De Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB) heeft een lange en rijke geschiedenis, die teruggaat tot het einde van de 19e eeuw. Een belangrijk onderdeel van deze geschiedenis is de evolutie van het KNVB logo, dat door de jaren heen verschillende veranderingen heeft ondergaan. Van de eerste zwart-wit emblemen tot de moderne, kleurrijke logo's van vandaag, het KNVB logo weerspiegelt de veranderende tijden en de groei van het Nederlandse voetbal.
De Oprichting en Vroege Jaren
Op 8 december 1889 werd de Nederlandschen Voetbal- en Athletischen Bond (NVAB) opgericht door Pim Mulier. In 1895 veranderde de naam in Nederlandse Voetbalbond (NVB), nadat de atleten zich hadden afgescheiden. In deze vroege jaren was het logo van de NVB een eenvoudig zwart-wit ontwerp, vaak met de Nederlandse leeuw als centraal element.
In 1929, ter ere van het veertigjarig jubileum, kende koningin Wilhelmina de NVB het predicaat 'koninklijk' toe. Daarmee was de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond een feit.
De Intrede van Betaald Voetbal
Een belangrijke ontwikkeling binnen Nederland was de intrede van het betaald voetbal. In de naoorlogse periode hield de KNVB aanvankelijk nog de boot af. Nederlandse topspelers kozen daarom steeds vaker voor een lucratief avontuur in een buitenlandse competitie waar wel betaald werd. Spelers die hun carrière over de grens vervolgden, kwamen niet in aanmerking voor het Nederlands elftal.
Begin jaren vijftig werd de roep om de invoering van betaald voetbal in ons land steeds luider. Uit protest werd er zelfs een 'wilde' voetbalbond opgericht. Tien clubs namen sloten zich aan bij deze Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB). Uiteindelijk ging de KNVB overstag.
Lees ook: Wat symboliseert het BNO Wedstrijd Logo?
Memorabele Momenten en Ledengroei
Andere memorabele momenten uit de geschiedenis van de KNVB zijn onder meer de eerste interland van het Nederlands elftal in 1905 en de Europese titel in 1988 in West-Duitsland. Het Nederlands vrouwenelftal kroonde zich in 2017 in eigen land eveneens tot het beste team van Europa. Ook 1971 is een historisch jaartal. In dat jaar werd vrouwenvoetbal een officieel onderdeel van de KNVB.
Opmerkelijk is verder de enorme ledengroei door de jaren heen. In 1889 telde de net opgerichte voetbalbond 250 leden. Veertig jaar later - in 1929 - was dit aantal gegroeid tot ruim 65.000. In 1978, bijna een halve eeuw later, passeerden we als eerste sportbond van Nederland de legendarische grens van één miljoen leden. In 2016 stond de teller op 1.231.561 leden. Met dit aantal is de KNVB groter dan ooit. Het aantal vrouwelijke leden passeerde in 2016 voor het eerst de grens van 150.000.
De Nederlandse Leeuw: Een Constant Symbool
De Nederlandse leeuw is al sinds 1907 een vast onderdeel van het voetbalshirt geworden en sindsdien nooit meer verdwenen. De klassieke leeuw staat daarbij voor belangrijke Nederlandse waarden als eenvoud, eer en eenheid.
In de jaren zestig en zeventig werd de leeuw ook al prominent afgebeeld, maar altijd in het zwart. De afgelopen jaren pronkte enkel de gekroonde kop van de leeuw op het tenue. In 2014 werd de trotse leeuw dominant aanwezig; wit en vergroot afgebeeld om de trots van Nederland en de spelers te vertegenwoordigen. Er is bewust gekozen voor een klassiek en ‘clean’ design waar het nieuwe embleem duidelijk uitspringt.
Van Embleem naar Logo
Het Nederlands elftal draagt in 1907 voor het eerst een oranje shirt met daarop de NVB (Nederlandsche Voetbal Bond) zegel met de Nederlandse leeuw. In 1929 krijgt de voetbalbond officieel het predicaat ‘Koninklijk’ en zo verandert de NVB leeuw in een Koninklijke leeuw. Een lange tijd blijft dit een leeuw op een groot embleem met kroon, zwaard en pijlenbundel. Begin jaren tachtig wordt de naam KNVB voor het eerst onder de leeuw geplaatst; dit beeldmerk is sindsdien gehandhaafd. In de hierop volgende jaren verandert de leeuw in een modern logo op een iconisch tenue: het Oranje-Wit-Oranje.
Lees ook: Wat symboliseert het logo van de KNVB Amateursectie?
In 1996 wordt het embleem geminimaliseerd tot een zakelijk beeldmerk en teruggebracht tot een kop van een leeuw met kroon. Dit logo wordt in augustus 1996 - direct na het EK - gepresenteerd bij de oefeninterland tegen Brazilië in de nagelnieuwe Amsterdam ArenA.
Het Jubileum van 2014
Ter ere van het 125-jarig jubileum in 2014 heeft de KNVB een speciaal embleem laten ontwerpen. De bond vereert met deze nostalgische leeuw de authentieke en gedurfde speelstijl van Oranje. Dit symboliseert tevens een nieuw tijdperk in het Nederlandse voetbal en weerspiegelt de kernwaarden van het team: eenvoud, trots en eenheid.
Het uitgangspunt voor het nieuwe tenue was een tijdloze leeuw die het verleden en de toekomst samenbrengt. Het traditionele embleem is daarom afgebeeld in fris wit dat staat voor de toekomst van het Nederlandse voetbal. Onder het embleem staat het oprichtingsjaar 1889 van de KNVB vermeld naast het jaartal 2014, om zo het 125-jarig bestaan van de bond te memoreren.
KNVB Campus en de Galerij
De KNVB Campus in Zeist herbergt vele historische schatten uit het rijke verleden van de voetbalbond, opgericht in 1889. In de rubriek KNVB Galerij krijgen ‘verborgen’ memorabilia van de KNVB Campus de aandacht die ze verdienen. Eerder verschenen in deze serie onder meer Het schilderij van Pim Mulier, een uniek zwart-wit tenue van het Nederlands elftal en een door Louis van Gaal gesigneerde vaan. De beeldengroep herinnert aan de opening van het KNVB Sportcentrum in 1965.
De KNVB viert op 8 december 1964 zijn 75-jarig bestaan. Namens alle leden van de bond gaat een cadeaucommissie onder leiding van J. Jaspers op zoek naar een passend cadeau. Men komt in contact met de Amsterdamse beeldhouwer A. Schalle, die een beeldengroep ontwerpt, bestaande uit drie voetballers in verschillende houdingen.
Lees ook: Honkbal in Nederland
Het Voetbalshirt: Meer dan een Kledingstuk
Het voetbalshirt is zoveel meer dan alleen een shirt dat gedragen wordt tijdens een voetbalwedstrijd. Zoveel meer dan een kledingstuk dat zorgt voor een uniforme uitstraling van het elftal dat het veld betreedt. Het tricot staat voor een roemrijke clubgeschiedenis en wordt gesymboliseerd via het aanbeden clublogo. Het voetbalshirt verenigt de achterban van elke club of voetbalnatie. Het is het voetbalshirt waarmee je laat zien voor welke club je bent. Waar je een persoonlijke band mee hebt en nog jaren mee verbonden voelt. De echte supporter voelt zich emotioneel betrokken met de club, maar ook met het shirt. Met het logo en de geschiedenis daarachter. Met de clubkleuren die in het driedelige tenue zijn verwerkt. Met anderen die dezelfde passie delen.
Voetbalshirts zijn uniek en nemen ons terug naar een onvergetelijke wedstrijd of een historisch doelpunt. Het lichtblauw van Napoli doet ons denken aan Diego Maradona, Johan Cruijff staat voor oranje, terwijl hij ook het legendarische gezicht is van rugnummer 14 . Elk shirt is speciaal. Achter elk shirt schuilt een prachtig verhaal.
De Evolutie van het Voetbalshirt
De algemene veronderstelling is dat de sport is ontstaan in het Verenigd Koninkrijk. Het is ook het land waar de definitie van het voetbalshirt voor het eerst vorm krijgt. In Engeland om precies te zijn, rond de helft van de 19e eeuw. Aanvankelijk worden spelers enkel uit elkaar gehouden op basis van gekleurde petjes of sjaals. Daarnaast dragen ze lange witte broeken en shirts. Aan het einde van de 19e eeuw stijgt echter de vraag naar gekleurde uniformen om voetballers zo beter uit elkaar te houden. Dan verwijzen de gebruikte kleuren nog naar de overkoepelende organisatie waartoe de voetbalploeg behoorde. In deze periode zijn dat vaak de Britse universiteiten. Aanvankelijk staan er ook geen rugnummers op de shirts, deze vinden pas vanaf 1920 hun weg naar het veld. Vanaf nu zijn ook de media en supporters beter in staat om spelers van elkaar te onderscheiden.
Door de geschiedenis heen verandert het voetbalshirt in rap tempo. Met de opkomst van reclame in de jaren ’60 wordt het shirt steeds meer opgevuld; nu zijn ook sponsorlogo’s onvermijdelijk. Opvallende sponsornamen banen hun weg naar de borstkas, terwijl clubs de shirts beginnen te commercialiseren. Speciale replica edities worden in het leven geroepen die nu ook door fans kunnen worden aangeschaft. De Duitse club Eintracht Braunschweig tekent in 1973 als eerste een sponsordeal met alcoholproducent Jägermeister. Binnen de kortste keren volgen de andere voetbalclubs. Vandaag de dag worden alle ruimtes op het shirt benut: ook de mouwen, achterkant en zelfs de schouders worden bedrukt met commerciële uitingen.
De Betekenis van Kleuren en Logo's
Tijden veranderen en dat geldt ook voor het voetbalshirt. Elke keer dat het shirt wordt aangetrokken vindt dat bijzondere moment plaats. Het gevoel van trots en verbondenheid. Van eeuwige trouw en onvoorwaardelijke liefde. Maar er zijn een paar clubs voor wie het voetbalshirt nog meer lading heeft. Zo ook in de Spaanse hoofdstad Madrid. Niet alleen staat het maagdelijk witte shirt voor een indrukwekkende erelijst, ook schuilt er een hele historie achter het elegante shirt. Real Madrid is namelijk het letterlijke begin van het Spaanse voetbal en staat bekend als de Koninklijke. Het Real Madrid shirt geldt nog altijd als één van de mooiste shirts uit de voetballerij. Ruim zeshonderd kilometer verderop in Barcelona staat de ‘blaugrana’ kleur voor een beladen geschiedenis die vooral van politieke aard is. Op het shirt wordt dan ook de Catalaanse vlag gedragen in plaats van de Spaanse variant. Catalonië is geen Spanje. De burgers van de Catalaanse regio zijn geen Spanjaarden. Dat de Catalanen dit gevoel voor regionalisme zo fanatiek ondersteunen is het directe gevolg van de jarenlange onderdrukking van de regio tijdens het dictatoriale Franco-regime. Barcelona is voor de regio dan ook ‘Més que un club’, meer dan een voetbalclub en datzelfde geldt voor het shirt.
Aan de andere kant van de oceaan staat in het voetbalgekke Brazilië het kanariegele shirt ook voor veel meer dan alleen voetbal. Het shirt staat voor passie, levensvreugde en samba. Momenten dat alle drama en al het leed voor even kan worden vergeten. Het shirt waarin het Zuid-Amerikaanse land al vijf keer wereldkampioen werd; een nog altijd ongeëvenaard aantal. Het is de kleur die een land van meer dan 200 miljoen inwoners verenigt, van straatarm tot schatrijk.
Oranje: Een Nationale Kleur
Ook in Nederland voelen we ons verbonden met een kleur. Oranje staat inmiddels synoniem voor het Nederlands Elftal. Maar ook voor Koningsdag en alles wat met Nederland te maken heeft. Voor de oranje zee van doldwaze supporters in 1988. Toch is het shirt van het Nederlands Elftal niet altijd oranje geweest. Het Nederlands elftal speelt namelijk sinds 1907 met de kleur die vandaag de dag voor een ware volksgekte zorgt. Het eerste officiële duel van het Nederlands elftal is op 30 april 1905 in en tegen België. Op deze zondagmiddag vindt de aftrap om 15:00 plaats en betreden de internationals het veld in een wit shirt met rood-wit-blauwe banen. Het is pas twee jaar later, op 14 april 1907, tijdens de zesde officiële interland, dat de Nederlanders voor de eerste keer in een oranje shirt spelen - opnieuw tegen België en opnieuw in Antwerpen. Alle wedstrijden die vervolgens in deze periode tegen onze zuiderburen worden gespeeld, worden overigens gespeeld om een speciale trofee. Die beker heet voluit de Coupe Van den Abeele, maar wordt in de volksmond al snel omgedoopt tot ‘Het koperen Dingetje’. Deze wedstrijden vormen het begin van een rijke vaderlandse voetbalgeschiedenis.
Shirtsponsoring: Een Nieuwe Era
Inmiddels is shirtsponsoring niet meer weg te denken uit het voetbalshirt, maar er was een tijd voor de vercommercialisering van het voetbal. Shirtreclame is in Nederland sinds 1 juli 1982 toegestaan. De eerste tekenen van shirtreclame waren echter in de jaren ‘70 al zichtbaar, toen FC Volendam en Excelsior beide verkapte vormen van reclame op hun borst droegen. Een van de meest opvallende sponsoren in de Nederlandse voetbalgeschiedenis is Philips. Sinds de dag dat er officieel shirtsponsoring bestaat, prijkt Philips 34 jaar lang op de borst van PSV. Het elektronicabedrijf stond ruim honderd jaar geleden ook aan de basis van de oprichting van de Eindhovenaren en heeft daarom altijd een belangrijke rol gespeeld in de Brabantse regio. Na meer dan drie decennia de hoofdsponsor te zijn geweest, is het sinds het seizoen 2016/2017 voor het eerst dat er een andere sponsornaam op het shirt staat. En dat is best even wennen. Niet alleen voor de PSV-gezinde fan, maar voor elke voetbalsupporter in Nederland.
Ook FC Barcelona heeft een belangrijke stempel gedrukt op de geschiedenis van shirtsponsoring. Tot 1 juni 2011 weigerde de club principieel elke vorm van commerciële shirtsponsoring. De eerste keer dat er een sponsornaam op het shirt staat, is pas in 2005 als op de linkerarm het logo van TV3, een Catalaanse televisiezender, staat afgebeeld. In 2006 sluiten de Catalanen een vijf-jarige overeenkomst met Unicef, waarbij Barça de organisatie jaarlijks met een bedrag van 1,5 miljoen euro steunt. Hier is ook het huidige slogan, ‘Barça, Més que un club’, uit afgeleid.
De Invloed van Italiaanse Stijl
Voetbalshirts zijn door de jaren heen steeds mooier geworden. Modieuzer, strakker en stijlvoller. Hierbij zijn de voetbalshirts van Italiaanse clubs vaak net even stijlvoller dan de tenues van de andere teams. Spelers als Paolo Maldini, Francesco Totti en Andrea Pirlo hebben symbool voor de Italiaanse klasse gestaan. Tijdens een reis in de jaren zeventig naar de Verenigde Staten, zag de Italiaanse ondernemer Maurizio Pouchain de invloed van sport op de straatmode. Veel Amerikanen droegen namelijk kledingstukken met de naam van hun favoriete sportteam erop. In Europa was dat destijds nog ongekend, Pouchain zag mogelijkheden. Eenmaal terug in eigen land ging de zakenman meteen met zijn opgedane inspiraties aan de slag. In 1978 opende hij een kledingfabriek en zo was Pouchain Sportswear geboren. Daaropvolgend zocht hij contact met verschillende presidenten van Italiaanse voetbalclubs. Zijn boodschap was eenvoudig: de club moet de supporters meer opties bieden om de clubtrots uit te dragen. Ook na de wedstrijd en wel met een stijlvol shirt. Daarmee introduceerde Maurizio Pouchain de kracht van merchandising. Om zijn plan te laten slagen moesten de wedstrijdshirts wel een stuk mooier zijn dan de traditionele voetbalshirts. Destijds waren de voetbaltenues van de clubs eentonig en hadden deze vooral een functionele betekenis. Elk jaar zagen de tenues er vrijwel hetzelfde uit. Voetbalshirts moesten er voortaan modieuzer uitzien, die supporters ook in hun vrije tijd konden dragen.
De Moderne Voetbalwereld
Steeds meer wordt de voetballerij een wereld waarin sportieve, politieke en commerciële belangen elkaar vinden. De voetbalwereld is moderner en modieuzer geworden. Met internationale marketingcampagnes worden nieuwe collecties gelanceerd en ook derde tenues en trainingstenues worden steeds vaker als kans aangegrepen om geld binnen te slepen. De spelers die het veld opkomen zijn marketing producten en zijn het gezicht van de grootste merken op aarde. Een volwaardig voetbaltenue is ongekend belangrijk, zowel op sportief als commercieel vlak. Door de geschiedenis heen is het tenue echter verschoven van een functioneel uniform naar een hypermodern modeproduct. Het shirt oogt steeds strakker en sluit steeds meer op de lichaamsvormen aan. Mouwen en kragen maken handig ruimte vrij voor kleine details zoals slogans, clubwapens en andere icoontjes. Het broekje heeft inmiddels ook steeds meer andere verwijzingen zoals motiverende leuzen en betekenisvolle initialen. Voetbalsokken kennen flitsende details, voelen steeds comfortabeler aan en zijn voorzien van opvallende kleuren. Het moderne shirt is meer dan alleen een sportief uniform.
Vrouwenvoetbal en de Voetbalshirts
Op het moment dat merchandising steeds belangrijker wordt, groeit ook langzaam de aandacht voor vrouwenvoetbal. In de zeventiger jaren is Italië het eerste land met vrouwelijke professionele voetbalsters, al zij het op deeltijdbasis. Het eerste volledig professionele team voor vrouwen is het Amerikaanse nationale damesvoetbalelftal. Het duurt vervolgens tot 1991 voordat er in officieel verband competitievoetbal onder vrouwen wordt gespeeld. Het is in China waar voor het eerst een lokale competitie wordt ingevoerd. Een jaar later richt Japan in 1992 als eerste land een semi-professionele voetbalcompetitie voor dames op. In eigen land doet het vrouwenvoetbal in 1955 op amateurclubniveau haar intrede. Een jaar later wordt de eerste officieuze interland gespeeld door het Nederlands vrouwenelftal, die later bekend zouden komen te staan als ‘De Leeuwinnen’. Pas in 2007 wordt er een plan voor een Eredivisie voor Vrouwen door de KNVB gepresenteerd. Clubs als FC Twente en SC Cambuur tonen meteen interesse en op 29 augustus van datzelfde jaar gaat de Eredivisie voor vrouwen van start. AZ, FC Twente, FC Utrecht, Heerenveen, Willem II en Den Haag worden uitgekozen om het eerste seizoen te starten. In de loop der tijd varieert het aantal teams van de Eredivisie en worden er zelfs competities met België gespeeld. De groeiende interesse van vrouwen in voetbal heeft ook invloed op de voetbalshirts. Zo hebben voetbalshirts voor vrouwen een vrouwelijke snit, smalle belijningen en een strakke pasvorm.
Adidas vs. Nike: Een Strijd tussen Sportmerken
Twee sportmerken die al jaren een hoofdrol spelen in de wereld van voetbal merchandising zijn Adidas en Nike. De twee sportmerken lijken een steeds heviger wordende strijd te voeren in het al overvolle voetbal landschap. Nike en Adidas maken voetbalvedettes nog groter. Dankzij uitgebreide marketingcampagnes worden voetballers omgevormd tot moderne volkshelden. Het zijn voetbalspelers die worden verafgood en tot idolen worden gebombardeerd. In het laatste decennia vallen daarbij twee wereldsterren in een buitencategorie: Lionel Messi en Cristiano Ronaldo. Het zijn de hoofdrolspelers in een sportieve en commerciële rivaliteit. Het is een felle strijd tussen de twee grootste voetballers, clubs én sportmerken uit het moderne voetbal. Messi tegen Ronaldo, Barça tegen Real, Adidas tegen Nike. Opvallend daarbij is dat Messi bij zijn club in het Barcelona shirt van Nike speelt en bij Argentinië juist in het tricot van Adidas voetbalt. Bij Cristiano Ronaldo is dat uitgerekend andersom. De Portugese vedette speelt in clubverband in een wit Adidas shirt, terwijl hij in het Nike shirt van Portugal zijn interlands speelt. Het merk voetbalschoenen dat door de spelers wordt gedragen is een eveneens interessante kwestie. Zo speelt Messi op de voetbalschoenen van Adidas en Ronaldo op Nike schoenen. Het omgekeerde zou voor nu even ondenkbaar zijn. Hoe de meningen ook mogen luiden, het blijft in ieder geval een boeiende strijd. Op elk vlak. Een titanenstrijd tussen de twee beste spelers op aarde. De nummer 10 en de nummer 7. Een onophoudelijke vergelijking die soms even verveelt, maar toch ook niet. Stiekem blijft iedereen wel de vergelijking maken tussenbeide. Het is een vergelijking die onder het vergrootglas wordt gehouden door de kledingsponsoren Nike en Adidas.
Terug naar de Basis
Ondanks alle hypermoderne technieken en flitsende kleuren neigen we soms ook weer even naar vroeger. Simpele, zwarte voetbalschoenen bijvoorbeeld. Maar ook eenvoudige voetbalshirts zoals die ooit eens bedoeld waren. We snakken naar de tijd dat voetbalshirts uit karaktervolle verticale banen bestonden en enkel een clublogo op de borstkas bevatten. Een tijd van zwart-witte designs en effen voetbalshirts. Voetbalshirts die nog altijd symbool staan voor dat onvergetelijke seizoen en ons voor even doen wegdromen. Het retros…
tags: #logo #knvb #zwart #wit #geschiedenis