs, reders en rederessen, als op degenen die om verschillende redenen buiten beeld bleven (p. Oosterling presenteert in zijn boek een uitgebreid overzicht van namen uit de relatief goed gedocumenteerde achttiende eeuw. Voor de zeventiende eeuw - een periode die minder goed ontsloten is - reconstrueert Oosterling de walvisvaartuitredingen, inclusief de namen van commandeurs en reders. Hiermee vult hij een belangrijke leemte in de bestaande historiografie. De inventarisatie van Oosterling omvat zowel de personen die eenmalig een reis ondernamen, als de deelnemers die tientallen keren het hoge noorden bevoeren. Daarnaast schenkt hij expliciet aandacht aan walvisreders en -rederessen die verantwoordelijk waren voor de organisatie van de reizen.
Andere culturele aspecten
De verstrekte informatie biedt ook inzicht in andere culturele aspecten van Nederland. Opium is hét kunst- en cultuurprogramma, met interviews en reportages, een artist in residence in ons Opium Atelier en een eigen Nachtkastje. Midden in de Atlantische oceaan ligt de archipel Kaapverdië (Cabo Verde). Hier worden de orkanen geboren, die jaarlijks de Caraïben en de VS teisteren. Van nature kennen de eilanden vele beperkingen. Wie hier leeft, moet volhardend zijn. Of je nu een geit, een mens of een schildpad bent, wil je hier een leven opbouwen, nieuw leven voortbrengen, dan zul je levenskracht moeten tonen. De onbetwiste hoofdrolspelers in de film zijn de zeeschildpadden, majestueus zwevend in de oceaan of juist extreem schattig en kwetsbaar op het strand, stelen zij de show. Deze eilanden zijn voor hen een van de belangrijkste broedplaatsen in de wereld. Zij leggen hun eieren op de stranden waar ze geboren zijn. Dit prehistorische dier speelt de hoofdrol in meerdere ontstaansmythes; de schildpad draagt de aarde of is zelf de aarde. Gedurende haar 60-jarige carrière navigeerde de grensverleggende Franse filmmaker en kunstenaar Agnès Varda (1928 - 2019), naadloos tussen fictie en documentaire, waarbij ze een breed scala aan onderwerpen aanboorde. Door haar eindeloze nieuwsgierigheid, intieme relatie tot haar onderwerpen en veerkracht inspireerde ze zowel vele generaties publiek als filmmakers. Nouchka van Brakel is een van velen die geïnspireerd werd door Varda. Van Brakel werd vooral bekend door de film Van de koele meren des doods, begin jaren tachtig.
Francine Oomen brak door met haar iconische Hoe overleef ik-serie, die uitgroeide tot klassiekers in de Nederlandse jeugdliteratuur en meerdere malen werd bekroond door de Nederlandse Kinderjury. Ze debuteerde in 1990 met een boek voor kleuters en schreef sindsdien ook succesvolle series als Lena Lijstje, Ezzie, Sam en Beer en Pip. In 2023 kwam de Hoe Overleef Ik serie terug. Hoe zou het zijn om Napoleon Bonaparte te interviewen aan de vooravond van de Slag bij Waterloo? Of Vincent van Gogh in zijn Antwerpse studentenkamer? Arnout Hauben reist in de VPRO tv-serie Interview met de geschiedenis terug in de tijd en spreekt historische grootheden op sleutelmomenten in hun leven, toen ze te gast waren in Nederland of België. In Het zeeheldenboek schrijft Ronald Prud’homme van Reine over de veertig ‘populairste’ Nederlandse zeehelden uit de zeventiende eeuw. Naast bekende figuren als De Ruyter en Tromp is er ook aandacht voor onbekende zeehelden als Joris de Caullery, geschilderd door Rembrandt, Isaac Sweers, Jan van Brakel en Johan Evertsen de Oude Zeeland.
Superhelden lijken ver weg van ons te bestaan, maar soms kunnen ze juist verrassend dichtbij ons zijn. Dat laat Martijn Blekendaal zien met zijn nieuwe documentaire The Invisible Ones. Via verschillende verhaallijnen onderzoekt Martijn hoe mensen in het echte leven onzichtbaar zijn, willen zijn of moeten zijn. Van buitenbeentjes die zich ongewenst voelen of simpelweg verlegen zijn, tot buitenstaanders die opgejaagd worden vanwege hun huidskleur, afkomst of religie. The Invisible Ones ging vorig jaar in première op IDFA en ontving daar een Special Mention in de categorie Jeugdfilm 9-12 jaar, en werd genomineerd voor Best Dutch Film Award IDFA 2024. In haar nieuwe boek Mannen neemt acteurskind Annemarie Oster ons mee op een wervelende reis door haar leven, waarin mannen een centrale rol spelen. Annemarie Oster (1942) werd van jongs af omringd door de theater- en mediawereld. Na de Toneelschool Amsterdam begon ze haar carrière als omroepster bij de VPRO-radio. Ze verwierf al snel bekendheid door een eigen televisieprogramma, en werkte jarenlang mee aan het populaire tv-programma Hadimassa. Naast haar acteerwerk schreef Oster Een moeder van niks, over haar ervaringen met het moederschap, de verhalenbundel Hoe moet je kijken? en de biografie Een vrouw om achterna te reizen. In haar recentere werk Mantelliefde beschrijft zij haar leven als mantelzorger voor haar zieke echtgenoot. Ook was ze jarenlang columnist bij de Volkskrant. Deze week verschijnt De nieuwe weg, Bax's zintuiglijke debuutroman. Een verhaal met Twin Peaks-achtige sfeer en magisch realistische elementen, als het Macondo van Gabriel García Márquez in Friesland. De nieuwe weg is een verhaal over een periode die tegelijkertijd lang vervlogen en heel dichtbij is.
Lees ook: Van talent tot televisie: Andy van der Meijde
Ooit lag Holwerd aan zee. Als onderdeel van een handelsroute en dankzij de vruchtbare grond rondom floreerde het Friese dorpje. Het groeide bijna uit tot een stad, maar na talloze overstromingen werden dijken opgeworpen die de levensader van Holwerd langzaam dichtknepen. Jongeren trokken weg, de middenstand verdween, werkgelegenheid nam af. In Zo zingt de pijn onderzoekt schrijver Aya Sabi of intergenerationeel trauma om te zetten is in intergenerationele troost. Een poëtische, helende zoektocht, uit het hoofd en in het lijf, naar een gevoel van veiligheid in het hier en nu. Als er talloze generaties aan traumatische herinneringen in ons vastzitten, dan zit er zeker ook een meervoud van generaties aan troost in ons lichaam. Kunnen we van trauma naar troost bewegen? Wanneer heb je als kind recht op de liefde van een ouder. Mirjam Suzanne Liesker studeerde in 2023 af aan de Schrijversvakschool. Docenten beschreven haar als een autodidact met een eigenzinnige, rauwe schrijfstijl, met humoristische observaties.
Brecht van Hulten in gesprek met Roosje Klap, directeur van Noorderlicht Groningen. In de editie van 2025 richt de Noorderlicht Biënnale zich op de verstrengelde relatie tussen technologie, ecologie en samenleving. De razendsnelle technologische vooruitgang heeft diepgaande impact op biodiversiteit, sociale structuren en ons gedeelde verleden. Ray Fuego, geboren als Rayvel Pieternela op 17 mei 1996, groeide op in Amsterdam-Zuidoost. In 2013 werd hij medefounder van het SMIB-collectief, wat een hoeksteen van zijn creatieve reis is geworden. Als artiest heeft Fuego zichzelf meerdere keren opnieuw uitgevonden, als deel van verschillende rapformaties en als frontman van de rock/punkband Ploegendienst. Hij zet zich in voor verschillende maatschappelijke projecten, waaronder het Brainwash Festival, waar hij zijn visie op kunst en maatschappij deelt. Daarnaast is hij betrokken bij de VPRO Club Lees, waar hij jongeren aanmoedigt om kritisch na te denken en te lezen. Photo League was een collectief vooruitstrevende fotografen in New York, die het dagelijks leven en de sociale ongelijkheid vastlegde in deze stad. De expositie toont werk van bekende fotografen als Weegee, Walter Rosenblum, Berenice Abott en Lisette Model. Ook belicht de tentoonstelling de rol van Joodse en vrouwelijke fotografen binnen de Photo League. Thomas interviewde schrijvers die in 1977 een zelfportret tekenden voor De Revisor - en schreef daarmee onbedoeld een halve eeuw heerlijke literatuurgeschiedenis. Met o.a. Judith Herzberg, Jan Siebelink en Mensje van Keulen. Thomas Heerma van Voss brak dit jaar definitief door met zijn roman Het archief, die op de shortlist van de Boon Literatuurprijs en de longlist van de Libris Literatuur Prijs belandde.
Lees ook: Een carrière van Gouda tot Qatar: Sven van Beek
tags: #piet #veldman #voetballer #biografie