De Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB) is de overkoepelende organisatie voor hockey in Nederland. Met een rijke historie die teruggaat tot 1898, heeft de KNHB een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling en popularisering van de sport in Nederland. Van de eerste stappen op Haarlemse grasvelden tot de internationale successen van Oranje, de KNHB heeft zich ingezet voor zowel de top- als breedtesport.
De Vroege Jaren: Van Bandy tot Hockey
Hockey, zoals we dat nu kennen, heeft een lange weg afgelegd. Al in de oudheid werden er spellen gespeeld met een stok en een bal, bijvoorbeeld door de Grieken en in India. Ook de Perzen speelden een soort polo, een spel dat veel op hockey lijkt maar dan te paard. In Europa ontwikkelden zich verschillende varianten, zoals het Ierse hurley en het Franse crosse.
Het moderne hockey vindt zijn oorsprong in Engeland, waar in de 17e eeuw een spel genaamd bandy populair werd. Bandy werd gespeeld op harde stranden of ijsvlakten. De variant op ijs, "hockey on ice", werd al snel populair in de rest van Europa. De naam "hockey" is vermoedelijk afgeleid van het Engelse woord "hook" (haak), verwijzend naar de kromming van de stick. Anderen beweren dat het afkomstig is van het Franse woord "hoquet" (herdersstaf).
In Nederland werd hockey in de winter van 1891 geïntroduceerd als bandy door Pim Mulier, de voorzitter van de Nederlandsche Voetbal en Athletiekbond. Hij nodigde een Engels elftal uit voor demonstratiewedstrijden in Haarlem. Op 5 januari 1891 speelde de Haarlemsche Football Club tegen het elftal van Tebutt op de baan van de ijsclub Haarlem en Omstreken. Deze wedstrijd werd voorafgegaan door het spelen van het Engelse volkslied en Wien Neerland’s bloed; de uitslag was 0-11. In de volgende dagen speelden de Engelsen tegen een Amsterdams team (2-6) en nogmaals tegen H.F.C.
Omdat het niet elke winter lang genoeg vroor om echte bandy-wedstrijden te organiseren, werd hockey steeds vaker op grasvelden gespeeld. De eerste hockeyclub, A.H.&B.C., werd in 1892 in Amsterdam opgericht. In 1895 werd al om het kampioenschap van Nederland gespeeld.
Lees ook: Groei en ontwikkeling van cricket in Nederland
De Oprichting van de Nederlandsche Hockey- en Bandybond
In 1898 namen jonkheer Ch. van de Poll, C. Feith, A.A. Kool en J.W.G. Coops het initiatief tot de oprichting van een hockey- en bandybond. Op zaterdag 8 oktober 1898 werd de Nederlandsche Hockey- en Bandybond (NHBB) opgericht in hotel Krasnapolski te Amsterdam. Aanwezig waren afgevaardigden van de Amsterdamsche, Haagsche en Haarlemsche Hockey- en Bandyclub, de Velzer Hockeyclub en de Zwolsche Athletische Club en vier vertegenwoordigers van de Leidse en Delftse studenten “benevens verscheidene belangstellenden”. Vlak na de oprichting verlieten de bandyspelers de bond en gingen ze hun eigen weg.
De NHBB had als doel de hockeysport in Nederland te organiseren en te promoten. In de beginjaren was hockey vooral een herenaangelegenheid. Vrouwen moesten wachten tot 1910 voordat ze lid konden worden van een hockeyclub, en dan nog slechts onder strikte voorwaarden.
De Nederlandsche Dames Hockeybond en de Groei van de Sport
Op 16 oktober 1911 werd de Nederlandsche Dames Hockeybond (N.D.H.B.) opgericht op initiatief van mevrouw H.A. Tromp, die tevens de eerste presidente van de bond werd. Deze oprichting markeerde een belangrijke stap in de ontwikkeling van dameshockey in Nederland.
Hockey ontwikkelde zich in de jaren tien en twintig heel langzaam. In 1911 waren de meeste clubs waren in het westen van Nederland gevestigd. Er waren daarbuiten nog clubs in Middelburg, Breda, Bergen op Zoom, Valkenburg, Roermond, Arnhem, Nijmegen, Velp, Wageningen, Zutphen, Deventer, Hengelo, Zwolle en Groningen.
Aanvankelijk hanteerden Nederlandse hockeyers eigenzinnige spelregels. Zo speelden ze met een zachte bal, waren de teams vaak gemengd en had de stick twee platte kanten. Dit veranderde met de Olympische Spelen van 1928.
Lees ook: Koninklijke HFC: Een terugblik
De Olympische Spelen van 1928 en de Doorbraak van Hockey
Om mee te kunnen doen aan de Olympische Spelen van Amsterdam in 1928, werden de regels aangepast naar de internationale standaarden. Voor het oog van 35.000 toeschouwers werd Nederland tweede achter India. Dit succes zorgde voor een enorme populariteit van hockey in Nederland.
De Olympische Spelen van 1928 waren een cruciaal moment voor de hockeysport in Nederland. De zilveren medaille van het Nederlands elftal zorgde voor een enorme boost in de populariteit van de sport. Meer mensen raakten geïnteresseerd in hockey, en het aantal clubs en leden van de NHBB en de NDHB groeide gestaag.
De Jaren '30 en '40: Verzuiling en Oorlog
In de jaren '30 en '40 bleef hockey groeien in Nederland, maar de sport bleef relatief gespaard van de verzuiling die andere sporten kenmerkte. Er kwamen geen christelijke clubs, en de enige socialistische club speelde gewoon mee in de reguliere competitie. Alleen onder de katholieken kwamen er meerdere zelfstandige hockeyclubs of hockey-afdelingen van bestaande sportclubs. Op zaterdag 14 oktober 1934 werd te Haarlem een Diocesaan Haarlemsche Hockeybond opgericht.
De Tweede Wereldoorlog had ook zijn impact op de hockeywereld. Veel hockeyers kwamen om in de oorlog, en de competitie lag stil. Zo werd Piet Roodenburgh op 15 december 1944 doodgeschoten vanwege verzetswerk. Hij was één van de bekendste hockeyers van zijn tijd. Op 3 november 1944 werden twee leden van de Arnhemsche Hockeyclub door de Duitsers doodgeschoten op de golfbaan van Rozendaal. Het ging om de broers Bert en Hans Kuik, die een belangrijke rol speelden in het jongerenverzet in die regio. In de eerste naoorlogse editie van Hockey Sport wemelde het van de berichten van omgekomen leden van de Hockeybond.
In 1935 wijzigde de N.H.B.B. de naam in Nederlandsche Hockey Bond als gevolg van de oprichting van de Nederlandsche IJshockey Bond.
Lees ook: HFC in de beker
De Naoorlogse Periode en de Professionalisering van Hockey
Na de oorlog pakte de KNHB de draad weer op en werd er hard gewerkt aan de wederopbouw van de hockeysport in Nederland. De sport werd steeds populairder, en het niveau van de Nederlandse hockeyers steeg.
Op 9 mei 1948 was in het Wagener Stadion de start van het eerste wereldkampioenschap hockey voor vrouwen. In de officiële statistieken is er alleen niets meer van te vinden.
In 1970 werd het Frans Otten Stadion in Amsterdam geopend. Dit verhaal gaat niet over het Frans Otten Stadion in Eindhoven, dat in 1968 werd geopend en niet meer bestaat.
De Jaren '70: Wereldkampioen en Live op TV
Een absoluut hoogtepunt in de geschiedenis van het Nederlandse hockey was het wereldkampioenschap van de heren in 1973. Op 2 september 1973 werden de Nederlandse hockeymannen wereldkampioen. De finale tegen India was de eerste hockeywedstrijd, die live werd uitgezonden op de Nederlandse tv. Op 25 augustus 1973 begon het WK hockey in Amstelveen. De finale hiervan was de hockeywedstrijd, die live werd uitgezonden op de Nederlandse tv.
De KNHB Vandaag: Breedtesport en Topniveau
De KNHB is vandaag de dag een moderne en professionele sportbond met circa 255.000 leden, verdeeld over 315 clubs. De bond is onderverdeeld in zes districten: Noord-Nederland, Oost-Nederland, Zuid-Nederland, Noord-Holland, Midden-Nederland en Zuid-Holland.
De KNHB zet zich in voor zowel de breedtesport als de topsport. Voor de breedtesport zijn er verschillende initiatieven, zoals Aangepast Hockey, Funkey, Fithockey, Beach Hockey en Urban Hockey. De bond adviseert verenigingen over ledenwerving en ontwikkelt nieuwe hockeyformats. Erik van de KNHB: “We zijn steeds beter in staat om onze verenigingen gericht te adviseren hoe ze meer hockeyers aan zich kunnen binden”. In 2025 richt de bond zich voornamelijk op de groei van het ledenaantal.
Voor de topsport investeert de KNHB in opleidingsprogramma's voor nationale jeugdteams en het verbeteren van de breedtesport. “De jaarlijkse bijdrage van Nederlandse Loterij gebruiken wij bijvoorbeeld voor de opleidingsprogramma’s van nationale jeugdteams en het verbeteren van de breedtesport, zoals het herzien van competities en het ontwikkelen van nieuwe hockeyformats zoals 7 tegen 7-competities en Hockey 5s. Dit draagt bij aan de verdere professionalisering en groei van de hockeysport."
De KNHB heeft een rijke historie die op verschillende manieren is vastgelegd. Zo is er een beeldbank met ruim 80.000 foto’s en een archief van bladen en magazines uitgegeven door de KNHB. De oudste hockeyafbeelding uit de collectie dateert uit het jaar 1897 en de meest recente foto’s zijn van het huidige seizoen. De oudste uitgave werd gepubliceerd in 1928, de meest recente uitgave kwam uit in juni 2008. Sinds 2015 werkt de KNHB alleen nog met een digitaal platform, hockey.nl.
Het Wagener Stadion: Het Hockeystadion van Nederland
Het Wagener Stadion is gebouwd in 1938. Sinds 1980 is het stadion eigendom van de KNHB en is Amsterdamsche H. & B.C., naast de nationale teams, de vaste bespeler van het stadionveld. Het hockeystadion kent een rijke historie.
tags: #koninklijke #nederlandse #hockey #bond #geschiedenis