Laterale heuppijn, pijn aan de buitenzijde van de heup, is een veelvoorkomende klacht bij sporters, vooral bij hardlopers, wielrenners en andere atleten die intensieve beenbewegingen uitvoeren. Deze pijn kan je prestaties ernstig beïnvloeden en kan zonder de juiste behandeling langdurig aanhouden. Het is belangrijk om de oorzaak van de pijn vast te stellen, zodat deze gericht kan worden aangepakt.
Wat is Laterale Heuppijn?
Laterale heuppijn verwijst naar pijn aan de buitenkant van de heup. Dit gebied omvat verschillende spieren, pezen en de bursae (slijmbeurzen) die belangrijk zijn voor de stabiliteit en beweging van het heupgewricht. Wanneer deze structuren geïrriteerd of ontstoken raken, kan dit leiden tot pijn, stijfheid en zelfs zwakte in de heup. Laterale heuppijn wordt ook wel eens onder een ‘trochanter major pijnsyndroom (GTPS) genoemd. Dit is een verzamelnaam voor pijnklachten aan de buitenkant van het dijbeen en kan verschillende oorzaken hebben. Vroeger werd er gedacht dat pijnklachten aan de zijkant van de heup veroorzaakt werden door een slijmbeursontsteking. Soms is dit wel het geval, maar dan is de slijmbeursontsteking het gevolg van de peesoverbelasting. En niet een op zichzelf staand probleem. Een peesoverbelasting kan ontstaan door te veel belasten in korte tijd. Speelt deze overbelasting gedurende een langere periode dan treedt vaak ook slijtage van de pezen op.
Veelvoorkomende oorzaken van laterale heuppijn bij sporters
Laterale heuppijn kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. Hier zijn enkele van de meest voorkomende oorzaken bij sporters:
- Overbelasting: Sporters die hun heupen herhaaldelijk belasten, zoals bij hardlopen, springen of fietsen, lopen risico op overbelastingsblessures. Het kan mogelijk zo zijn dat door het herhaaldelijk uitvoeren van dezelfde bewegingen irritatie van de slijmbeurs, spieren of pezen ontstaat. En als je spieren niet voldoende kracht hebben om de sportintensiteit aan te kunnen, kan er te veel druk op de zijkant van de heup ontstaan en kan dit leiden tot pijnklachten.
- Zwakke bilspieren: Zwakke bilspieren kunnen leiden tot overbelasting waardoor andere spieren en pezen harder moeten werken om de heup stabiel te houden. Dit kan leiden tot overbelasting en pijn.
- Niet-optimale houding of beweging: Een niet optimale houding of beweging tijdens het sporten, kan een oorzaak zijn dat spieren en pezen rondom de heupen extra belast worden. Dit kan op den duur ook leiden tot pijn.
- Direct letsel: Een vaak duidelijke oorzaak is een val of direct letsel aan de buitenkant van de heup. Dit kan ook de spieren, pezen of slijmbeurs irriteren en pijnklachten doen opwekken.
Symptomen van Laterale Heuppijn
De symptomen van laterale heuppijn kunnen variëren, maar vaak melden sporters de volgende klachten:
- Pijn aan de buitenkant van de heup die erger wordt bij activiteit, vooral bij lopen, hardlopen of traplopen.
- Gevoeligheid bij aanraking van de buitenzijde van de heup.
- Pijn bij langdurig liggen op de aangedane zijde.
- Beperkte heupbeweging en stijfheid, vooral na rustperiodes.
- Pijn rondom de botknobbel aan de zijkant van de heup, trochanter major genoemd. De pijn kan zich ook een beetje verder naar beneden, langs de zijkant van het bovenbeen, manifesteren.
- Pijn die optreedt bij druk op de zijkant van de heup, zoals bij het erop liggen tijdens slapen. Dit kan soms de nachtrust behoorlijk verstoren.
- Pijn die optreedt bij belasten, bijvoorbeeld tijdens langer wandelen of rennen. De pijn is meestal sluimerend of zeurend van aard, maar kan afhankelijk van de belasting ook als heftig worden ervaren.
- Plotselinge verergering van de pijn bij spontane bewegingen, zoals het opeens fors naar buiten stappen.
- Pijn aan de zijkant van de heup die optreedt als er na een tijdje lang zitten moet worden opgestaan.
Diagnose van Laterale Heuppijn
Meestal is het verhaal van iemand met pijn aan de zijkant van de heup duidelijk genoeg. Zeker als er ook lichamelijk onderzoek wordt uitgevoerd, waarbij de pijn aan de zijkant van de heup herkenbaar kan worden opgewekt. Dit wordt vaak gedaan door de pijn door drukken op de buitenzijde van de heup op te wekken. Ook wordt geprobeerd de herkenbare pijn op te wekken door weerstandstesten uit te voeren die de pezen aan de zijkant van de heup belasten.
Lees ook: Behandeling van kuitblessures bij voetballers
Lang niet altijd is het nodig om na het verhaal en lichamelijk onderzoek van iemand met pijn aan de zijkant van de heup aanvullend onderzoek te verrichten. Dan wordt er vaak een röntgenfoto van het bekken of de onderrug gemaakt om te kijken of hier een probleem zit, zoals artrose.
Behandeling van Laterale Heuppijn
De behandeling van laterale heuppijn hangt af van de onderliggende oorzaak, maar fysiotherapie is een essentieel onderdeel van het herstelproces.
- Fysiotherapie: Een fysiotherapeut kan oefeningen adviseren om de spieren rond de heup te versterken en de mobiliteit te verbeteren. Krachttraining van de bilspieren en de kernspieren is vaak een belangrijk onderdeel van de therapie om stabiliteit en kracht te verbeteren. Daarnaast kunnen manuele therapie, massage of stretching worden gebruikt om de spanning in de spieren te verminderen. Of kunnen deze therapievormen helpen om de mobiliteit van het heupgewricht te verbeteren. Ook kan de fysiotherapeut meedenken in het verminderen van activiteiten die de pijn veroorzaken, dit is cruciaal om de weefsels rond de heup de tijd te geven om te herstellen. Dit kan betekenen dat je tijdelijk minder loopt of fietst, of dat je alternatieve oefeningen doet om je conditie op peil te houden.
- Oefentherapie: Hierbij worden de spieren verbonden met de pezen aan de zijkant van de heup versterkt. Op deze manier vangen de sterkere spieren meer van de krachten op en worden de overbelaste pezen relatief ontlast. Het is sterk te adviseren de oefentherapie zeker 12 weken vol te houden en vrijwel dagelijks uit te voeren. In het begin is het verstandig de oefeningen met een fysiotherapeut door te nemen en deze voor follow-up te bezoeken. De oefeningen kunnen over het algemeen prima thuis worden uitgevoerd, nadat uitgelegd is hoe deze werken. Pijn vermindert vaak pas na een week of 8-10 goed trainen. Deze verbetering zet zich dan door na verloop van tijd. De eerste weken is te adviseren de oefentherapie op te bouwen naar 4-5 x per week. Na verloop van tijd is onderhoud van de oefeningen voldoende, wat vaak neer komt op 2-3 x per week trainen.
- Shockwave therapie: Shockwave is een apparaat, dat verschillende fysiotherapiepraktijken in huis hebben, en dat d.m.v. luchtdrukstootjes een effect heeft op de peescellen rondom de heup. De bedoeling van shockwave behandeling is dat de pijn minder wordt, onder andere door de kwaliteit van het weefsel wat te verbeteren. Te adviseren is ongeveer 5 behandelingen te ondergaan en na een week of 10 het effect te evalueren. Bijna altijd zal worden geadviseerd om samen met shockwave tegelijkertijd ook oefentherapie van de heupspieren te starten. Alleen als oefentherapie om welke reden dan ook niet mogelijk is, dan wordt alleen met shockwave begonnen (of eerst een injectie met corticosteroïden gegeven).
- Injectie met corticosteroïden: Enkele studies onderzochten wat het effect is van een injectie met corticosteroïden op pijn aan de zijkant van de heup. Het idee van corticosteroïden is om irritatie / ontsteking te remmen. Zeker bij een echte slijmbeursontsteking, die af en toe bij pijn aan de zijkant van de heup voorkomt, is deze injectie een serieuze overweging. Speelt een slijmbeursontsteking geen rol, dan wordt de corticosteroïden injectie minder snel geadviseerd. Bij verschillende soorten peesklachten in het lichaam is gebleken dat een injectie met corticosteroïden de peeskwaliteit niet verbetert en soms zelf verslechtert. Een reden om toch een injectie met corticosteroïden te geven is om daarna oefentherapie beter mogelijk te maken, als dit onvoldoende lukt.
- Injectie met eigen bloed: Een injectie met eigen bloed kan worden toegepast als oefentherapie en shockwave therapie onvoldoende effect hebben gehad. Momenteel zijn er 9 studies naar het effect van bloedinjecties bij pijn aan de zijkant van de heup zijn verricht, en is deze therapie het overwegen waard. Een aantal van deze studies laten zien dat er in vergelijking met een injectie met corticosteroïden, na langer dan 3 maanden meer verbetering wordt bemerkt door mensen behandeld met een bloedinjectie. Het idee van een bloedinjectie bij pijn aan de zijkant van de heup is dat deze injectie irritatie remt d.m.v. de groeifactoren die al in het eigen bloed aanwezig zijn. Te adviseren is een injectie met eigen bloed te combineren met oefentherapie, ook al is dit eerder al ingezet. Er worden twee echogeleide injecties gegeven met een interval van een aantal weken.
- Operatieve ingreep: Op elk moment in de behandeling kan er overlegd worden met een van de orthopeden over het overwegen van een operatieve ingreep. Orthopeden zullen bij (langdurige) peesklachten niet snel voor een operatie kiezen en dit alleen in uiterste gevallen overwegen. Daarom adviseren orthopeden vaak om maximaal niet-operatief te behandelen. Als de niet-operatieve aanpak niet aanslaat, kan er altijd worden overlegd met of doorverwezen naar een opererende collega.
Andere mogelijke oorzaken van heuppijn
Naast laterale heuppijn zijn er nog andere oorzaken van heuppijn, zoals:
- Heup impingement (Femoroacetabulaire impingement - FAI): Door het bewegen van de heup kan het gebeuren dat het dijbeen tegen de heupkom botst. Dit heet een femoro-acetabulaire impingement (FAI) of heup impingement. U kunt hierbij klachten krijgen in de lies, heup of bil. Een heup impingement kan ontstaan als u vaak bepaalde bewegingen maakt. Er zijn 2 soorten heup impingement: een cam-impingement en een pincer-impingement. Bij een cam-impingement ontstaat er een bobbel op de hals van de heup, net onder de heupkop. Deze bobbel kan botsen tegen de rand van de heupkom als u de heup beweegt. Bij een pincer-impingement groeit er extra bot aan de rand van de heupkom.
- Labrumletsel: Het labrum is een kraakbenig randje rondom de heupkom, dat vergelijkbaar is met de meniscus. Het labrum kan op 2 manieren beschadigd raken: door een ongeluk/misstap of door een heup impingement. Door labrumletsel kunt u pijn krijgen in de heup of de lies.
- Gluteus tendinopathie: Heeft u een blessure doordat de pezen van de bilspieren overbelast zijn? Dan heet dit een gluteus tendinopathie. Door deze blessure heeft u pijn aan de buitenkant en/of de achterkant van het bovenbeen, vlakbij uw bil.
- Hamstringblessure: Veel sporters krijgen last van een plotselinge blessure aan de hamstring. Die ontstaat als er ineens veel kracht komt te staan op deze spier tijdens bijvoorbeeld het sprinten. De schade die ontstaat aan spier en weefsel is per geval verschillend. Wordt de peesaanhechting op het bekken vaak of lange tijd belast? Dan kunt u last krijgen van een chronische hamstringblessure.
- Liesklachten: Veel sporters hebben last van liesklachten. Vaak is het ingewikkeld om de oorzaak te vinden. De oorzaak kan zitten in de heup of in de spieren rondom de heup. Zit de oorzaak in de heup? Maar de liesklachten komen bij sporters vaker door de spieren en pezen. Bijvoorbeeld bij voetbal of rugby zijn vaak de spieren aan de binnenkant van het bovenbeen de oorzaak van de liesklachten. Ook de aanhechting van deze spieren of van de grote spier die zorgt voor het buigen van de heup, kan dan de boosdoener zijn.
- Snapping hip: Bij een snapping hip heeft u het gevoel dat er iets ‘verschiet’ of ‘klikt’ in de heup bij bewegingen als lopen, opstaan uit een stoel of sporten. U kunt dit zelfs soms horen. Snapping hip kan pijn doen, maar dit hoeft niet. De externe snapping hip komt het meest voor. De interne snapping hip komt minder vaak voor. Bij deze vorm heeft u vaak pijn. Dit komt door een spier (de iliopsoas) die wat dieper in het bekken zit.
- Heupluxatie: Een heupluxatie treedt op wanneer het heupgewricht volledig uit de kom schiet.
- Triggerpoints: Veel spieren rondom de heup kunnen overbelast raken.
- Slijmbeursontsteking: Als je je hand op je heup legt, voel je een hard stukje bot. Daar zit je slijmbeurs, die pijnlijk ontstoken kan raken. De ontsteking ontstaat meestal door een val of een ander ongeluk. Na een harde tik op je slijmbeurs kan deze gaan opzwellen, irriteren en ontsteken.
- Peesontsteking: Als je veel danst, voetbalt of een andere sport beoefent, loop je meer risico op een peesontsteking. De spier die van binnenin je rug naar je bovenbeen loopt, zorgt ervoor dat je heupgewricht kan buigen. Als je deze spier overbelast, kan de pees gaan ontsteken met een pijnlijke lies en bekkengebied als gevolg.
- Heupartrose: Na je 50e levensjaar verandert de krachtverdeling in je lijf, waardoor je lichaam zich aanpast en je gewrichten van stand veranderen. Het resultaat: gewrichtsslijtage ofwel artrose. Zulke heupslijtage komt regelmatig voor en is niet te genezen.
- Labrumscheur: Om het uiteinde van je dijbeen zit een laagje kraakbeen. Door ongelukkig te vallen - en soms zonder duidelijke reden - kan dat laagje scheuren.
- Reuma: In de latere fase van reuma kun je last krijgen van slijtage in je heupen.
- Snapping hip: Ben je aan het lopen en hoor of voel je af en toe een klikkend geluid vanuit je heup? Schrik niet! Je hebt misschien last van een snapping hip, waarbij je heupspier over de kop of slijmbeurs van je heup heen glijdt en daar een kliksensatie veroorzaakt. Intensief sporten kan de oorzaak zijn, maar een klikkende heup kan ook ineens komen opdagen, bijvoorbeeld na een groeispurt.
- Piriformis syndroom: Heupklachten kunnen ook vanuit je zenuwen komen. Wanneer de zenuw die van jouw rug naar je voet loopt onder druk staat, kan je zeurende pijnklachten in je bil krijgen, met kans op uitstraling naar je heup.
Tips bij het voorkomen van Laterale Heuppijn
Onderstaande tips helpen om je risico op laterale heuppijn te verkleinen:
- Het versterken van de bil- en bovenbeenspieren kan de stabiliteit van de heup verbeteren en de belasting van de pezen en slijmbeurs verminderen.
- Regelmatig rekken van de spieren rond de heup, vooral de iliotibiale band (IT-band) en de bilspieren, kan helpen om spanning te verminderen en de mobiliteit te verbeteren.
- Werk samen met een fysiotherapeut of sportcoach om je loop- of fietstechniek te analyseren en te verbeteren. Een goede techniek kan overbelasting van de heupen helpen voorkomen.
- Luister naar je lichaam. Neem op tijd rust wanneer je pijn of ongemak hebt tijdens het sporten.
- Sporters adviseer ik om altijd de tijd te nemen voor een goede warming up en cooling down.
- Een peesontsteking kan je vermijden door niet te ‘overtrainen’ en op tijd rust te nemen.
Lees ook: Diepgaande analyse van Jordy Last's korfbalcarrière