De Nederlandse hockeyvrouwen, ook wel bekend als de Oranje Dames, hebben op de Olympische Spelen van Parijs geschiedenis geschreven door de gouden medaille te veroveren. Deze overwinning markeert een uniek moment in de Nederlandse hockeygeschiedenis: voor het eerst staan beide Oranje-teams op dezelfde Spelen op het hoogste podium. De ploeg prolongeerde hiermee hun titel van Tokio, door in de finale China na shoot-outs te verslaan. De finale eindigde in een 1-1 gelijkspel, waarna een bloedstollende shoot-outserie volgde.
Bloedstollende Finale en Heldenrol voor Veenendaal
De shoot-outserie werd een memorabel moment, waarin Oranje-keeper Anne Veenendaal een hoofdrol opeiste. Ze stopte drie shoot-outs van China, een prestatie die deed denken aan Pirmin Blaak, die 24 uur eerder hetzelfde deed voor de Oranjemannen tegen Duitsland. Voor Oranje scoorden Pien Sanders, Maria Verschoor en Marijn Veen. Nadat Veenendaal de beslissende shoot-out van Ning Ma pakte, barstte er een orkaan van gejuich los van de tribunes. Veenendaal stormde naar de hoek van het Stade Yves-du-Manoir en schreeuwde het uit, gevolgd door de feestende Oranje-speelsters. Ze schreeuwden, juichten en huilden, alle spanning van twee zware weken kwam eruit.
Het was een sprookje voor Veenendaal, die jarenlang de nummer 2 was achter Josine Koning. Bondscoach Paul van Ass sprak echter zijn vertrouwen in haar uit, overtuigd dat Veenendaal iets extra’s kon brengen. En dat deed ze, op het moment dat Nederland haar het hardst nodig had.
Dominantie in de Hockeywereld
De gouden medaille in Parijs is een nieuwe kroon op een machtsvertoon van de Oranje Dames dat in het internationale hockey, maar zelfs in de mondiale sport, zijn weerga niet kent. Sinds de gewonnen WK-finale van 2014 zijn de Nederlandse hockeyvrouwen nagenoeg onverslaanbaar. Sindsdien werden alle grote titeltoernooien gewonnen door de vrouwen in de oranje tanktops. De enige smet op het gouden blazoen is de zilveren medaille op de Spelen van Rio de Janeiro, toen Groot-Brittannië Oranje versloeg na shoot-outs.
Moeizame Weg naar Goud
Moeizaam knokte Oranje zich dit olympische toernooi door de poulefase. Niet qua resultaat, want alleen Duitsland maakte het Nederland in de score moeilijk. Maar wel in het spel. Dat was nooit ontspannen. Pas in de halve finales zagen we voor de rust een glimp van een bevrijd Oranje, dat aartsvijand Argentinië kansloos liet. De klap van de bal waardoor Joosje Burg tegen de grond ging, maakte een einde aan het frivole spel van Oranje en betekende ook voor de Bossche spits game over. Ze kwam in het tweede helft nog wel even in het veld, maar werd tijdens het duel met China vervangen door Pien Dicke. Dicke, spits van SCHC, maakte dus haar olympische debuut in de finale. Ze zag dat Oranje prima aan het duel met China begon. De Aziatische tegenstander werd direct onder druk gezet en Nederland controleerde de wedstrijd. Maar het spel van Oranje werd al snel slordiger. En het moet gezegd, de Chinese speelsters verdedigden ijzersterk en zaten er vaak met een stick tussen.
Lees ook: Olympisch waterpolo onder de loep: kritiek en analyse.
De Chinese speelsters, onder leiding van oud-Oranje-bondscoach Alyson Annan en assistent Taeke Taekema, kwamen verrassend op voorsprong. Via de achterlijn kon een Wen Dan ongestoord ontsnappen, ze legde de bal bij de eerste paal waar Yi Chen attenter reageerde dan verdediger Renée van Laarhoven en de bal in de lange hoek tikte. Een handtekening waar je met hoofdletters de naam van Annan onder kunt zetten. Voor de tweede keer dit toernooi moest de regerend olympisch kampioen in de achtervolging. Nederland moest even bijkomen van die tegenslag, maar leek binnen vijf minuten op gelijke hoogte te komen. Xan de Waard omspeelde geweldig drie, vier tegenstanders, maar zag haar doelpoging stranden op de uitstekende goalie Jiao Ye. Oranje was uit een strafcorner van Frédérique Matla nog dichter bij de gelijkmaker. Op dat moment was het echter al het tweede kwart en was Nederland nog niet veel verder gekomen dan wat halve kansen.
Vertrouwen en Doorzettingsvermogen
Ondanks de 0-1 achterstand was Van Ass in de rust nog vol vertrouwen. ‘We spelen goed. Het is wachten op een goal van Nederland. Dat drukken deed Oranje na rust ook wel, maar doelpunten bleven uit. Halve kansen waren er wel, maar nooit was er de ruimte om eens lekker uit te halen. Maar het moet gezegd: Oranje gaf niet op. De bijna vijftienduizend fans op de tribune begrepen dat de speelsters alle steun konden gebruiken. Felice Albers, een van de sterren van Tokio, nam haar ploeg bij arm. Ze haalde een strafcorner en China raakte haar videorefferal kwijt. Opnieuw zat Jansen op de bank en gooide Matla de bal via een Chinese stick naast het doel. Het was einde derde kwart. De tijd begon te dringen voor Oranje.
Yibbi Jansen: Strafcornerspecialist
Nog vijftien minuten. Maar zoals ze vaak dit toernooi was daar topscorer Yibbi Jansen. In het veldspel van Oranje straalt ze niet altijd, maar o wee als die bal op de kop van de cirkel ligt. Dan is zij de grote specialist van dit olympische hockeytoernooi. Is niemand ter wereld zo goed als de geboren Brabantse. Halverwege het vierde kwart was het raak. De bal klapte op de plank en gejuich in het veld en op de tribunes dat volgde was nog niet zo groot bij de Oranje Dames dit toernooi. Halverwege het vierde kwart pushte Jansen de bal laag in de hoek (1-1).
Oranje drukte door. De Chinezen moesten achteruit. De tijd tikte weg. Met nog twee minuten te gaan een nieuwe corner. Weer Jansen. Zou het? Nee. Was er nog tijd? 1 minuut. China had de bal. Strafcorner tegen. Nee, toch niet. Nog een kans voor China. Mis. Shoot-outs moesten de beslissing brengen. Annan juichte al. Alsof ze had gewonnen. Maar dat had Oranje ook gedaan, Zo werd duidelijk. Met Anne Veenendaal in de hoofdrol.
Succesvolste Hockeyland op de Spelen
Nederland is dankzij de twee olympische titels van Parijs het succesvolste hockeyland in de geschiedenis van de Spelen geworden. De teller staat nu op acht gouden, zes zilveren en zes bronzen medailles. India won ook acht keer goud (voor het laatst in 1980 en alleen door de mannenploeg) en daarnaast één keer zilver en vier keer brons.
Lees ook: Volleybaluitdagingen na de Spelen van 2012
Historisch Perspectief en Eerdere Triomfen
Na de gouden medaille bij de Olympische Spelen in Beijing 2008 raakten de Nederlandse hockeysters hun onaantastbare positie langzaam kwijt. De Argentijnse vrouwen bleken steeds vaker de bovenliggende partij en namen de macht over, door de winst van de wereldtitel in 2010 in Rosario. Onder leiding van bondscoach Max Caldas, die de ontslagen Herman Kruis na het WK opvolgde, vond Oranje langzaamaan de weg omhoog. Voor 16.000 toeschouwers in de Riverbank Arena was het Nederlandse team met 2-0 te sterk voor Argentinië. Na een tegenvallende eerste helft, waarin beide landen weinig risico's namen, maakte Oranje na rust het verschil. Carlien Dirkse van den Heuvel opende de score. Haar levenspartner Maartje Paumen besliste het duel door de bal uit een strafcorner hoog en hard in het doel te slaan. "Zij hebben fenomenaal gespeeld'', zei Caldas over de speelsters van Oranje. "Ik heb nooit getwijfeld. We speelden degelijk in het toernooi, maar het was wachten tot individuen zouden opstaan om het niveau omhoog te krikken. De Argentijn begon begin 2011 bij de hockeybond. Hij maakte een speciaal trainingsprogramma en bracht met zijn hockeysters veel tijd door op sportcentrum Papendal. Bij de naburige Arnhemse hockeyvereniging Upward werd een kopie van het Londense veld aangelegd, in opvallend blauw, met roze stroken aan de zijkanten. "De speelsters en ik hebben elkaar recht in de ogen gekeken. We hebben afgesproken wat we wilden bereiken en wat we ervoor wilden doen. Nederland trof de Argentijnse vrouwen na de verloren WK-finale van 2010 nog een paar keer. Bij de Champions Trophy in 2011 was het team van Caldas de sterkste, maar de tijdens de laatste editie van dat toernooi moest Oranje de zege toch weer aan de Zuid-Amerikaansen laten. "Mooier kan toch niet?'' zei aanvalster Kim Lammers, die zowel in 2004 als 2008 buiten de selectie van Oranje werd gelaten en op 31-jarige leeftijd alsnog de olympische titel pakte. "Er zat best wat spanning op. En we moesten geduldig blijven, dat was erg belangrijk. We hebben onze momenten afgewacht en echt als een team gespeeld. Hier heb ik acht jaar lang voor geknokt.
Individuele Verhalen en Teamgeest
Plotseling kreeg aanvoerder Eva de Goede na de gewonnen olympische finale tegen Argentinië (3-1 winst) een telefoon in haar handen geduwd. ‘Dat was een erg speciaal moment. Kort, maar lief. Het was geweldig om met hem te mogen praten. De Goede is nu drievoudig olympisch kampioen. Behalve de Olympische Spelen van Tokio won ze ook die van Beijing (2008) en van Londen (2012). Op haar cv staat tevens de zilveren medaille van Rio de Janeiro. Datzelfde palmares heeft Lidewij Welten, voor wie dit ook haar vierde Spelen waren. Drie weken geleden, vlak voor het begin van het olympisch toernooi, plaatsten De Goede en Welten allebei op Instagram een bijzondere post. Het was een post met daarin van elke Spelen waaraan ze deelnamen een foto van hen tweeën samen. De Goede: ‘Van de vier Olympische Spelen die we samen hebben gehockeyd, voelt deze voor Lidewij misschien extra speciaal, vanwege het werk dat ze heeft verricht om op tijd fit te worden. Ik ben zo blij voor haar. Voor ons, dat we samen onze vierde Spelen hebben kunnen hockeyen. Welten zat tweeëneenhalve maand geleden nog in zak en as toen ze tijdens de NK-finale een hamstringblessure opliep. ‘Mijn weg hiernaartoe was deze keer hobbeliger dan bij alle vorige Spelen. Dat maakt deze editie voor nu heel speciaal. Al weet ik niet hoe ik er later op terugkijk. Ik ben vooral heel trots dat ik hier gestaan heb. En hoe. Ik had de medische schijn tegen. Ik had er een wonder voor nodig, maar wonderen bestaan’, zei Welten, die doorgaat als international. ‘Of vier keer goud mijn doel wordt? Ha, ik denk het niet. Maar zeg nooit nooit. Eva de Goede aan de telefoon met Mark Rutte. Op een gegeven moment zat ik er vooral mentaal doorheen. Dat deed me erg veel pijn. Ook voor De Goede was het een bijzondere gouden plak, na haar sabbatical in het seizoen 2016/2017. ‘Voor mij is deze gouden medaille extra speciaal, zeker als je kijkt naar hoe ik de afgelopen jaren ben gegroeid als mens en als speelster. Op een gegeven moment zat ik er vooral mentaal doorheen. Dat deed me erg veel pijn. Fysiek zat het ook niet goed . Maar dat heb ik allemaal in een jaar opgelost. Ik ben volgens mij weergaloos teruggekomen. De speelsters van Oranje gaan op de foto met het shirt van Ireen van den Assem. De twee kampioenen gingen met de rest van het team na het veroveren van de olympische titel op de foto met een shirt van Ireen van den Assem. Welten: ‘Dat was een megaklap voor Ireen. Ze heeft ons symbolisch een shirtje meegegeven. Wanneer we het even wat minder ging, moesten we maar naar het shirtje kijken. Het hele toernooi heeft hij bij ons in de ruimte gehangen.
Eerdere Olympische Successen
De hockeysters bezorgden Nederland de zevende gouden medaille van de Olympische Spelen van Beijing 2008. Vrijdag 22 augustus waren de vrouwen in de finale met 2-0 te sterk voor gastland China. Voor de Nederlandse vrouwenploeg was het de tweede Olympische titel, na de primeur in 1984 in Los Angeles. In 2004 stond Oranje voor de tweede keer in de finale. Oranje toonde zich twee jaar later alsnog de beste hockeyploeg van de wereld, door in Madrid de wereldtitel te pakken. Maar de echte revanche was in de Olympische finale in Beijing. De winst betekende meteen het afscheid van aanvoerster Minke Booij. "Dit is een prachtig einde. Ik heb tien jaar genoten. Dit is de ultieme manier om te stoppen'', aldus Booij na ruim 220 interlands. "Het WK winnen was al onwerkelijk. Ook bondscoach Marc Lammers nam afscheid. Hij liet zijn ploeg met een goed gevoel achter. "Deze generatie gaat nog heel veel winnen. De hockeyselectie in Beijing bestond uit: Marilyn Agliotti, Naomi van As, Minke Booij, Wieke Dijkstra, Miek van Geenhuizen, Maartje Goderie, Eva de Goede, Ellen Hoog, Fatima Moreira de Melo, Eefke Mulder, Maartje Paumen, Sophie Polkamp, Lisanne de Roever, Janneke Schopman, Minke Smabers en Lidewij Welten.