Inleiding
Korfbal, een unieke sport ontstaan in Nederland, kent een rijke historie. Deze geschiedenis is nauw verweven met de maatschappelijke ontwikkelingen en de opkomst van sportverenigingen in de 20e eeuw. Dit artikel duikt in de oorsprong van korfbal, de rol van Nico Broekhuijsen, en de geschiedenis van de Amsterdamse korfbalclub Blauw-Wit en Wit-Blauw uit Kampen, evenals een blik op Blauw-Wit in Heerenveen.
De Ontstaan van Korfbal
Rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw kampte Nederland met forse maatschappelijke problemen. Werkloosheid en armoede waren wijdverspreid, vooral in de grote steden. De lichamelijke toestand van veel kinderen was zorgwekkend, wat vooral in het onderwijs opviel. Leraar Grasé stelde voor om openluchtspelen verplicht te maken op scholen om de lichamelijke gesteldheid van scholieren te verbeteren. De Amsterdamse Bond voor Lichamelijke Opvoeding (ABLO), opgericht door burgemeester Van Leeuwen, bepaalde dat deze spelen geschikt moesten zijn voor zowel meisjes als jongens.
Nico Broekhuijsen, een onderwijzer en lid van de ABLO, speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van korfbal. Tijdens een studiereis naar Zweden in 1902 kwam hij in aanraking met een spel dat "ringboll", "basketboll" of "handboll" genoemd werd. Van Broekhuijsen nam het spel mee naar Amsterdam, waar hij het onder de naam basketbal met zijn leerlingen op een terreintje aan de Jan Luijkenstraat probeerde. Broekhuijsen nam het spel mee naar Amsterdam en paste het aan. Hij verving de ijzeren ring door een rieten korf zonder bodem en ontwikkelde spelregels. Zo ontstond een nieuwe sport, die hij met zijn leerlingen speelde en korfbal noemde. In september 1902 vond de wereldprimeur van het korfbal plaats op een braakliggend terrein in Amsterdam, op de hoek van de Jan Luijkenstraat en de Van De Veldestraat.
Nico Broekhuijsen: De Vader van het Korfbal?
Hoewel Nico Broekhuijsen niet per se de uitvinder van korfbal was, is zijn rol van onschatbare waarde geweest. Hij was energiek, ambitieus, welbespraakt en een organisatietalent. Hij introduceerde het korfbalspel bij diverse maatschappelijke instellingen, ook buiten Amsterdam. In 1902 publiceerde zijn directeur, de heer Vrij, een artikel over het nieuwe spel in het "Handelsblad". Broekhuijsen was minder een spelregelkenner, maar meer een promotor en organisator van het korfbal.
De Nederlandse Korfbalbond
De eerste korfbalclubs ontstonden, waaronder OSCA (Openluchtspelclub Amsterdam) en "Wit en Schotsch". Op 2 juni 1903 richtten ze samen de Nederlandse Korfbalbond op. Ook Amsterdamse schoolclubs zoals DEAK (De Eerste Amsterdamse Korfbalclub), DEV (De Eerste Vijfjarige) en DTV (De Tweede Vijfjarige) waren betrokken bij de oprichting. De bond fungeerde als een stabiliserende factor in de beginjaren, waarin de sport nog onevenwichtig was en ervaring ontbrak. Nico Broekhuijsen was de eerste voorzitter van de bond.
Lees ook: Blauw-Wit Korfbal live kijken
De Amsterdamse Korfbalclub Blauw-Wit
De Amsterdamse korfbalclub Blauw-Wit kent een rijke geschiedenis, die teruggaat tot de beweging tegen drankmisbruik. Op 6 december 1916 werd de club opgericht als onderdeel van de jeugdgroep van een drankbestrijdersorganisatie onder de naam Geheel-Onthouders Korfbal-Club (GOKC). Mevrouw Lies Simonis-Pieters was de oprichter. Er werd iedere zondagmorgen om 10.00 uur op het terrein van Ons Huis aan de Rozenstraat gekorfbald.
In 1918 werd de GOKC zelfstandig en in 1921 liet de club het geheelonthoudingsprincipe achter zich, wat de ledenwerving ten goede kwam. Tegelijkertijd werd de naam veranderd in Blauw-Wit. Waarschijnlijk ervoeren de meeste leden de veranderingen niet als een grote breuk. De leden waren over het algemeen sterk bij hun club betrokken. Ledenvergaderingen werden door verreweg de meesten bezocht. De eerste speelplek was het Staringplein in de Kinkerbuurt. Vanaf 1941 speelt Blauw-Wit op terreinen aan de Joos Banckerweg in Bos en Lommer: het eerste veld daar werd door de eigen leden aangelegd. In de jaren '60 was Blauw-Wit de grootste korfbalvereniging van Nederland.
De moeilijke bereikbaarheid van het speelveld
Als een van de oorzaken van de leegloop kan de slechte bereikbaarheid van het speelveld genoemd worden. De club speelde aanvankelijk in het Oosterpark, maar moest daarna naar een afgelegen veld aan de Zeeburgerdijk om te spelen. Frappant is dat dit terrein aan de geheelonthouders verhuurd werd door een café-eigenaar, die zelf meespeelde en af en toe de huur “vergat” te innen.
Het geheelonthoudingsprincipe
Een andere oorzaak lag volgens een aantal leden in doelstelling van de GOKC, de propaganda voor de geheelonthouding. De club hield zich aan de doelstelling zo werd er voor de feestavonden gevraagd om een “geheelonthoudersbuffet” maar daar leek het ook wel bij te blijven. De toenmalige voorzitter Wagenhuizen en secretaris Scherpenisse konden zich hier niet in vinden en verlieten de club, de schaarse resterende leden zetten de club om in een neutrale korfbalvereniging met als nieuwe naam Blauw-Wit.
Sportieve Successen van Blauw-Wit (Amsterdam)
In de jaren '20 begon Blauw-Wit sportief mee te tellen. In 1933, 1936, 1937 en 1938 werd de club landskampioen, met topspelers als Cock van Delweynen, Stien Tiggelaar en Henk en Siska Helden.
Lees ook: Korfbal: Een blik op het verleden
Maatschappelijke Context
In de beginjaren was er weerstand tegen het gemengde karakter van korfbal. De buitenwacht uitte wel eens de vrees dat het samen spelen van mannen en vrouwen (zoals bij korfbal sinds de introductie in 1902 gebruikelijk) tot onzedelijkheid zou leiden. Volkomen ten onrechte, betoogde K. Rijndorp in 1966 in het jubileumboekje Vijftig: "Het vormende van een gemengde sport kan niet genoeg worden benadrukt.'In gemengde gezelschappen behoedt de vrouw het samenlevingspatroon voor verruwing. De kazerne is een sprekend voorbeeld van een te eenzijdig mannelijke samenleving. De omgangsvormen in het gemengde gezelschap zijn milder en beschaafder.'
Blauw-Wit Vandaag (Amsterdam)
Nu zijn er 290 leden en de tien jaar geleden opgerichte tennisafdeling heeft ook nog eens ruim 250 leden. Door deelname aan het landelijk project 'Meedoen alle jeugd door sport' heeft de club ook (opnieuw) een buurtfunctie gekregen.
Wit-Blauw uit Kampen
Wit-Blauw behoort tot één van de oudste korfbalverenigingen van ons land. De korfbalvereniging Wit-Blauw uit Kampen werd opgericht op 14 september 1920. De club is ontstaan dankzij de KNAU, welke in die jaren op Hemelvaartsdag sportinstuiven organiseerde in Nederland. Leden van de Kamper sportvereniging Tot Heil Onzer Ribbenkast (THOR) hadden naast de beoefening van de atletiek en gymnastiek direct belangstelling en besloten een afdeling korfbal op te richten. Vanwege de clubkleuren van moedervereniging THOR werd de nieuwe korfbalafdeling Blauw-Wit genoemd. De grote stimulator in de beginjaren was Joh. D. Pap. Hij werd ook de eerste voorzitter.
Accommodatie
In het begin werd er gespeeld op de Zandberg in IJsselmuiden. Vanuit hier werd er verhuisd naar achteréénvolgens de weilanden achter café Schuttert in IJsselmuiden aan de Koekoeksweg (vandaar waarschijnlijk onze gezellige, Bourgondische insteek), de Zeven Heuveltjes, Haatlanderdijk en nu op Sportpark Hagenbroek.
Naamsverandering
In 1935 ging Blauw-Wit in de eerste klasse spelen. Echter daar speelde al een ploeg uit Amsterdam met dezelfde naam. Dit vond de bond allemaal maar heel lastig en werd het verzoek ingediend de twee kleuren maar om te draaien naar Wit-Blauw. Dat jaar degradeerde overigens Wit-Blauw ook direct weer, op verzoek van eigen bestuur.
Lees ook: Amsterdamse korfbaltalenten van Blauw-Wit
Zondagvereniging
Wit-Blauw is jarenlang een zondagvereniging geweest en dat leverde regelmatig problemen op. Wanneer er in het ‘korfbalgekke’ Twente moest worden gespeeld kon het bestuur geen beroep doen op de Kamper Busmaatschappij. Deze reden niet op zondag dus moest er een beroep gedaan worden op een busmaatschappij uit een ander dorp.
Prestaties van Wit-Blauw (Kampen)
In 1929 werd Wit-Blauw Overijssels kampioen en twee jaar later promotie naar landelijke eerste klasse. Daarna vrijwillige degradatie vanwege dalend ledenaantal. Net voor uitbreken tweede wereldoorlog heeft de club nog slechts 20 leden en voortbestaan van de club lijkt teneinde. Zover komt het niet, in 1941 wordt in de bakkerij van Braaksma een doorstart gemaakt door 6 trouwe leden. In 1946 weer een kampioenschap naar eerste klasse. In 1961 volgt er nog een promotie naar landelijke tweede klasse maar daarna volgen er slechts heel veel magere jaren. 1970 wordt een topjaar en promoveert de selectie in de zaal naar de overgangsklasse. De sterrenploeg valt drie jaar later uitéén en binnen een paar jaar valt de club terug naar de derde klasse. Onder bezielende leiding van Frans Strikkers en Sybella Kuiper werd in 1980 de promotie ingezet naar de tweede klasse. In 1985 werd de eerste klasse ingevlogen. Sindsdien mogen we heel trots zijn op het feit dat de selectie veelal enkel heeft gespeeld op het hoge overgangsklasse niveau, heel soms afgewisseld met een degradatie in zaal of veld. Een vereniging, redelijk klein maar groots in daden!
Korfbal in Heerenveen: Blauw-Wit
De korfbalvereniging BLAUW-WIT in Heerenveen werd opgericht op 9 juli 1930 in de garage van de familie Simons. De contributie werd vastgesteld op 10 cent per week. In 1943 werd het kampioenschap van de 2e klas FKB behaald. Tijdens de jaarvergadering van 2 mei 1945 protesteerden de leden uit Oranjewoud, omdat het bestuur dan alleen uit leden uit Heerenveen zou bestaan.
tags: #korfbal #blauw #wit #geschiedenis