In het moderne voetbal is de mogelijkheid om vijf keer te wisselen per wedstrijd een geaccepteerd en veelgebruikt fenomeen. Echter, dit was niet altijd het geval. De geschiedenis van het wisselen in het voetbal is een verhaal van geleidelijke acceptatie en aanpassing aan veranderende omstandigheden. Van de tijd dat wisselen simpelweg niet bestond tot de huidige situatie waarin coaches een breed scala aan tactische opties hebben, is er veel veranderd.
De Pioniersjaren: Voetbal zonder Wissels
In de begindagen van het internationale voetbal was het concept van wisselen onbekend. Een team begon met elf spelers en moest de wedstrijd met diezelfde elf uitspelen, ongeacht blessures of vermoeidheid. Een geblesseerde speler mocht het veld wel verlaten, maar er mocht geen vervanger in zijn plaats komen. Een vroeg voorbeeld van mogelijke fraude vond plaats op 10 april 1910, toen de tweelingbroers Anton en Arnold Hörburger betrokken waren bij een incident tijdens de wedstrijd Nederland tegen België. Arnold raakte geblesseerd, maar een ogenschijnlijk herstelde Arnold verscheen in de tweede helft weer op het veld. De Belgen vermoedden dat Anton zijn broer had vervangen, wat destijds tegen de regels was.
De Introductie van de Legale Wissel
Decennia later begon de legale wissel gestaag zijn intrede te doen. In september 1951 werden in Nederland de eerste wissels toegestaan, zij het in beperkte vorm. Het Nieuwsblad van het Noorden schreef dat de keeper de hele wedstrijd vervangen mocht worden als hij geblesseerd raakte, en dat er maximaal twee andere spelers vervangen mochten worden. Zestien jaar later, in 1967, verviel de regel dat alleen geblesseerde spelers vervangen mochten worden. Vanaf dat moment mocht er naar willekeur gewisseld worden.
Kritiek en Acceptatie
Niet iedereen was blij met deze ontwikkeling. Dirk Nijs, voorzitter van de scheidsrechterscommissie van de KNVB, uitte zijn zorgen over de toenemende professionalisering van het voetbal. Hij vreesde dat coaches te veel invloed zouden krijgen op het wedstrijdverloop en dat het voetbal "circusachtig" zou worden. Vandaag de dag is de situatie compleet anders. Coaches die niet op tijd wisselen, krijgen zware kritiek te verduren. De internationalisering en commercialisering van het voetbal hebben ervoor gezorgd dat het beïnvloeden van een wedstrijd met verse spelers als essentieel wordt beschouwd.
De Vijf Wissels Regel: Een Kind van de Coronacrisis
De meest recente grote verandering in het wisselbeleid is de invoering van de vijf wissels regel. Deze regel werd in mei 2020 tijdelijk ingevoerd door de IFAB (International Football Association Board) als reactie op de coronapandemie. Het doel was om spelers te ontlasten tijdens het drukke speelschema dat door de pandemie was ontstaan. De regel werd later meerdere malen verlengd en is nu definitief in de spelregels opgenomen.
Lees ook: Korfbalregels: Wat is er nieuw?
De Voordelen en Nadelen van Vijf Wissels
De vijf wissels regel heeft zowel voor- als nadelen. Een van de belangrijkste voordelen is dat het coaches meer mogelijkheden biedt om de wedstrijd te beïnvloeden. Ze kunnen vermoeide spelers vervangen, tactische veranderingen doorvoeren en jonge talenten de kans geven om ervaring op te doen. Bovendien kan de regel bijdragen aan de gezondheid van de spelers, doordat ze minder belast worden. Er zijn echter ook nadelen. Sommige critici beweren dat de regel het spel vertraagt en dat het kleinere clubs benadeelt, omdat zij vaak minder brede selecties hebben dan de topclubs. Ook kan het leiden tot meer tactische verstoringen en minder ritme in het spel.
De Uitvoering van de Vijf Wissels Regel
De vijf wissels regel is aan bepaalde voorwaarden gebonden. Tijdens een reguliere wedstrijd mag elk team maximaal vijf spelers wisselen, verdeeld over maximaal drie wisselmomenten. Wisselen mag ook tijdens de rust. In wedstrijden met een verlenging mag elk team één extra speler wisselen en krijgt het één extra wisselmoment. Als een team niet alle wissels of wisselmomenten heeft gebruikt tijdens de reguliere speeltijd, mogen deze worden gebruikt tijdens de verlenging.
Wisselen in het Amateurvoetbal
De regels voor het wisselen in het amateurvoetbal zijn vergelijkbaar met die in het betaald voetbal. Bij de senioren en de oudste jeugdcategorieën in de categorie A mogen teams vijf keer wisselen, verdeeld over drie wisselmomenten. In de jeugdcategorieën JO15 t/m JO17 divisies mogen er zeven wisselbewegingen worden gemaakt, eveneens verdeeld over drie wisselmomenten.
De Witte Wissel: Extra Bescherming bij Hoofdletsel
Naast de reguliere wissels is er ook de mogelijkheid van een extra wissel bij een vermoeden van een hersenschudding, de zogenaamde "witte wissel". Deze regel werd in het seizoen 2021/22 getest en maakt het mogelijk om een speler met hoofdletsel te vervangen zonder dat dit ten koste gaat van de reguliere wissels. De tegenstander mag in dat geval ook een extra wissel toepassen.
De KNVB en Nieuwe Regels
De KNVB is constant bezig met het evalueren en aanpassen van de regels om het voetbal aantrekkelijker en eerlijker te maken. Zo mogen in de Eredivisie en de Keuken Kampioen Divisie alleen de aanvoerders nog met de arbitrage spreken, worden gestaakte wedstrijden zo snel mogelijk uitgespeeld en wordt de blessuretijd in het stadion zichtbaar gemaakt.
Lees ook: Wisselen tijdens beslissende momenten
De Toekomst van het Wisselen
Het is moeilijk te voorspellen hoe het wisselbeleid in de toekomst zal evolueren. Sommigen pleiten voor permanente wissels, zoals in het zaalvoetbal, terwijl anderen vinden dat de huidige regels voldoende zijn. Wat wel zeker is, is dat het wisselen een belangrijk onderdeel van het moderne voetbal is geworden en dat het een grote invloed heeft op de tactiek en het wedstrijdverloop.
#